
Λατινικά: Στόχοι Διδασκαλίας-Διδακτική πρόταση
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Λατινικών Προσανατολισμού της Β’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Λατινικά: Στόχοι Διδασκαλίας-Διδακτική πρόταση
Εισαγωγικά
Το μάθημα των Λατινικών στη Β΄ τάξη Γενικού Λυκείου, σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (2020), έχει ως βασικούς στόχους να:
- Καλλιεργήσει την ανθρωπιστική παιδεία.
- Εξοικειώσει τους μαθητές με τη λατινική γλώσσα.
- Να συντελέσει στη γνωριμία τους με τη ρωμαϊκή γραμματεία.
Το ενδιαφέρον των μαθητών οφείλει να μετατοπιστεί από τη γλώσσα του κειμένου στο περιεχόμενο και την κατανόησή του.
Ειδικότερα, οι μαθητές στο πλαίσιο του νέου προγράμματος σπουδών θα πρέπει να:
- Κατανοούν και ερμηνεύουν τα κείμενα.
- Συνειδητοποιούν τη σχέση της Λατινικής με άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.
- Κατανοούν τη σχέση της Λατινικής με την Αρχαία Ελληνική.
- Κατανοούν εκφράσεις- αποφθέγματα της λατινικής γλώσσας που χρησιμοποιούνται στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.
- Γνωρίζουν στοιχειώδεις πληροφορίες της ρωμαϊκής γραμματείας.
- Γνωρίζουν πλευρές της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής των Ρωμαίων.
Τι θα ζητηθεί από τους μαθητές:
ΘΕΜΑ Α: να το μεταφράσουν στη Νέα Ελληνική το κείμενο/ κείμενα που τους δόθηκαν (10-12 σειρές) (μονάδες 20).
ΘΕΜΑ Β: να απαντήσουν στις εξής παρατηρήσεις:
- μία (1) παρατήρηση κλειστού τύπου από την Εισαγωγή του σχολικού εγχειριδίου (μονάδες 10).
- μία (1) παρατήρηση ανοικτού ή κλειστού τύπου από το εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου σε συνάρτηση με το περιεχόμενο του κειμένου (μονάδες 10).
- μία (1) παρατήρηση ετυμολογική: Συσχέτιση λέξεων της Λατινικής με λέξεις που χρησιμοποιούνται στη Νέα Ελληνική (μονάδες 5).
- μία (1) παρατήρηση που θα αξιοποιεί τη χρήση στερεότυπης λατινικής φράσης ή λέξης (μονάδες 5).
ΘΕΜΑ Γ: δύο (2) παρατηρήσεις Γραμματικής (μπορούν να αποτελούνται από υποερωτήματα) (μονάδες 30).
ΘΕΜΑ Δ: μία (1) παρατήρηση Συντακτικού (μπορεί να αποτελείται από δύο υποερωτήματα) (μονάδες 20).
Σχηματικά:
Διδακτική Πρόταση
Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ
Η Ρώμη και η Καρχηδόνα συνέδεσαν τις τύχες τους με τρεις πολέμους σε διάστημα 120 περίπου χρόνων. Ο δεύτερος Καρχηδονιακός πόλεμος (218-202 π.Χ.) υπήρξε μια τόσο οδυνηρή εμπειρία για τους Ρωμαίους, ώστε η ανάγκη της διατήρησης ή της καταστροφής της Καρχηδόνας να αποτελέσει στις επόμενες δεκαετίες το επίκεντρο μιας ζωηρής πολιτικής διαμάχης. Ο ιστορικός Σαλλούστιος (και άλλοι ιστορικοί) αποδίδει έναν καθοριστικό ρόλο στην εξαφάνιση του «φόβου των Καρχηδονίων», όσο αφορά την εξέλιξη των ηθών στη Ρώμη (βλ. το μάθ. IV). Οι Ρωμαίοι είδαν τη νίκη τους στο δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο ως θρίαμβο της αντοχής και της καρτερίας τους (constantia) παρά τις αλλεπάλληλες ήττες που υπέστησαν από τον Αννίβα. Στον τελευταίο αναγνώρισαν φυσικά και στρατιωτικά προσόντα, αλλά υπογράμμισαν τα ηθικά του ελαττώματα (σκληρότητα, δολιότητα, ασέβεια) που στα μάτια τους προδίκαζαν την τελική του ήττα.
Κείμενο
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit et Saguntum vi expugnāvit. Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italiā fuit, apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias Rōmanōrum profligāvit et delēvit. Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit. Postquam XIV annos in Italiā complēvit, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt. Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit. Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit, sed Rōmāni victoriam reportavērunt.
