Τονισμός Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας-(Κανόνες, Δίχρονα)

Τονισμός Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Η Αρχαία Ελληνική αρχικά γραφόταν χωρίς τόνους και πνεύματα, καθώς οι φυσικοί ομιλητές της δε χρειάζονταν ιδιαίτερα σημεία για να προφέρουν σωστά τις λέξεις, γιατί ακούγονταν μόνο στην προφορά. Μετά όμως από την επέκταση του Ελληνισμού με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα υπέστη μεταβολές εξαιτίας της επαφής της με άλλες γλώσσες. Γι’ αυτό παρουσιάστηκε η ανάγκη να αναπτυχθούν τρόποι και κανόνες που θα βοηθούσαν στη σωστή εκμάθηση της Ελληνικής από τους ξένους. Μεταξύ αυτών ήταν και η επινόηση των τόνων και των πνευμάτων.

(Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Α’ Γυμνασίου)

Στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα οι τόνοι είναι τρεις: η οξεία (′), η βαρεία (‵) και η περισπωμένη (~). Ανάλογα με τη θέση του τόνου οι λέξεις ονομάζονται: οξύτονη, αν έχει οξεία στη λήγουσα (ποιητής), παροξύτονη, αν έχει οξεία στην παραλήγουσα (μήτηρ), προπαροξύτονη, αν έχει οξεία στην προπαραλήγουσα (ἄνθρωπος), περισπώμενη, αν έχει περισπωμένη στη λήγουσα (ποιῶ), προπερισπώμενη, αν έχει περισπωμένη στην παραλήγουσα (δῶρον) και βαρύτονη, αν δεν τονίζεται στη λήγουσα (κελεύω).

1. Καμία λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα (ἐγράφομεν, κίνδυνος).
2. Η προπαραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει πάντα οξεία (ἥλιος, ἄτονος)
3. Μία μακρόχρονη παραλήγουσα παίρνει πάντοτε οξεία, όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη (κώμη, κλαίω).
4. Η μακρά παραλήγουσα περισπάται, εάν η λήγουσα είναι βραχύχρονη (κῆπος, μῆλον)
5. Μια βραχύχρονη συλλαβή παίρνει πάντα οξεία (λέγω, ὁδός).
6. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα (ἐκάστου, ἀνθρώπου).
7. Στις σύνθετες λέξεις ο τόνος κανονικά ανεβαίνει ως την τελευταία συλλαβή του πρώτου συνθετικού, αν επιτρέπει η λήγουσα (ἄπελθε, πάνσοφος)
8. Η λήγουσα που προέρχεται από συναίρεση, όταν τονίζεται, κανονικά παίρνει περισπωμένη (τιμάω – τιμῶ / ἐπιμελέες – ἐπιμελεῖς). Παίρνει όμως οξεία, αν πριν από τη συναίρεση είχε οξεία η δεύτερη από τις συλλαβές που συναιρούνται (ἑσταώς – ἑστώς / κληίς, κλῄς – κλείς).

Πλούσιο Εκπαιδευτικό Υλικό: Εισαγωγή Αρχαίων Ελληνικών: Σχεδιάγραμμα Βασικά Σημεία Μελέτης Ερωτήσεις

Παρατηρήσεις

Στις σύνθετες λέξεις που έχουν ως δεύτερο συνθετικό εγκλιτική λέξη, διατηρείται ο αρχικός τόνος και δεν ακολουθεί τον κανόνα (οὗτινος, ἧστινος, ὧντινων).
Οι σύνθετες λέξεις που έχουν ως δεύτερο συνθετικό εγκλιτική λέξη, δεν ακολουθούν τον κανόνα και διατηρούν τον αρχικό τους τόνο (ἥπερ, ἥδε, οὔτε, μήτε, εἴτε, ἤντε, ὥστε, ὥσπερ, καίτοι, καίπερ, ἤτοι, οἵδε, ἥτις, αἵδε).

1. Εντοπίζω το φωνήεν που θα τονίσω.

2. Εντοπίζω την κατηγορία στην οποία βρίσκεται.

3. Εντοπίζω το φωνήεν που έπεται.

4. Εντοπίζω την κατηγορία στην ανήκει.

5. Σκέφτομαι τον κανόνα τονισμού και πράττω ανάλογα με τον κανόνα.

• Άρθρα: ὁ, ἡ, οἱ, αἱ.
• Προθέσεις: εἰς, ἐν, ἐκ (ἐξ, ἐς).
• Μόρια: εἰ, ὡς, οὐ (ή οὐκ ή οὐχ).

