Λακωνικότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Συνεξέταση)- Απαντήσεις

Θέμα Α

Α1. Στο κείμενο περιγράφεται ο Έλληνας συζητητής. Μιλά δυνατά και ταυτόχρονα με άλλους, περιττολογεί και από την ανυπομονησία διακόπτει τον άλλον. Πολυλογεί από την αδυναμία λακωνικής έκφρασης και δε διστάζει να φέρει τον ακροατή του στα όριά του. Προκατειλημμένος και δογματικός καθίσταται μισαλλόδοξος. Του αρέσει να επιβάλλεται, να καταφέρεται
ενάντια στον άλλον και έχει γνώμη για κάθε θέμα.

Εναλλακτικά:

Α1. Στο κείμενο σταχυολογούνται αποφθέγματα της αρχαίας και λαϊκής σοφίας. Αρχικά, η λακωνικότητα ταυτίζεται με τη σοφία (Χίλωνας) και τον εσωτερικό πλούτο. Ο Αριστοτέλης επισημαίνει ότι η αλήθεια μπορεί να έχει και άλλη όψη. Τέλος, παρουσιάζεται ως καλύτερη επιλογή η σιωπή σε σχέση με την έκφραση της άποψης

Θέμα Β

Β2. 1.Πρώτη παράγραφος: Στον αντίποδα των πολυλογάδων… να είναι καλός ακροατής. (Γίνεται αναφορά στη λακωνικότητα)

Δεύτερη παράγραφος: Σε κάθε περίπτωση… θα εξακολουθούν να υπάρχουν. (Γίνεται αναφορά στους τρόπους περιορισμού της αδολεσχίας).

2. Διαγράφουμε την εξής περίοδο: Η άρθρωση σύντομου και περιεκτικού λόγου δεν είναι εύκολη υπόθεση, γιατί προϋποθέτει αφαιρετική σκέψη, ικανότητα που τη διαθέτουν λίγοι. (Ενώ όλο τα απόσπασμα περιγράφει την απρεπή συμπεριφορά του Έλληνα κατά τον διάλογο, η περίοδος αυτή αναφέρεται στις προϋποθέσεις της λακωνικότητας)

Β3. Ο συντάκτης νιώθει μέρος του προβλήματος, γιατί χρησιμοποιεί το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, με το οποίο εκφράζει ένα συλλογικό βίωμα, στο οποίο μετέχει και ο ίδιος, και αναλαμβάνει και αυτός μέρος της ευθύνης για αυτό. Με την επιλογή αυτού του ρηματικού προσώπου, το ύφος καθίσταται άμεσο και οικείο και διαμορφώνονται εκείνες οι συνθήκες για να γίνει αποδεκτό το επικριτικό μήνυμα του συντάκτη από όλους τους Έλληνες αναγνώστες του.

Β4. Ακκιζόμενοι, αυταρέσκεια, λογύδρια, προκαταλήψεις

Θέμα Γ

Γ1. Η ποιήτρια χρησιμοποιεί κυρίως την προσωποποίηση προσδίδοντας ανθρώπινες ιδιότητες σε άψυχα στοιχεία. Οι προσωποποιήσεις εξασφαλίζουν ζωντάνια στο κείμενο και καθιστούν τη γραφή πιο δραστική ως προς τη μετάδοση του νοήματος, ενώ ταυτόχρονα τονίζουν τον συμβολισμό των συγκεκριμένων εννοιών. Πέντε ενδεικτικά παραδείγματα του ποιήματος είναι τα ακόλουθα:

• φυτρώνει ο τόνος πάνω στις λέξεις
• θέλουν οι λέξεις τη βαρεία τους αξία
• μόνον ο έρωτας έχει το ελεύθερο να τονίζεται στην παραλήγουσα
• Θυμάμαι πόσο την νοιάζονταν η παιδικότητά μου, πώς τη σκέπαζε με το χεράκι της
• το ένα πνεύμα γυρίζει περιφρονητικά την πλάτη του στο άλλο Στα παραδείγματα οι τόνοι και τα πνεύματα αποκτούν ζωή και με τον τρόπο αυτό μεταδίδεται πολύ πιο παραστατικά ο συμβολισμός τους, αλλά και η αξία που τους αποδίδει η ποιήτρια.