Γενικοί διδακτικοί στόχοι μαθήματος
- Αξιοποιώντας κριτικά τις πληροφορίες του εισαγωγικού σημειώματος να γνωρίσει ο μαθητής τον ιστορικό Σαλλούστιο, καθώς και έναν σπουδαίο στρατηγό, τον Αννίβα.
- Να μπορεί να μεταφράζει το κείμενο αξιοποιώντας λειτουργικά το λεξιλόγιο του, επισημαίνοντας κομβικά σημεία του κειμένου.
- Να αναγνωρίζει γραμματικά τον Παρακείμενο της 1ης, 2ης και 4ης συζυγίας.
- Να αναγνωρίζει γραμματικά το ρήμα transeo.
- Να αναγνωρίζει τις χρονικές προτάσεις.
Διδακτικές πρακτικές (Π.Σ. 2020)
- Κειμενοκεντρική μέθοδος.
- Ερμηνευτική μέθοδος.
- Ανακαλυπτική μέθοδος.
- Χρήση ψηφιακών μέσων.
Πορεία διδασκαλίας
Α. Αφόρμηση:
Η διδασκαλία μπορεί να ξεκινήσει με μια αφόρμηση που σχετίζεται με το θέμα του κειμένου ή τα βασικά πρόσωπα του κειμένου ή το γεγονός που αναφέρεται στο κείμενο.
Π.χ. ο διδάσκων/ουσα μπορεί να ξεκινήσει το μάθημα ρωτώντας τους μαθητές αν γνωρίζουν ποιος ήταν ο Αννίβας, αν έχουν ακούσει τη φράση «ο Αννίβας προ των πυλών» κ.λπ.
Β. Γλωσσική εξομάλυνση και μεταφραστική προσέγγιση του κειμένου:
Το κείμενο είναι καλό να χωριστεί σε συντακτικές ενότητες, με άξονα τους ρηματικούς τύπους (φορείς ενεργειών Π.Σ.2020). Γίνονται ερωτήσεις και αναδεικνύονται οι βασικοί όροι της πρότασης.
Ενδεικτικά:
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit…
Ποιος;
Τι έκανε;
Με τι μέσο; κ.λπ.
Γ. Γραμματική και συντακτική προσέγγιση του κειμένου:
Η παρουσίαση των νέων γραμματικών και συντακτικών φαινομένων μπορεί να γίνει με αφόρμηση το κείμενο:
Π.χ.
- Ποια είναι η χρονική βαθμίδα στην οποία αναφέρεται ο ιστορικός Σαλλούστιος (παρελθόν).
- Ποιοι τύποι του κειμένου αναφέρονται στο παρελθόν.
- Με αφορμή την παρατήρηση ενός τύπου του Παρακειμένου π.χ. superavit να κατανοήσουν τον τρόπο σχηματισμού του Παρακειμένου. Να μετασχηματίσουν τον συγκεκριμένο τύπο σε Ενεστώτα.
- Να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τη σημασία του Παρακειμένου π.χ. στα αρχαία ελληνικά. Με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού να μεταφράσουν τον συγκεκριμένο τύπο.
- Με αφορμή την ύπαρξη χρονικών προτάσεων στο κείμενο:
- Ubi in Italia fuit: δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ubi που δηλώνει το προτερόχρονο. Εκφέρεται με Οριστική, χρόνου Παρακειμένου, γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
- Postquam XIV annos in Italia complevit: δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam που δηλώνει το προτερόχρονο. Εκφέρεται με Οριστική, χρόνου Παρακειμένου, γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
να συζητήσει ο διδάσκων τις χρονικές βαθμίδες, αναφερόμενος και στην αρχαία ελληνική γλώσσα.
Σχηματική απόδοση των χρονικών δευτερευουσών προτάσεων:
Δ. Ερμηνευτική – λεξιλογική προσέγγιση του κειμένου:
Κεντρικός στόχος είναι ο μαθητής να αποδεσμευτεί από την στείρα αποστήθιση της μετάφρασης, ώστε η εμβάθυνση στο νόημα του κειμένου και η εκμάθηση του λεξιλογίου να αναδειχθούν ως αυτόνομες δραστηριότητες.
Προτεινόμενες δραστηριότητες που επιτυγχάνουν τον παραπάνω στόχο:
A. Με βάση το περιεχόμενο του κειμένου να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις. (Να παραπέμψετε στο κείμενο για την επιβεβαίωση της απάντησής σας).
- Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Romae bello superāvit.
- Hannibal bellum cum Rōmānis componere cupīvit.
- Carthaginiesnes victoriam reportavērunt.
Β. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη απάντηση με βάση το κείμενο.
Saguntum ………………. expugnāvit.
a. bello b. vi c. postea
Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum …………. transiit.
a. elephantis b. pedibus
Γ. Προσπαθήστε να συνδέστε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς της Β΄ που προέρχονται από σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες.
ΣΤΗΛΗ Α |
ΣΤΗΛΗ Β |
dux | gentle |
supero | duc |
gens | complete |
transeo | super |
compleo | transit |
Δ. Με ποιες λατινικές λέξεις του κειμένου συνδέονται οι παρακάτω λέξεις της Νέας Ελληνικής και της Αγγλικής:
Γένος, transit, report.
Ε. Συμπληρώστε την παρακάτω περίοδο λόγου με την κατάλληλη λατινική φράση:
Η προσήλωση στον στόχο για την επιτυχία μας στις πανελλαδικές εξετάσεις πραγματοποιείται……………..
a. de facto b. a priori c. a posteriori
Στ. Ποια από τις παρακάτω φράσεις σημαίνει: αυτό που προκύπτει από τη θέση καθήκοντος κάποιου
- de facto b. ex cathedra c. ex officio
Ε. Εμπέδωση γραμματικών- συντακτικών φαινομένων:
Επισημαίνεται ότι βασική επιδίωξη των διδασκόντων/διδασκουσών πρέπει να είναι η αποφυγή τυπικών/φορμαλιστικών ασκήσεων και η εστίαση στην καλλιέργεια της κριτικής και συνθετικής σκέψης των μαθητών/ριών, με αξιοποίηση όλου του εύρους πιθανών ασκήσεων, ανοικτού και κλειστού τύπου διαβαθμισμένης δυσκολίας. (Π.Σ.2020)
Προτεινόμενες δραστηριότητες που επιτυγχάνουν τον παραπάνω στόχο:
- Να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις.
- Hannibal, dux Carhaginiensis: είναι γενική ενικού
- In agro Falerno: είναι αφαιρετική ενικού
- Cum elephantis transιit: είναι δοτική ενικού
- Bellum cum Romanis: είναι δοτική ενικού
- Omnes gentes Hispaniae: είναι γενική ενικού
- Να μεταφέρετε τα ρήματα των προτάσεων στον Ενεστώτα.
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit et Saguntum vi expugnāvit.
Ubi in Italiā fuit…
Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit.
- Διορθώστε το λάθος στις παρακάτω προτάσεις αιτιολογώντας την απάντησή σας.
- Postquam XIV annos in Italiā complēvit, Carthaginienses eum in Africa revocavērunt.
- Hannibal, ducem Carthaginiensis, VI et XX annos natum.
- omnes gentes Hispaniae belli superāvit.
Στ. Προσέγγιση στοιχείων πολιτισμού (προαιρετικά):
Η προσέγγιση των πολιτισμικών θεμάτων που αναδεικνύονται μέσα από το κείμενο ή/και το εισαγωγικό σημείωμα της ενότητας πρέπει να στηρίζεται σε δημιουργικού χαρακτήρα δραστηριότητες (Π.Σ. 2020).
Προτείνονται ορισμένες από τις παρακάτω δραστηριότητες:
Α. Το κείμενο που σας έχει δοθεί προέρχεται από τον ιστορικό Σαλλούστιο. Μπορείτε να αναζητήσετε πληροφορίες στην παρακάτω διεύθυνση:
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/collection?collection=Perseus:collection:Greco-Roman
καθώς και στο: Paul Kroh Λεξικό αρχαίων συγγραφέων, μτφ. Δ. Λυπουρλής- Λ. Τρομάρας στη σελίδα 686. Με τι ασχολήθηκε ο ιστορικός, ποια τα έργα του;
Β. Στο εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου γίνεται αναφορά στους καρχηδονιακούς πολέμους. Αναζητήστε πληροφορίες στα σχολικά σας εγχειρίδια, στην παρακάτω διεύθυνση:
καθώς και στο: M. Rostovtzeff, ρωμαϊκή ιστορία, εκδόσεις Παπαζήση. Δημιουργήστε έναν πίνακα με τις σημαντικότερες χρονολογίες και τα σπουδαιότερα πρόσωπα.
Γ. Στο εισαγωγικό σημείωμα του κειμένου σας γίνεται αναφορά στην καρτερία με την οποία οι Ρωμαίοι υπέμειναν τις αλλεπάλληλες ήττες από τον Αννίβα. Αναζητήστε στο διαδίκτυο πληροφορίες για το ευρύτερο νόημα αυτής της αρετής.
Το σχέδιο μαθήματος που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε για να πληροί τις νέες ανάγκες αξιολόγησης σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών των Λατινικών στην Β’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου-συγγραφέα Άννα Σιάτρα, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.
Για να μεταβείτε σε άλλη Ενότητα των Λατινικών Β’ Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.