Προσοχή

Το οὐ τονίζεται, όταν αμέσως μετά από αυτό υπάρχει σημείο στίξης (Πῶς γάρ οὔ;). Το ὡς τονίζεται, όταν βρίσκεται μετά από τη λέξη στην οποία αναφέρεται ή όταν έχει τη σημασία του οὕτως. Οι άτονες λέξεις εμφανίζονται τονισμένες, όταν ακολουθεί εγκλιτική λέξη κι ο τόνος ανεβαίνει στην άτονη (εἵ τις βούλεται).

Εγκλιτικές συνιστούν οι μονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις από τις οποίες ο τόνος μετακινείται, διότι η σύνδεση με την προηγούμενη λέξη είναι πολύ στενή με αποτέλεσμα να αποτελούν μια ενιαία τονική ενότητα. Οι λέξεις αυτές είναι:
• Οι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών μοῦ, μοί, μέ / σοῦ, σοί, σέ / οὗ, οἷ, ἓ.
• Όλοι οι τύποι της αόριστης αντωνυμίας τὶς και τὶ (εκτός από τον τύπο ἄττα).
• Η οριστική ενεστώτας των ρημάτων εἰμί και φημί (εκτός από το β’ ενικό, εἶ / φῇς).
• Τα επιρρήματα πού, ποί, ποθὲν, πή / πῄ, ποτὲ.
• Τα μόρια γέ, τέ, τοί, πέρ, πώ, νὺv και το πρόσφυμα δὲ.

Συγκεκριμένα ο τόνος στις εγκλιτικές λέξεις
α. παραμένει (δε γίνεται έγκλιση τόνου):
→ αν η προηγούμενη λέξη είναι παροξύτονη και το εγκλιτικό δισύλλαβο (φίλοι εἰσίν).
→ αν η προηγούμενη λέξη είχε υποστεί έκθλιψη (καλόν δ’ ἐστίν).
→ αν το εγκλιτικό είναι δισύλλαβο και βρίσκεται στην αρχή της πρότασης (φαμέν τοίνυν).
→ αν υπάρχει έμφαση ή αντιδιαστολή (ταῦτα σοὶ λέγω, οὐκ ἐκείνῳ).
→ αν πριν από το εγκλιτικό υπάρχει στίξη (Ὅμηρος, φασί, τυφλὸς ἦν·).
β. ανεβαίνει:
→ όταν η προηγούμενη λέξη είναι άτονη (εἴ τινες).
→ όταν η προηγούμενη λέξη είναι προπαροξύτονη (ἔλαφοί τίνες).
→ όταν η προηγούμενη λέξη είναι προπερισπώμενη (κῆποί τίνες).
→ όταν υπάρχουν πολλά εγκλιτικά στη σειρά, έτσι το καθένα παίρνει τον τόνο του αμέσως επόμενου και το τελευταίο μένει άτονο (εἴ τις μοί φησί ποτε).
γ. αποβάλλεται:
→ εφόσον η προηγούμενη λέξη είναι είτε οξύτονη, είτε περισπώμενη (βοσκός τις, σκοπῶν τινων).
→ εφόσον το εγκλιτικό είναι μονοσύλλαβο ή η προηγούμενη λέξη παροξύτονη (πόνος τις).

Παρατηρήσεις

Πρακτικός κανόνας: ο τόνος των εγκλιτικών ανεβαίνει στην τελευταία συλλαβή της προηγούμενης λέξης, αρκεί να μην οξύνεται η παραλήγουσά της και να μην υπάρχει στίξη ή το φαινόμενο της έκθλιψης. Διαφορετικά παραμένει στο εγκλιτικό ή χάνεται.
Έκθλιψη: αποβολή του τελικού βραχύχρονου φωνήεντος μιας λέξης εμπρός από το αρχικό φωνήεν ή τον αρχικό δίφθογγο της ακόλουθης: ἀπὸ ἐμοῦ = ἀπ’ ἐμοῦ.