Γ2. Μέσα από μία πληθώρα προσωποποιήσεων και ανορθόδοξων ονοματικών και ρηματικών συνόλων η Δημουλά εκφράζει τη συμπάθειά της και τη νοσταλγία της για τους τόνους. Έτσι, το πολυτονικό σύστημα γίνεται γραφικό,αλλά χαρακτηρίζεται αναγκαίο για τη βαρεία αξία των λέξεων και την αμετακίνητη οξεία του χρόνου σε αντίθεση με την ελευθερία του έρωτα να τονίζεται ως συναίσθημα στην παραλήγουσα, γιατί τα συναισθήματα δεν ακολουθούν τους γραμματικούς κανόνες και η περισπωμένη δέχεται την τρυφερή προστασία της ποιήτριας κατά τα παιδικά της χρόνια για να μην τσαλακωθούν τα κατάμαυρα μαλλιά της. Αντίθετα τα πνεύματα που στρέφουν το ένα την πλάτη στο άλλο αποδοκιμάζονται από την ποιήτρια, γιατί δεν μπορούν να συνεργαστούν κι εκείνη δε συμμετέχει σε αντιπαλότητες. Η αστιξία στις πρώτες μακροπερίοδες στροφές και ο κοφτός λόγος που συνοδεύεται από προστακτικές στις τελευταίες επιβεβαιώνουν την διαφορετική στάση της απέναντι σε τόνους και πνεύματα που είναι απολύτως τεκμηριωμένη.

Στην εποχή μας βέβαια η γλώσσα καλείται να υπηρετήσει άλλες ανάγκες που της υπαγορεύουν συντομία και απλοποίηση. Η τεχνολογία, η ψηφιακή επικοινωνία και οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής και εργασίας απαιτούν ευκολία στον γραπτό λόγο και λιγότερη εστίαση σε κανόνες γραμματικούς που ακολουθούσαν μία διαφορετική λογική. Δυστυχώς η μουσικότητα και ο ρυθμός δεν αποτελούν πλέον ζητούμενο ούτε ανάγκη

Θέμα Δ

Τίτλος: «Αναζητώντας την ουσία…»

Πρόλογος

Στην εποχή μας παρατηρείται το φαινόμενο οι άνθρωποι να μην μπορούν να συμμετάσχουν σε έναν υγιή διάλογο, αλλά να μονοπωλούν τον λόγο χάνοντας την ουσία και κουράζοντας τους συνομιλητές τους. Συχνά, το ύφος τους είναι πομπώδες και το περιεχόμενο αμφισβητούμενο. Όλα αυτά καταδεικνύουν την αδυναμία τους να εκφραστούν με λακωνικό τρόπο. Με αφορμή, λοιπόν, σχετικό ποίημα του Καβάφη που διδαχτήκαμε πρόσφατα, το άρθρο αυτό θα επιχειρήσει να εξηγήσει τους λόγους που μας οδηγούν στην άκρατη φλυαρία και τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να αποκτήσουμε την ικανότητα λακωνικής διατύπωσης.

Κύριο μέρος 1ο Ζητούμενο: Αιτίες

• Τα σημερινά πρότυπα ευνοούν την άκρατη φλυαρία: άσκοποι και ανερμάτιστοι πολιτικοί διάλογοι, ανούσιες συζητήσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης με σκοπό την εντυπωσιοθηρία.
• Τα social media επιβάλλουν με τον τρόπο τους τη συμμετοχή των χρηστών σε άσκοπες και ανούσιες συζητήσεις με σκοπό το «φαίνεσθαι».
• Απουσία πνευματικού υπόβαθρου, έλλειψη αυτοπεποίθησης, δογματισμός, που αναγκάζει το άτομο να προσπαθεί να επιβληθεί με άσκοπες φλυαρίες.
• Αδυναμία της οικογένειας να μυήσει τα παιδιά στο πνεύμα του υγιούς διαλόγου (οι γονείς δεν συνομιλούν, δεν ακούν τα παιδιά), και της εκπαίδευσης να διδάξει στο μαθητή την επισήμανση του σημαντικού, την αποφυγή των κοινοτυπιών.

2ο Ζητούμενο: Προϋποθέσεις

• Ικανότητα να διακρίνουμε το ουσιώδες από το επουσιώδες.
• Επίγνωση της διαλεκτικής σχέσης που υπάρχει στα πράγματα και στις έννοιες.
• Βαθιά γνώση των πραγμάτων και των θεμάτων που γίνονται αντικείμενα συζήτησης, για να μην καταφεύγουμε σε γενικολογίες και αοριστίες τις οποίες στη συνέχεια πρέπει να αιτιολογήσουμε.
• Οξυδέρκεια, ευστροφία που επιτρέπουν στον ομιλητή να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα και να επιλέγει εκείνον τον τρόπο έκφρασης που θα είναι σύντομος και συνάμα θα επιτυγχάνει το επικοινωνιακό αποτέλεσμα.
• Αναπτυγμένη φαντασία, ώστε να προχωρά ο ομιλητής σε συνδυασμούς εννοιών, δημιουργία λεκτικών συνόλων που θα αποτυπώσουν με ενάργεια τη σκέψη του.
• Άριστη γνώση της γλώσσας, προκειμένου να αξιοποιούμε την κατάλληλη λέξη για κάθε νόημα, μεστή περιεχομένου, που θα αποδώσει με τον καλύτερο και πιο εύστοχο τρόπο το μήνυμα.
• Καλλιέργεια της υπομονετικής και παρατηρητικής ακρόασης/ανάγνωσης και της ικανότητας σύνθεσης των σημαντικών στοιχείων Επίλογος Επομένως, η λακωνικότητα συνιστά αρετή, απαραίτητη για τη σύγχρονη κοινωνία των άσκοπων διαλόγων. Η ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, που θα επιβάλλονται με την ουσία των λόγων τους και όχι με τη φωνή τους, θα πρέπει να αποτελέσει βασικό μέλημα όλων εκείνων που διαπαιδαγωγούν τους νέους. Γιατί η αλήθεια τις πιο πολλές φορές κρύβεται στα απλά πράγματα και, ακόμη περισσότερες, σε όσα δεν λέγονται ποτέ.

Απαντήσεις 

1. Σωστό είναι το γ) στα χαρακτηριστικά των αδόλεσχων (Μερικές φορές μάλιστα, ακκιζόμενοι από τη ρητορική μας αυταρέσκεια, εκφωνούμε μακροσκελή λογύδρια, δοκιμάζοντας την υπομονή των συνομιλητών μας).

2. «Ως ομιλητές πλατειάζουμε και μακρηγορούμε και ως ακροατές είμαστε ανυπόμονοι», «Ο εγωισμός και ο φανατισμός −κακοί σύμβουλοι στην ανθρώπινη επικοινωνία− δεν μας αφήνουν να δεχτούμε και μια άλλη άποψη».
3. Ο συντάκτης στην πρώτη παράγραφο οργανώνει τον λόγο του με ορισμό, αποδίδοντας την έννοια της λεξιπενίας και της αδολεσχίας (Σύμφωνα με το λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών, λεξιπενία είναι η ελλιπής γνώση του λεξιλογίου μίας γλώσσας και αδολεσχία η φλυαρία, η πολυλογία). Με τον τρόπο αυτό εξηγεί στους αναγνώστες το περιεχόμενο όρων που, ενδεχομένως, δεν ήταν τόσο γνωστό και θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρερμηνείες. Ο δεύτερος τρόπος είναι η σύγκριση-αντίθεση ανάμεσα στα προτερήματα και τα ελαττώματα των Ελλήνων (Τα πρώτα τα προβάλλουμε σε κάθε ευκαιρία, ενώ τα δεύτερα τα αποσιωπούμε) Με τη μέθοδο αυτή, μέσα από τη συσχετική παρουσίαση της συμπεριφοράς των Ελλήνων πείθει για την αντιθετική συμπεριφορά τους. Τέλος, υπάρχει διαίρεση των ελαττωμάτων (Δύο από αυτά είναι η λεξιπενία και η αδολεσχία). Με τη διαίρεση παραθέτει τα είδη των ελαττωμάτων, προκειμένου να γίνουν σαφή και κατανοητά και τα εξηγεί στον αναγνώστη.

4. Στον πρόλογο, όπως και στον τίτλο, γίνεται αναφορά τόσο στη λεξιπενία όσο και στην αδολεσχία. Ωστόσο, μέσα στο κείμενο δεν αναπτύσσεται καθόλου το θέμα της λεξιπενίας και την ανάπτυξη μονοπωλεί η αδολεσχία. Άρα, το κείμενο δεν «υπακούει» στις εξαγγελίες του προλόγου.

5. Ο Άγγλος δραματουργός Ουίλιαμ Σαίξπηρ δήλωσε ότι πολλές φορές μετάνιωσε που μίλησε αλλά ποτέ που δεν μίλησε. Οι μαθητές θα προτιμούσαν τον ευθύ λόγο, γιατί είναι πιο άμεσος, ζωντανός, εύληπτος.

1ο ΘΕΜΑ

1. 1β, 2ε, 3στ, 4α, 5γ.
2. Σύμφωνα με την ποιήτρια ο τονισμός συνιστά αναγκαιότητα λειτουργική στη γλώσσα, απαίτηση «επιτακτική» για τις λέξεις που αποκτούν αξία από τη βαρύτητα του τόνου (της βαρείας) ή από τη διάρκεια του χρόνου (οξεία). Αντίθετα τα συναισθήματα, όπως ο έρωτας μπορούν ελεύθερα να εκδηλώνονται με διαβαθμίσεις και η έντασή τους δεν περιορίζεται από τονικά σημάδια ούτε γραμματικούς κανόνες.

2ο ΘΕΜΑ

1. Το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο του ποιήματος είναι το α’ ενικό που συνδέεται με την ποιήτρια – αφηγήτρια. Η ποιήτρια ομολογεί ότι γι’ αυτήν το πολυτονικό δεν υπήρξε ποτέ κόκκινο πανί, αντιθέτως το έβρισκε γοητευτικό μέσα στη γραφικότητά του (Ποτέ δεν κακολόγησα το πολυτονικό. Αντίθετα με γοήτευε), αλλά και αναγκαίο. Δηλώνει την εκτίμησή της για τους τόνους με την αιτιολογία ότι προσδίδουν στη συλλαβή με τρόπο αμετάκλητο την ένταση που της αξίζει (Εκτιμώ το βαρύ έργο των τόνων … στην ισόβια έντασή τους.) Παράλληλα προσθέτει με νοσταλγία τις αναμνήσεις της από την περισπωμένη (Νοσταλγώ την περισπωμένη.) και θυμάται με τρυφερότητα σκηνές από την παιδική της ηλικία που συνδέονται με αυτήν σα να πρόκειται για αγαπημένο φίλο (Θυμάμαι πόσο την νοιάζονταν η παιδικότητά μου). Το α΄ ενικό πρόσωπο επανέρχεται μετά από ένα μικρό διάλειμμα στο τέλος του ποιήματος σαν απόφαση – επιμύθιο του ποιητικού υποκειμένου για να δηλώσει τη συμβιβαστική στάση που τελικά υιοθετεί και αφορά την αποδοχή του λιγότερου αλλά αρκετού προκειμένου να αποφευχθούν οι αντιπαραθέσεις (Εγώ σε αντιπαλότητες δε συμμετέχω. Αρκούμαι να είμαι ίση με τα μικρότερα.) Απέναντι στο κυρίαρχο α’ ενικό πρόσωπο τοποθετείται το γ΄ενικό και γ΄ πληθυντικό που συνδέεται με το πολυτονικό σύστημα και τις ιδιότητές του (γοήτευε η γραφικότητά του, πώς φυτρώνει ο τόνος πάνω στις λέξεις), την ανάγκη ύπαρξης τόνων για τη χρονικότητα των συλλαβών σε αντίθεση με τα ελεύθερα συναισθήματα (θέλουν οι λέξεις τη βαρεία τους αξία, καθηλώνουν τη συλλαβή), την στοργική και προστατευτική σχέση της ποιήτριας με την «γηραιά» περισπωμένη (πόσο την νοιάζονταν η παιδικότητά μου), αλλά και την αποστροφή της για τα αντίπαλα πνεύματα (το ένα πνεύμα γυρίζει περιφρονητικά την πλάτη του στο άλλο). Λίγο πριν από το τέλος παρεμβάλλεται το β΄ ενικό για να δηλώσει την πρόθεση της ποιήτριας να αποτρέψει τον δέκτη να δείξει την ίδια τρυφερότητα προς τα πνεύματα (Απόφυγέ τα, Αν προσέξεις θα δεις). Έτσι η υποκειμενικότητα και ο βιωματικός κι εξομολογητικός χαρακτήρας του α΄ προσώπου εναλλάσσεται με την αντικειμενικότητα του γ΄, ενώ το β΄πρόσωπο που εξασφαλίζει αμεσότητα και θεατρική ζωντάνια, δίνει την αίσθηση του διαλόγου.
2. Η ποιήτρια αντιπαραθέτει καταρχάς τη γοητευτική γραφικότητα του πολυτονικού συστήματος (Ποτέ δεν κακολόγησα το πολυτονικό. Αντίθετα με γοήτευε η γραφικότητά του) στην αγραμματοσύνη της συντομίας (τι αγράμματη που είναι η συντομία ) εξηγώντας ότι οι τόνοι είναι απολύτως απαραίτητοι για να αποκτούν οι λέξεις την αξία που τους αναλογεί. Ωστόσο, ενώ είναι ξεκάθαρη η συμπάθειά της για τους τόνους (Εκτιμώ το βαρύ έργο των τόνων) δηλώνει την αντίθεσή της απέναντι στα πνεύματα (Απόφυγέ τα) θεωρώντας ότι εχθρεύονται το ένα το άλλο (το ένα πνεύμα γυρίζει περιφρονητικά την πλάτη του στο άλλο).
3. Τα ακόλουθα στοιχεία τοποθετούν το ποίημα στη μοντέρνα ποίηση:

• Απουσία μέτρου, συγκεκριμένου στροφικού συστήματος, ισοσυλλαβίας και ομοιοκαταληξίας
• Ιδιότυπη χρήση των σημείων στίξης και σε κάποια σημεία αστιξία
• Λόγος συνειρμικός
• Παράδοξοι συνδυασμοί λέξεων (βαρεία αξία, αμετακίνητη οξεία, ισόβια ένταση, αγράμματη συντομία, φυτρώνει ο τόνος, καθηλώνουν τη συλλαβή)
• Πολυσημία λέξεων (βαρεία αξία, αμετακίνητη οξεία, ισόβια ένταση)
• Νοηματική ασάφεια και αποσπασματικός κοφτός λόγος (Οι τόνοι. Και τα πνεύματα; Ψιλή ή δασεία; Απόφυγέ τα.)
• Διασκελισμοί με ολοκλήρωση του νοήματος σε απρόσμενο σημείο: ώστε ο σφοδρός αέρας που σήκωνε το ταχύ πέρασμα του χρόνου να μη χαλάει τα σκαλωτά της κατάμαυρα μαλλιά

4. Στην ποίηση της Δημουλά συνήθης είναι η αστιξία που δημιουργεί την αίσθηση ενός λόγου ασθματικού και γεμάτου ένταση. Η ποιήτρια αφήνει τα συναισθήματά της να εκφραστούν ελεύθερα αποδίδοντάς τα έτσι με όλη τους την ένταση: τον ενθουσιασμό της για το γραφικό πολυτονικό (Αντίθετα με γοήτευε … στην παραλήγουσα), τη νοσταλγία της για την περισπωμένη των παιδικών της χρόνων (Θυμάμαι πόσο την νοιάζονταν … κατάμαυρα μαλλιά). Χαρακτηριστικές οι παύλες στο τέλος των δύο αυτών αποσπασμάτων που λειτουργούν ως προσωπικά σχόλια της ποιήτριας (-τι αγράμματη που είναι η συντομία.και -θα ’χουν ασπρίσει τώρα κι αυτά.) και προκαλούν συναισθηματικά τον αναγνώστη. Επίσης, τα ερωτηματικά και οι τελείες στις κοφτές προτάσεις που αναφέρονται στα πνεύματα (Οι τόνοι. Και τα πνεύματα; Ψιλή ή δασεία; Απόφυγέ τα.) αποτελούν σκόπιμη ποιητική επιλογή που δηλώνει την αρνητική – με τρόπο απόλυτο – στάση της ποιήτριας απέναντι σε αυτά.

5.

Για να δείτε τις απαντήσεις αυτού του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Λακωνικότητα Κριτήριο Αξιολόγησης (Συνεξέταση)

Το κριτήριο που μόλις διαβάσατε προέρχεται από το νέο βιβλίο των Εκδόσεων Χατζηθωμά για τη Β Λυκείου σύμφωνα με τον νέο τρόπο εξέτασης του μαθήματος, ο οποίος περιλαμβάνει τη συνεξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας B’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.