Πλάγιες Ερωτηματικές Προτάσεις Αρχαία Ελληνικά

Πλάγιες Ερωτηματικές Προτάσεις Αρχαία Ελληνικά

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Πρόκειται για δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις, οι οποίες εξαρτώνται από ρηματικούς τύπους οι οποίοι βρίσκονται σε άλλες κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.

• Με βάση το περιεχόμενό τους χωρίζονται σε:
  1. Ερωτήσεις κρίσεως
  2. Ερωτήσεις επιθυμίας
• Ανάλογα με το βαθμό άγνοιας του ερωτώντος διακρίνονται σε:

α) Ολικής αγνοίας, όταν αυτός που ρωτάει δεν γνωρίζει τίποτα και η αναμενόμενη απάντηση είναι Ναι ή Όχι.

β) Μερικής αγνοίας, όταν αυτός που ρωτάει ζητάει μια ειδικότερη λεπτομέρεια (π.χ.: ποιος, πού, γιατί, πόσο κ.ά.), η αναμενόμενη απάντηση μας παρέχει επιπλέον πληροφορίες.

• Ολικής άγνοιας μονομελείς

Με το ερωτηματικό (απορηματικό) μόριο εἰ (σπανίως με τα: ἐάν, ἄν, ἤν).

π.χ.: Ἢρετο Σωκράτην εἰ εἰδείη τι ἀγαθόν.

• Ολικής άγνοιας διμελείς

Με το πότερον/ ποτέρα…ἤ [ποιο από τα δυο (συνήθως στη μετάφραση παραλείπεται)]- εἴ(τε)…εἴτε – εἰ…ἤ

• Μερικής άγνοιας

Με ερωτηματικές αντωνυμίες (τις, ποῖος, πόσος, πόστος, ποσταῖος, πότερος, ποδαπός, πηλίκος)

Με αναφορικές αντωνυμίες (ὅς, ὅστις, ὅσπερ, οἷος, ὁποῖος, ὅσος, ὁπόσος, ὁπότερος, ὁπηλίκος, ὁποδαπός, ἡλίκος)

Συχνά και με τη χρήση εμπρόθετης αναφορικής/ ερωτηματικής αντωνυμίας λ.χ: ἐπί τινι, ἐν ᾧ κ.ά.

Με ερωτηματικά επιρρήματα (ποῦ, ποῖ, πῇ, πῶς, πόθεν, ποσάκις, πότε, πηνίκα)

Με αναφορικά επιρρήματα (ὅπου- οὗ, ὅποι- οἷ, ὅπῃ- ᾗ, ὅπως- ὡς, ἔνθα- ἔνθεν, ὅθεν- ὁπόθεν, ὁσάκις- ὁποσάκις, ὅτε- ὁπότε, ἡνίκα- ὁπηνίκα)

Από ρήματα (κοινά για όλες τις υποκατηγορίες):

Α) απόπειρας π.χ.: πειρῶμαι, κ.ά.

Β) απορίας, π.χ.: ἀπορῶ, θαυμάζω κ.ά.

Γ) γνωστικά-άγνοιας, π.χ.: οἶδα, γιγνώσκω, οῥῶ, ἀγνοῶ, ἀπόρως ἔχω κ.ά.

Δ) δείξης-δήλωσης, π.χ.: δείκνυμι, δηλῶ, λέγω, ἀποκρίνομαι κ.ά.

Ε) ερωτηματικά, π.χ.: ἐρωτῶ, πυνθάνομαι κ.ά.

Στ) προσοχής, π.χ.: φυλάττομαι

Ζ) φροντίδας, π.χ.: φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.

Η) σκέψης, π.χ.: σκοπῶ, βουλεύομαι, ἐξετάζω κ.ά.

Ή ισοδύναμες απρόσωπες εκφράσεις, π.χ.: σκεπτέον ἐστι, ἐξεταστέον ἐστι κ.ά.

Η εκφορά τους συνδέεται άμεσα με το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησής τους (κοινή για όλες τις υποκατηγορίες).

• Αν το ρήμα βρίσκεται σε αρκτικό χρόνο εκφέρονται με:
  1. Οριστική, όταν το περιεχόμενό τους εκφράζει κάτι πραγματικό ή ο αφηγητής/συγγραφέας το θεωρεί ως πραγματικό.

π.χ.: Σκεψόμεθα εἰ ἀληθῆ λέγεις

2. Δυνητική Οριστική, όταν το περιεχόμενό τους δηλώνει το απραγματοποίητο στο παρελθόν ή το αντίθετο του πραγματικού.