1. Η γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού, όταν τονίζεται στη λήγουσα παίρνει περισπωμένη (τοῦ ποιητοῦ – τῷ ποιητῇ / τῶν ποιητῶν – τοῖς ποιηταῖς).
2. Το –αι στο τέλος κλιτών λέξεων είναι βραχύ (αἱ χῶραι).
3. Τα πρωτόκλιτα παροξύτονα κινούν τον τόνο βάσει της λήγουσας:
→ αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, τότε τονίζει την παραλήγουσα (τῆς θαλάσσης).
→ αν η λήγουσα είναι βραχεία, τότε τονίζει την προπαραλήγουσα (αἱ θάλασσαι).
4. Η κατάληξη -ας είναι πάντοτε μακρόχρονη (τούς νεανίας).
5. Όσα αρσενικά σε -ης σχηματίζουν κλητική ενικού σε -α αυτή είναι βραχύχρονη (ὦ στρατιῶτα).
6. Τα θηλυκά που λήγουν σε -α έχουν το α μακρό, εφόσον πριν από αυτό υπάρχει φωνήεν, δίφθογγος ή ρ και το διατηρούν σε όλες τις πτώσεις (ἡ ὥρα). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ουσιαστικά: ἀλήθεια, εὐσέβεια, γαῖα, γραῖα, μοῖρα, πεῖρα, σφαῖρα και σφῦρα καθώς έχουν το -α βραχύ.
7. Το δίχρονο της παραλήγουσας που λήγει σε –άτης, -ύτης, -ίδης είναι βραχύ (ὦ ἐργάτα, ὦ θύτα, ὦ εὐπατρίδη).
8. Το δίχρονο της παραλήγουσας που λήγει σε -ίτης, -ύτης είναι μακρό (ὦ ὁπλῖτα, ὦ πρεσβῦτα).
9. Τα συνηρημένα ουσιαστικά της α΄ κλίσης τονίζονται πάντα στη λήγουσα και περισπώνται.

1. Τα δευτερόκλιτα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή καθ’ όλη την κλίση τους.
2. Τα προπαροξύτονα ουσιαστικά κινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:
→ αν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, τότε τονίζει την παραλήγουσα (τοῦ ἀνθρώπου).
→ αν η λήγουσα είναι βραχεία, τότε τονίζει την προπαραλήγουσα (ὁ ἄνθρωπος).
3. Η γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού, όταν τονίζεται στη λήγουσα παίρνει πάντα περισπωμένη (τοῦ ἀγροῦ – τῷ ἀγρῷ / τῶν ἀγρῶν – τοῖς ἀγροῖς).
4. Η κατάληξη -οι στο τέλος κλιτής λέξης είναι βραχύχρονη (οἱ κῆποι).
5. Η κατάληξη –α των ουδετέρων είναι βραχύχρονη (τά δῶρα).
6. Τα συνηρημένα της β’ κλίσης ουσιαστικά αφενός διατηρούν τον τόνο στην ίδια συλλαβή καθ᾿ όλη την κλίση τους κι αφετέρου όταν τονίζονται στη λήγουσα, περισπάται σε όλες τις πτώσεις (ὁ πλοῦς).

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά όταν στην (ασυναίρετη) ονομαστική, αιτιατική και κλητική τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν οξεία (ἡ ἰσχύς – τήν ἰσχύν – ὦ ἰσχύ). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής με χαρακτήρα ι, υ (ου, αυ) : (ὁ βοῦς – τόν βοῦν – ὦ βοῦ). Η αιτιατική του πληθυντικού, όταν τονίζεται στη λήγουσα σε ουσιαστικά που λήγουν -υς (ἡ ἰσχύς – τάς ἰσχῦς). Τα ουσιαστικά πῦρ, οὖς, φῶς, παῖς. Η ονομαστική και κλητική του ουσιαστικού ἡ γλαῦξ. Η κλητική ενικού στα ουσιαστικά σε -εύς (ὁ γραμματεύς – ὦ γραμματεῦ).
2. Οι καταλήξεις -ι, -α, -σι, -ας είναι βραχύχρονες (τῷ χειμῶνι – τόν χειμῶνα / τοῖς χειμῶσι – τούς χειμῶνας).
3. Όπου τονίζεται η ονομαστική του ενικού, εκεί τονίζονται κι οι υπόλοιπες πτώσεις ενικού και πληθυντικού. ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα μονοσύλλαβα ουσιαστικά, τα οποία τονίζονται στη λήγουσα στη γενική και τη δοτική (ἡ φρήν – τῆς φρενός – τῇ φρενί), πλην των ουσιαστικών ἡ δᾴς, ὁ θώς, ὁ παῖς, ὁ Τρώς, τὸ φῶς όπου στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα (τῶν δάδων, θώων, φώτων).

Δίχρονα των ρημάτων

1. Τα δίχρονα α, ι στις καταλήξεις των ρημάτων είναι βραχέα (λύουσι, ἦραν). ΠΡΟΣΟΧΗ η κατάληξη -ας της μετοχής του αρσενικού γένους έχει το α μακρό από αντέκταση (ἱστάς, λύσας).
2. Τα ρήματα σε –ύω έχουν το υ μακρό (λῦε, δύω). ΠΡΟΣΟΧΗ το υ είναι βραχύ, όταν η συλλαβή πριν από αυτό είναι βραχύχρονη (ἀνύω, ἀρτύω), όταν έχουν παράλληλους τύπους σε -υμι (δεικνύω – δείκνυμι, μειγνύω – μείγνυμι) και στα ρήματα βρύω και κλύω.
3. Τα ρήματα θύω και λύω έχουν το υ μακρό στον ενεστώτα, στον παρατατικό και μπροστά από το σ της κατάληξης (θύσω, λύσω). Μπροστά από άλλο σύμφωνο το υ είναι βραχύ (τέθυκα, λέλυκα).
4. Το ρήμα δύω έχει το υ μακρό εκτός από τον μέσο παρακείμενο, υπερσυντέλικο και τον παθητικό μέλλοντα κι αόριστο (δέδυμαι, δυθήσομαι, ἐδύθην). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα που εκφράζουν ήχο ή κραυγή: φράζω, κράζω, ὀλολύζω, τρίζω, σίζω κτλ.
5. Τα ρήματα που λήγουν σε -ττω έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ (τάττον, τετάχθαι). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα πράττω, κηρύττω, φρίττω, θράττω καθώς έχουν μακρόχρονη την παραλήγουσα (πρᾶττε, πεπρᾶχθαι, κηρῦττον)
6. Τα ρήματα που λήγουν σε -πτω έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ (θάπτον, ἄπτε). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα πίπτω, ρίπτω, νίπτω κύπτω έχουν μακρόχρονη την παραλήγουσα (πῖπτε, ἐρρῖφθαι, κῦψαι).
7. Τα ρήματα σε –ιω έχουν το ι άλλοτε είναι μακρό, άλλοτε βραχύ.
8. Τα ρήματα που λήγουν σε -ινω, -υνω, -ιρω, -υρω έχουν στον ενεστώτα, παρατατικό κι αόριστο ενεργητικής και μέσης φωνής το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό (κρῖναι, σῦρε) ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα τίνω και φθίνω έχουν το ι βραχύ μόνο σε ενεστώτα, παρατατικό και μέσο παρακείμενο (τίνε, φθίνε).
9. Όλα τα συνηρημένα σε -άω διατηρούν το χαρακτήρα α σε όλους τους χρόνους, τρέποντάς το σε μακρό (ἐᾶσαι, ἐᾶσθαι). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα γελῶ, χαλῶ, θλῶ, σπῶ, έχοντας το α παντού βραχύ.
10. Δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ έχουν τα ρήματα σε -λλω, -άνω, -ννύμι.
11. Το υ είναι μακρό στους παρακάτω τύπους των ρημάτων σε -υμι:
→ β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα : δείκνυ.
→ ενικός αριθμός οριστικής παρατατικού: ἐδείκνυν, ἐδείκνυς, ἐδείκνυ.
→ ενικός αριθμός οριστικής ενεστώτα: δείκνυμι, δείκνυς, δείκνυσι.
→ στις μετοχές ὁ δεικνύς / τοῖς δεικνῦσι, ἡ δεικνῦσα.
12. Τα περισσότερα αφωνόληκτα ρήματα έχουν βραχύ το δίχρονο της παραλήγουσας (γράφε, ἔπιθον). ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ρήματα θλίβω, τρίβω, βρίθω, φρύγω, ψύγω έχουν μακρά την παραλήγουσα.
13. Στον ενεργητικό παρακείμενο κι υπερσυντέλικο το -υκα, -υκειν έχει το υ μακρό, εφόσον είναι μακρό στον ενεστώτα και στον μέλλοντα (λέλυκα, τέθυκα).
14. Όταν ο ενεστώτας λήγει σε -ύζω το υ στον παρακείμενο κι υπερσυντέλικο είναι βραχύ (κέκλυκα).
15. Στον μέσο παρακείμενο οι καταλήξεις -υμαι, -υμην έχουν το υ, γενικά, μακρό (τέτρυμαι, τετρῦσθαι) αλλά είναι και βραχύ (βλ. τον κανόνα 3).
16. Η κατάληξη -ύθην έχει το υ βραχύ (ἱδρύθην, ἐλύθην).
17. Το υ της παραλήγουσα είναι βραχύ στον συνηρημένο ενεργητικό μέλλοντα, στον αόριστο β’ και τον παθητικό μέλλοντα (ἀμυνῶ, ἔτυχον, ἐκρύβην).
18. Η κατάληξη -αναι έχει το α βραχύ και οξύνεται (ἱστάναι, τενθάναι) ΕΞΑΙΡΕΙΤΑΙ το απαρέμφατο αορίστου β’ δρᾶναι.
19. Οι καταλήξεις -ικα, -ικειν έχουν το ι βραχύ, όταν ο ενεστώτας λήγει σε -ίζω / -ίσσω (κεκόμικα).
20. Οι καταλήξεις -ασμαι, -αμμαι έχουν το α συνήθως βραχύ (κέκλασμαι, τέτραμμαι).
21. Η κατάληξη -ιθην έχει το ι συνήθως βραχύ (ἐκλίθην, ἐκρίθην).

Τα ρήματα, όταν είναι σύνθετα με πρόθεση, τονίζονται κανονικά, όπως κι όταν είναι απλά σε όλες τις εγκλίσεις με εξαίρεση την προστακτική.

Προσοχή

Tα ρήματα στην οριστική του ενεστώτα ανεβάζουν τον τόνο, όταν είναι σύνθετα με πρόθεση (ἄπειμι, σύμφημι, κάτοιδα). Στην υποτακτική – ευκτική, επίσης, ανεβαίνει ο τόνος στην τελευταία συλλαβή της πρόθεσης, εφόσον το επιτρέπει η λήγουσα, μόνο στον αόριστο β’ (υποτακτική: κατάσχω, ἀνάσχωμαι, ἐπίσπωμαι / ευκτική: κατάσχοιμι, ἀνασχοίμην, ἐπισχοίμην).

1. Οι σύνθετες με πρόθεση προστακτικές ανεβάζουν τον τόνο στην τελευταία συλλαβή της πρόθεση, όταν το επιτρέπει η λήγουσα, εφόσον δηλαδή είναι βραχύχρονη (λῦε – κατάλυε, στῆσον – κατάστησον).
1. Όταν η λήγουσα της προστακτικής είναι μακρόχρονη, τότε ο τόνος παραμένει στην ίδια συλλαβή (γενοῦ – παραγενοῦ, τίμα – ἐκτίμα).
2. Όταν η προστακτική είναι μονοσύλλαβη και μέσης φωνής, τότε ο τόνος ανεβαίνει, αν η πρόθεση είναι δισύλλαβη και παραμένη στη λήγουσα, εφόσον η πρόθεση είναι μονοσύλλαβη ή δισύλλαβη που έχει υποστεί το φαινόμενο της έκθλιψης (ἀπόδου – προδοῦ, κατάθου – συνθοῦ).
3. Στα συνηρημένα ρήματα ο μόνος τύπος που ανεβάζει τον τόνο είναι το β’ ενικό της προστακτικής των ρημάτων με μονοσύλλαβο θέμα (ἔκπλει, ἐκπλεῖτω, ἐκπλεῖτε, ἐκπλεόντων).
4. Ο τόνος δεν ανεβαίνει πέρα από τη συλλαβή που έχει υποστεί αύξηση ή αναδιπλασιασμό (ἀφῖγμαι – ἀφίξο, ἀπῆγμαι -ἀπῆξο).

Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ρ παίρνει πάνω σ’ αυτό ένα ιδιαίτερο σημάδι, που λέγεται πνεύμα. Τα πνεύματα είναι δύο, η ψιλή (‘) και η δασεία (‛). Γενικώς οι περισσότερες λέξεις της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας παίρνουν ψιλή. Επομένως, δασύνονται:
1. Οι λέξεις που ξεκινούν από ὑ και ῥ.
2. Τα άρθρα ὁ, ἡ, αἱ και οι δεικτικές αντωνυμίες ὅδε, ἥδε, οἵδε, αἵδε· οὗτος, αὕτη.
3. Όλες οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα. ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ τα ἔνθα, ἔνθεν.
4. Οι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας (ἡμεῖς, ἡμῶν / οὗ,οἷ, ἕ), οι αντωνυμίες ἕτερος, ἑκάτερος, ἕκαστος κι οι λέξεις που σχηματίζονται από αυτές (ἡμέτερος, ἑαυτοῦ, ἑτέρωθεν, ἑκάστοτε).
5. Οι σύνδεσμοι ἕως, ἡνίκα, ἵνα, ὅμως, ὅποτε, ὅπως, ὅτε, ὅτι, ὡς, ὥστε.
6. Τα αριθμητικά εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατόν και τα παράγωγά τους (ἕνδεκα, ἑξακόσιοι, ἑβδομήκοντα).
7. Οι ακόλουθες λέξεις κι οι παράγωγές ή σύνθετές τους: ἁβρός, ἅγιος, ἁγνός, ᾍδης, ἁδρός, ἁθρόος, αἷμα, Αἷμος, αἱρέω-ῶ, ἁλαὶ, ἅλας, Ἁλιάκμων, Ἁλίαρτος, ἁλιεύω, Ἁλικαρνασσός, ἅλις, ἁλίσκομαι, ἅλωσις, ἅλλομαι, Ἁλόννησος, ἁλουργίς, ὁ ἅλς, ἡ ἅλς, ἁλτήρ, ἅλυσις, ἡ ἅλως, ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτάνω, ἅμιλλα, ἅμμα, ἁνύτω / ἀνύ(τ)ω, ἁπαλός, ἅπαξ, ἁπλοῦς, ἅπτω-ἅπτομαι, ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός, ἅρπαξ – ἁρπάζω, ἁφή, ἁψίκορος, ἁψίς, Ἑβραῖος, τὸ ἕδος, ἕδρα, ἑδώλιον, ἕζομαι, εἱλόμην, εἵμαρται, εἱμαρμένη, εἵργνυμι / εἱργνύω, εἴργω, εἱρκτή, Ἑκάβη, ἑκάς, Ἑκάτη, ἑκών, Ἑλένη, Ἑλικών, ἡ ἕλιξ, ἑλίττω, ἕλκος, ἕλκω, Ἑλλάς, Ἕλλην, ἡ ἕλμινς, τὸ ἕλος, ἕνεκα / ἕνεκεν, ἑξής, ἕξω (μέλλ. του ρ. ἔχω), ἑορτή, ἕρκος, ἕρμα, ἑρμηνεύω, ἕρπω, ἑσπέρα, ἕσπερος, ἑσπόμην, ἑστιάω-ῶ, ἑταῖρος, ἕτοιμος / ἑτοῖμος, εὑρίσκω, ἑφθός, ἕψω, ἡ ἕως, Ἥβη, ἡγέομαι–οῦμαι, ἥδομαι, ἥκιστα, ἥκω, ἧλιξ, Ἡλιαία, ἥλιος, ἧλος , ἡμέρα, ἥμερος, ἡμι- (αχώριστο μόριο), ἥμισυς, ἡ ἡνία, τὰ ἡνία, ἧπαρ, Ἥρα, Ἡρακλής, Ἡρόδοτος, ἥρως, Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἡττάομαι-ῶμαι, ἥττων, Ἡφαιστος, ἱδρύω, ἱδρώς, ἱέραξ, ἱερός, ἵημι, ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομα–οῦμαι, ἱλάσκομαι, ἱλαρός, ἵλεως, ἱμάς, ἱμάτιον, ἵμερος, ἵππος, ἵστημι, ἱστός / ἱστίον, ἱστορία, ἱστορέω-ῶ, ἵστωρ, ὁδός, ὁλκάς, ὁλκή, ὁ ὁλκός, ὅλμος, ὅλος, ὁρμαθός, ὁρμή, ὁ ὅρμος, ὁ ὅρος, τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω-ῶ, ὅσιος, ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος.

Παρατήρηση

Σε πολλές περιπτώσεις μπορούμε να καταλάβουμε ότι μία λέξη δασύνεται, αν την κάνουμε σύνθετη με πρόθεση που περιέχει π ή τ πριν από το τελικό φωνήεν. Όταν το π τρέπεται σε φ και το τ σε θ, τότε η λέξη δασύνεται

Αναφορές

1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Α΄ Γυμνασίου, Διόφαντος

2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Δ. Λάππας, Ελληνοεκδοτική

3. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου

4. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Δ. Πασχαλίδης, Ζήτη

5. Θεωρία Αρχαίων Ελληνικών, filologika.gr

6. Θεωρία τονισμού Αρχαίας Ελληνικής, Θάνος Σταυρόπουλος

Τις γραμματικές παρατηρήσεις προετοίμασε ο εκκολαπτόμενος συνάδελφος Πέτρος Ραχούτης, ο οποίος στη συνέχεια τις παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή

Για να μεταβείτε σε άλλες Ενότητες Γραμματικής, επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.