Γ Κλίση Αρχαία Φωνηεντόληκτα

Ουσιαστικά Γ΄ Κλίσης

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Κατά την τρίτη κλίση κλίνονται ονόματα και των τριών γενών περιττοσύλλαβα.
• Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά στην ενική ονομαστική λήγουν σ’ ένα από τα φωνήεντα α, ι, υ, ω, ή σ’ ένα από τα σύμφωνα ν, ρ, ς (ξ, ψ)· στην ενική γενική λήγουν σε -ος, -ως, ή -ους.
• Κατά το χαρακτήρα τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης διαιρούνται:α) σε φωνηεντόληκτα: ἥρω-ς, ἥρω-ος· πόλις, πόλε-ως·β) σε συμφωνόληκτα: κόραξ, κόρακ-ος· σωλήν, σωλῆν-ος.

α) Καταληκτικά μονόθεμα σε -ως, γεν. -ωος.

β) Καταληκτικά μονόθεμα σε -υς, γεν. -υος

Κατά το βότρυς κλίνονται: ὁ στάχυς, ἡ πίτυς (είδος πεύκου), ὁ κάνδυς (μηδικός μανδύας) κ.ά., καθώς και το ουδέτ. τὸ νᾶπυ (= σινάπι).

Κατά το ἰχθὺς κλίνονται: ἡ Ἐρινύς, ἡ ἰλὺς (= λάσπη), ἡ ἰσχύς, ἡ κλιτύς, ἡ ὀσφύς, ἡ ὀφρύς, ἡ πληθύς κ.ά.

Κατά το δρῦς κλίνονται: ὁ και ἡ σῦς ή ὗς (= αγριόχοιρος), ὁ μῦς (= ποντίκι) κ.ά.

Στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά σε –υς (γεν. –υος):

1) Η αιτιατική του ενικού σχηματίζεται με την κατάληξη –ν αντί –α και η αιτ. του πληθ. με την κατάληξη –ς  αντί –ας: τὸν βότρυν, τοὺς βότρυς.

2) Η κλητική του ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη: ὦ βότρυ, ὦ ἰχθύ.

3) Όλοι οι μονοσύλλαβοι τύποι και η αιτιατική του πληθυντικού γενικά, όταν αυτή τονίζεται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα, ἡ δρῦς, τὴν δρῦν, ὦ δρῦ, τὰς δρῦς – τοὺς ἰχθῦς, τὰς κλιτῦς, τὰς Ἐρινῦς.

γ) Καταληκτικά διπλόθεμα αρσ. και θηλ. σε -ῐς (γεν. -εως)

ή σε -ῠς (γεν. -εως) και ουδέτ. σε -ῠ (γεν. -εως)

Κατά το δύναμις κλίνονται τα προπαροξύτονα θηλυκά: αἴσθησις, ἀκρόπολις, βεβαίωσις, γένεσις, γέννησις, δήλωσις, κράτησις, ποίησις κ.ά. και το αρσ. ὁ πρύτανις.

Κατά το πόλις κλίνονται: ἡ κόνις, ὁ μάντις, ὁ ὄφις κ.ά., καθώς και πολλά δισύλλαβα αφηρημένα ουσιαστικά: γεῦσις, ὄψις, πτῶσις κτλ.

δ) Καταληκτικά μονόθεμα σε -εύς, -οῦς και -αῦς

Κατά το βασιλεύς κλίνονται: βαφεύς, γονεύς, γραμματεύς, γραφεύς, ἱερεύς, κουρεύς, χαλκεὺς κ.ά. – Ἀμφισσεύς, Ἀχαρνεύς, Μεγαρεύς κ.ά.

Κατά το ἁλιεὺς κλίνονται: Δωριεύς, Ἐρετριεύς, Εὐβοεύς, Πειραιεύς, Πλαταιεὺς κ.ά.

Τα βοῦς και γραῦς είναι μοναδικά.

Τα φωνηεντόληκτα σε -ις ή -υς (γεν. –εως):

1) έχουν δύο θέματα: ένα σε –ι  ή -υ (πολι-, πηχυ-), από το οποίο σχηματίζονται η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική του ενικού, και άλλο θέμα σε -ε (πολε-, πηχε-), από το οποίο σχηματίζονται οι άλλες πτώσεις του ενικού και όλος ο πληθυντικός.

2) στη γεν. του ενικού έχουν κατάληξη –ως (αντί –ος) και τονίζονται στη γενική του ενικού και του πληθυντικού στην προπαραλήγουσα αντίθετα με τον κανόνα.

3) συναιρούν το χαρακτήρα ε με το ακόλουθο ε  ή ι  των καταλήξεων σε ει: αἱ πόλε-ες = πόλεις· τῷ πήχε-ι = πήχει.

4) σχηματίζουν την αιτιατ. του ενικού με την κατάληξη –ν (τὴν πόλι-ν, τὸν πῆχυ-ν), την κλητ. του ενικού χωρίς κατάληξη (ὦ πόλι-, ὦ πῆχυ-) και την αιτιατ. του πληθυντικού όμοια με την ονομαστική από αναλογία προς αυτή (αἱ πόλεις – τὰς πόλεις· οἱ πήχεις – τοὺς πήχεις).

ε) Ακατάληκτα διπλόθεμα σε -ὼ (γεν. -οῦς)

Όμοια κλίνονται μερικά κύρια ονόματα: Γοργώ, Ἐρατώ, Κλωθώ, Λητώ, Σαπφὼ  κ.ά., καθώς και μερικά προσηγορικά: λεχώ, πειθώ, φειδὼ  κ.ά.

Τα φωνηεντόληκτα σε –ὼ (γεν. –οῦς) της γ΄ κλίσης:

1) κανονικά δεν έχουν πληθυντικό· όταν όμως σχηματίζουν τον αριθμό αυτό, κλίνονται κατά τη β΄ κλίση: ἡ λεχώ, τῆς λεχοῦς κτλ. – πληθ. αἱ λεχοί, τῶν λεχῶν, ταῖς λεχοῖς, τὰς λεχοὺς

2) σχηματίζουν την ονομαστική με το ισχυρό θέμα –ω χωρίς καμιά κατάληξη· στις πλάγιες πτώσεις συναιρούν το χαρακτήρα ο του αδύνατου θέματος με τις καταλήξεις και οξύνονται στην αιτιατική αντίθετα με τον κανόνα, από αναλογία προς την ομόηχη ονομαστική (ἡ ἠχὼ – τὴν ἠχώ)·

3) σχηματίζουν την κλητική με αρχαιότερο θέμα σε –οι  χωρίς κατάληξη και παίρνουν σ’ αυτή περισπωμένη από αναλογία προς την ομόηχη δοτική: τῇ ἠχοῖ – ὦ ἠχοῖ.

Για να μεταβείτε σε άλλες Ενότητες Γραμματικής, επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.