π.χ.: π.χ.: Ἡδέως ἂν ὑμῶν πυθοίμην τίν’ ἄν ποτε γνώμην περὶ ἐμοῦ εἴχετε.

3. Δυνητική Ευκτική, όταν το περιεχόμενό τους δηλώνει το δυνατό- πιθανό στο παρόν ή στο μέλλον.

π.χ.: Ἐπηρώτα τὸν θεόν εἰ ὁσίως ἂν ἒχοι αὐτῷ μὴ προσδεχομένῳ τὰς σπονδάς τῶν πολεμίων

4. Απορηματική Υποτακτική[1], (σπάνια με το αοριστολογικό ἄν μπροστά από αυτήν), όταν το περιεχόμενό τους δηλώνει αμηχανία του υποκειμένου για το τι πρέπει να κάνει.

π.χ.: Ἐβουλεύοντο οἱ Πλαταιεῖς εἴτε κατακαύσωσιν αὐτοὺς εἴτε τι ἄλλο χρήσωνται

• Αν το ρήμα βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο εκφέρονται με:
  1. Ευκτική του Πλαγίου Λόγου, αντί της απλής Οριστικής Ή της απορηματικής Υποτακτικής. Στην περίπτωση αυτή αναφέρονται στο παρελθόν και δηλώνουν το υποκειμενικό και το αβέβαιο.

π.χ.: Ἰδών δὲ αὐτὸν Ξενοφῶν ἢρετο εἰ τί παραγγέλλοι.

[1] Θυμηθείτε: απορηματική είναι η υποτακτική που χρησιμοποιείται κυρίως σε ερωτηματικές προτάσεις, πλάγιες ή ευθείες, και δηλώνει απορία· μεταφράζεται: να + ρήμα.

π.χ.: Οὐκ ἔχω ὅ,τι ἀποκρίνωμαι (= Δεν ξέρω τι να απαντήσω).

οὐ(κ) (όταν λειτουργούν ως προτάσεις κρίσεως)

μὴ (όταν λειτουργούν ως προτάσεις επιθυμίας)

α) αντικείμενο ρήματος

β) υποκείμενο απρόσωπης έκφρασης

γ) επεξήγηση σε δεικτικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους (τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε κ.λπ.) ή σπανιότερα σε ουσιαστικά, όπως ἀπορία, παρασκευή κ.ά.

Άσκηση 1

Άσκηση 2

Άσκηση 4

Στα παρακάτω παραδείγματα να αναγνωρίσετε τις Πλάγιες Ερωτηματικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εξάρτηση, εκφορά, αιτιολόγηση εκφοράς, συντακτική θέση).

• α. Παρῆλθεν ἐπὶ τὸν κωφὸν λιμένα σκοπῶν πῇ εὐαποτειχιστότατος εἴη ὁ ποταμός.
• β. Σκέψασθε οὖν ὅσῳ δικαιότερα ὑμῶν δεήσομαι ἐγὼ ἤ ὁ ἀδελφός.
• γ. Κρίτων οἴεται με ἐκεὶνον εῖναι καὶ ἐρωτᾷ δὴ πῶς με θάπτῃ.
• δ. Ἐβουλεύετο ὁ ἄνθρωπος ὅπως ἄν αὐτοῖς τὸ φάρμακον δοίη.
• ε. Καὶ ἐγὼ μὲν ἠρώτων αὐτὸν εἰ δι’ ἐμὲ κακῶς λέγοι Διόδωρον.
• στ. Καὶ οἱ μὲν στρατηγοὶ ἐπυνθάνοντο περὶ τοῦ Σεύθου πότερα πολέμιος εἴη ἤ φίλος.
• ζ. Ἐξ ὧν ἐνθυμεῖσθαι χρὴ πῶς ἕκαστος ὑμῶν διέκειτο καὶ τίνα γνώμην εἶχεν καὶ ποῖον κίνδυνον οὐκ ἄν ὑπέμενε.
• η. Ἐθεῶντο καὶ ὅμοιοι ἦσαν θαυμάζειν ὅποι ποτὲ τρέψονται οἱ Ἕλληνες καὶ τί ἐν νῷ ἔχοιεν.
• θ. Οὔτε πλείους οἶμαι δεῖν λόγους ποιεῖσθαι περὶ ἄλλου τινὸς ἤ ὅπως ἐν δημοκρατίᾳ κύριοι οἱ νόμοι ἔσονται.

Για να μεταβείτε σε άλλες Ενότητες Συντακτικού, επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα: