Study4exams: Έκθεση Έκφραση

Study4exams: Έκθεση Κριτική Θεώρηση Υλικού

Εδώ και λίγο καιρό έχει ξεκινήσει η πιλοτική ανάρτηση στον ιστότοπο του Ψηφιακού Βοηθήματος study4exams υλικού που αφορά τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας. Όπως αναφέρεται στην οικεία ιστοσελίδα, η πιλοτική ανάρτηση του υλικού γίνεται με σκοπό να ενημερωθούν οι αποδέκτες και να έχουν την ευκαιρία να υποβάλουν σχόλια και προτάσεις για τη βελτίωσή του. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί μια αδρομερής παρουσίαση του υλικού στην ενότητα Study4exams: Έκθεση Έκφραση.

Πιλοτική ανάρτηση του Βοηθήματος «Νεοελληνική Γλώσσα»

Παρουσίαση υλικού

Προς το παρόν, το υπάρχον υλικό αφορά τις παρακάτω διδακτικές ενότητες:

για κάθε μία από τις οποίες υπάρχουν επιμέρους υποενότητες- θέματα, τα οποία προσεγγίζονται μέσα από την παρουσίαση επιλεγμένου κειμένου.

Η δομή παρουσίασης των θεμάτων περιλαμβάνει:

  • Τους διδακτικούς στόχους εκάστοτε θέματος
  • Το κείμενο
  • Την περίληψη και
  • Τις δραστηριότητες
  • Την παραγωγή λόγου
  • Παραπομπές και
  • Τους υπεύθυνους για την επιμέλεια του υλικού.

Σε κάθε κείμενο προηγείται μια σύντομη εισαγωγή που αφορά τον συγγραφέα του αποσπάσματος, ενώ –ανάλογα με το είδος του κειμένου- μπορεί να ακολουθεί και επεξηγηματικό λεξιλόγιο όρων.

Η ενότητα της περίληψης περιλαμβάνει την εκφώνηση, η οποία δίδεται με μονοσήμαντη διατύπωση χωρίς αναφορά σε ενδεχόμενο επικοινωνιακό πλαίσιο -το οποίο έχει προκαλέσει πολλές διαφωνίες ανάμεσα σε φιλολόγους και έχει οδηγήσει σε παρερμηνείες. Επιπρόσθετα, παρατίθενται οδηγίες προς τους μαθητές για τη σύνταξη της περίληψης με τη μορφή βημάτων εργασίας. Τέλος, ακολουθεί μια ενδεικτική απάντηση.

Οι δραστηριότητες είναι χωρισμένες σε κατηγορίες οι οποίες αφορούν:

  • Την κατανόηση κειμένου
  • Την οργάνωση του λόγου
  • Σημασιολογικά στοιχεία και
  • Μορφοσυντακτικές δομές

Στη συνέχεια ακολουθεί η παραγωγή λόγου, όπου πέρα από την εκφώνηση του θέματος υπάρχουν οδηγίες για το προσυγγραφικό, το συγγραφικό και το μετασυγγραφικό στάδιο.

Το υλικό κλείνει με την ενότητα των παραπομπών όπου οι διδάσκοντες και οι μαθητές μπορούν να βρουν συγκεντρωμένη όλη την αναγκαία θεωρία για:

  • Την περίληψη και τη διαδικασία συγγραφής της.
  • Την πειθώ στον επιστημονικό λόγο
  • Τους τρόπους πειθούς και ειδικότερα την επίκληση στη λογική με χρήση τεκμηρίων
  • Το σχηματισμό σύνθετων λέξεων
  • Τα διάφορα επίπεδα λόγου (Επίσημο, Επιστημονικό, Λαϊκό, Λαϊκότροπο κ.λπ.)
  • Τις διαθέσεις και τις φωνές του ρήματος
  • Το άρθρο και τα χαρακτηριστικά του
  • Τους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου
  • Τον έλεγχο του γραπτού από τον ίδιο τον γράφοντα
  • Τη δημιουργία σχεδιαγράμματος.

Κριτική θεώρηση υλικού

 Μια σύντομη ματιά αποκαλύπτει ότι η προσπάθεια της ομάδας σύνταξης του Ψηφιακού Βοηθήματος είναι αξιόλογη και έχει ως στόχο της τόσο τη διευκόλυνση της μελέτης του μαθητή όσο και της διδακτικής διαδικασίας του εκπαιδευτικού.

Οι ενότητες που παρουσιάζονται είναι λίγες, αλλά όπως δηλώνεται και στην προμετωπίδα του έργου, το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη κι αναμένεται να ολοκληρωθεί το σχολικό έτος 2018-2019. Πιστεύω ότι μέχρι το τέλος της περιόδου θα έχει αναρτηθεί το σύνολο των ενοτήτων του σχολικού βιβλίου.

Περίληψη

Στα θετικά της προσπάθειας συγκαταλέγονται οι οδηγίες που δίνονται για τη συγγραφή της περίληψης και οι παραπομπές που βρίσκονται σε κάθε ενότητα. Παρέχουν σε κάθε ενδιαφερόμενο άμεση πρόσβαση στην κατακερματισμένη ύλη του σχολικού εγχειριδίου, μειώνοντας τον απαιτούμενο χρόνο αναζήτησής του. Σύμφωνα με την προσωπική θέση του γράφοντος οι ενδεικτικές απαντήσεις επιδεικνύουν έντονο φορμαλισμό με επίμονη χρήση «ρημάτων δήλωσης» στα συνταχθέντα κείμενα. Αν η προσέγγιση που ακολούθησαν οι συντάκτες λειτουργήσει εν είδει «ιερού κανόνος», τότε πρέπει να αναμένουμε την παραγωγή αντιαισθητικών περιλήψεων στερουμένων φυσικής ροής με στόχο την απόδοση των μεταγλωσσικών στοιχείων του αρχικού κειμένου.

Κειμενικές ασκήσεις

Στις δραστηριότητες κατανόησης κειμένου, οι οποίες αντιστοιχούν στη γνωστή Β1 άσκηση των Πανελληνίων, παρατηρούμε ποικιλία μορφών εξέτασης, οι οποίες περιλαμβάνουν την «κλασσική» αξιολόγηση ή σχολιασμό μίας θέσης του κειμένου· αξιοσημείωτη εδώ η επιλογή συγκεκριμένης μεθόδου ανάπτυξης της απάντησης, όπως τη συναντάμε στο κείμενο «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ». Παράλληλα, υπάρχουν ερωτήσεις με τη μορφή Σωστού/Λάθος (ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ), πολλαπλής απάντησης (Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ) κ.ά.

Οι ασκήσεις που αφορούν την οργάνωση του λόγου στρέφονται -τουλάχιστον στην παρούσα φάση- σε ερωτήσεις που συνδυάζουν τον εντοπισμό κειμενικών δεικτών που προσιδιάζουν σε συγκεκριμένα κειμενικά είδη, π.χ. άρθρο, συνειρμικό δοκίμιο ή στον εντοπισμό των τρόπων πειθούς. Ιδιαίτερα θετικό κρίνεται το γεγονός ότι κάτω από κάθε ενότητα υπάρχουν επεξηγηματικές οδηγίες για τον τρόπο εργασίας του μαθητή προκειμένου να φέρει σε πέρας με επιτυχία την προσπάθειά του.

Στα σημεία που εξετάζονται τα σημασιολογικά στοιχεία ή οι μορφοσυντακτικές δομές ακολουθείται η ίδια δομή με την εκφώνηση να ακολουθείται από οδηγίες που περιλαμβάνουν πληροφορίες για την απάντηση. Το περιεχόμενο των ερωτήσεων αφορά το σύνολο της διδαχθείσας ύλης και στις τρεις τάξεις του Λυκείου. Ενδεικτικά αναφέρω άσκηση εντοπισμού 5 ειδικών όρων στο κείμενο «ΤΑ ΕΜΦΥΛΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ: ΜΗΠΩΣ ΤΑ «ΚΟΡΙΤΣΙΣΤΙΚΑ» ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΒΛΑΠΤΟΥΝ ΣΟΒΑΡΑ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ;»

Παραγωγή Λόγου

Ιδιαίτερη μελέτη απαιτεί η ενότητα που αναφέρεται στην παραγωγή λόγου. Μια λεπτομερής θεώρηση θα αποκαλύψει πολλά για τη στοχοθεσία των υπευθύνων, προς το παρόν όμως ας περιοριστούμε σε μερικές καίριες επισημάνσεις.

Η εκφώνηση των θεμάτων αποδεικνύει τη στροφή προς «μεικτά θέματα» στα οποία συνυπάρχουν ζητούμενα από δύο ή περισσότερες διδακτικές ενότητες, όπως παρατηρούμε στο κείμενο: «ΤΑ ΕΜΦΥΛΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ: ΜΗΠΩΣ ΤΑ «ΚΟΡΙΤΣΙΣΤΙΚΑ» ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΒΛΑΠΤΟΥΝ ΣΟΒΑΡΑ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ;» στο οποίο οι μαθητές, για να απαντήσουν, οφείλουν να συνδυάσουν στοιχεία τόσο από την ενότητα των Κοινωνικών Σχέσεων, στην οποία εντάσσεται, όσο και από την ενότητα Εργασία και Επάγγελμα.

Ειρήσθω εν παρόδω, η ομάδα εργασίας του Υπουργείου δείχνει αξιοσημείωτη ευαισθησία και θάρρος εντάσσοντας ένα φλέγον αλλά υφέρπον ζήτημα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας στη μαθητική συλλογιστική, σε αντίθεση με ό,τι μας έχει συνηθίσει η Επιτροπή Εξετάσεων. Προσωπική ευχή η στάση αυτή να αποτελέσει πρότυπο προς μίμηση και για άλλα σύγχρονα προβλήματα προκειμένου το μάθημα να ανακτήσει το χαρακτήρα του κοινωνικού προβληματισμού που δείχνει να έχει απολέσει τα τελευταία χρόνια.

Αν και γενικά στις εκφωνήσεις δεν παρατηρούνται ακρότητες στην επιλογή κειμενικού είδους, αξίζει επίσης να τύχει της δέουσας προσοχής η παρακάτω διατύπωση, η οποία απαντάται στο κείμενο «ΑΜΕΤΟΧΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ «ΑΧΡΗΣΤΟΣ»;»:

«Με αφορμή συζήτηση που αναπτύχθηκε στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας για τη σχέση των νέων με την πολιτική, γράφετε και δημοσιεύετε στο ιστολόγιο του σχολείου σας το δικό σας δοκίμιο στο οποίο εκθέτετε με επιχειρήματα και τεκμήρια τη θέση σας σχετικά με τα παρακάτω ερωτήματα: α) Θεωρείτε ότι οι σημερινοί νέοι εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την πολιτική; β) Ποιες μορφές μπορεί να πάρει η έννοια της συμμετοχής στα κοινά στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας και του διαδικτύου; (600 λέξεις)»

Η επιτροπή προκρίνει -βάση της εκφώνησης- ως σωστή κειμενική μορφή το δοκίμιο, το οποίο όμως θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου. Αν και υπάρχει ρητή δήλωση της επιθυμητής κειμενικής μορφής, οφείλουμε όλοι μας να αναλογιστούμε την έκπληξη ή την αναστάτωση και την επακόλουθη αμφιβολία που δημιουργεί στο μυαλό του μαθητή ή συνύπαρξη των -κατ’εκείνον- αντιφατικών όρων δοκίμιο και ιστοσελίδα στην ίδια φράση, από τη στιγμή που έχει συνηθίσει να ταυτίζει την ανάρτηση κειμένου σε ιστοσελίδα με το άρθρο. Προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουμε να κινηθούμε όλοι μας και να κάνουμε τις αναγκαίες «διορθωτικές» κινήσεις στην εκπαιδευτική μας προσέγγιση και την προετοιμασία των υποψηφίων.

Κλείνοντας την ενότητα της παραγωγής λόγου θα ήθελα να επισημάνω την εκφώνηση που απαντάμε στο κείμενο: «Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ» στην οποία ζητείται από τους μαθητές να αποστείλουν «ανοιχτή επιστολή σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας, προκειμένου α) να ευαισθητοποιήσουν τους αναγνώστες σχετικά με την οικολογική κρίση που προκαλεί το κυρίαρχο μοντέλο τεχνολογικής και οικονομικής ανάπτυξης και β) να προτείνουν τρόπους με τους οποίους η εκπαίδευση μπορεί να καλλιεργήσει στους μαθητές φιλοπεριβαλλοντικές στάσεις και συμπεριφορές.»

Αν και η ανοικτή επιστολή εντάσσεται στην ύλη των υποψηφίων, η προσπελάσιμη θεωρία στο διαδίκτυο είναι αντιφατική, αυξάνοντας το αίσθημα ανασφάλειας των μαθητών. Η διαφωνία σχετικά με την ύπαρξη ή μη τίτλου στις ανοικτές επιστολές που δημοσιεύονται σε εφημερίδες ή περιοδικά οφείλει να αντιμετωπιστεί από τον διδάσκοντα με παρουσίαση στην τάξη πρωτότυπου υλικού ανοικτών επιστολών προκειμένου οι μαθητές ιδίοις όμμασι να σχηματίσουν γνώμη για την ορθότητα εκάστης άποψης.

Η λίστα των παρατηρήσεων υπερβαίνει τα χρονικά και χωρικά όρια της παρούσας πρώτης κριτικής θεώρησης του πιλοτικού προγράμματος του υλικού για τη νεοελληνική γλώσσα. Κάθε ένας από εμάς μπορεί να προχωρήσει στις δικές του παρατηρήσεις με κριτήριο την εμπειρία, τη διδακτική του αρτιότητα και το μαθητικό κοινό στο οποίο απευθύνεται.

Προσωπική πρόθεση ήταν να μοιραστώ με φίλους και συναδέλφους προσωπικές απόψεις για ένα ακόμη εργαλείο που προσφέρεται από κοινού στην εκπαιδευτική κοινότητα, η οποία αγωνιά και αγωνίζεται για την προετοιμασία και την τελική επιτυχία των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις

Μπικάκης Μιχάλης M.Ed. για την Ομάδα του filologika.gr


Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook, και διαβάστε παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω!

0
Would love your thoughts, please comment.x