Ελεύθερος Χρόνος & Ψυχαγωγία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Παιχνίδι και ηλεκτρονικοί υπολογιστές

(1) Τα πρώτα χρόνια της ανθρώπινης ζωής είναι καθοριστικά για τη μετέπειτα πορεία. Και τούτο, γιατί οι βασικές συντεταγμένες χαράζονται στην ψυχή κατά την εύπλαστη και ευεπηρέαστη παιδική ηλικία. Τότε είναι που τίθενται οι ψυχικές και πνευματικές βάσεις, πάνω στις οποίες οικοδομείται η ανθρώπινη προσωπικότητα σύμφωνα με τη στερεότητα και την ποιότητά τους. Στην οικοδόμηση αυτή τον πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζουν οι εξωγενείς φορείς κοινωνικοποίησης, γιατί η επίδρασή τους είναι συνεχής και μεθοδευμένη. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της αυτενέργειας, της αυτόβουλης δραστηριότητας, της δημιουργικής έκφρασης του παιδιού, όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα στο παραδοσιακό παιχνίδι.

(2) Το παιχνίδι, λοιπόν, αποτελεί δοκιμασμένο και πετυχημένο μέσο ομαλής ψυχοπνευματικής ανάπτυξης. Σε κάθε μορφή του το παιχνίδι αναπτύσσει σύμμετρα τις δυνάμεις του παιδιού, είτε αυτό είναι μια ατομική δημιουργική δράση, είτε ομαδική και οργανωμένη. Θέτει σε κίνηση το σώμα, αφυπνίζει το πνεύμα και ακονίζει τη νόηση. Δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει ελεύθερα τη φαντασία και να έρθει σε γόνιμη επαφή με τον εξωτερικό χώρο, σε μια σχέση δημιουργίας, που με απλά μέσα φανερώνει τις πρώτες εφέσεις και καλλιεργεί τις κλίσεις και τις δεξιότητές του. Έπειτα, γεμίζει την παιδική ψυχή με αισθήματα χαράς και ευφορίας. Ικανοποιεί την ανάγκη για δημιουργία, που στην ενήλικη ζωή εκφράζεται μέσα στην εργασία. Αποτελεί, δηλαδή, το μέσο διοχέτευσης του παιδικού δυναμισμού στον περιβάλλοντα χώρο και επικράτησης πάνω σε αυτόν. Γιατί   φανερώνει την ασύνειδη επιθυμία του παιδιού να φέρει αλλαγές στο χώρο και να τον πλάσει με τη δημιουργική πνοή της φαντασίας του. Και μέσα από αυτή την προσπάθεια η παιδική ψυχή χαλυβδώνεται με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, η οκνηρία ξεριζώνεται και τη θέση της παίρνει η φιλοπονία και η αγωνιστικότητα.

(3) Μεγαλύτερη,  ακόμη,  είναι  η  σημασία  του  ομαδικού παιχνιδιού. Γιατί όσο απλή και αν είναι η μορφή του, το παιχνίδι αυτού του είδους αποτελεί εικόνα της κοινωνικής ζωής και συνάμα το καλύτερο σχολείο της. Κατ’ αρχάς εντάσσει το παιδί σε μορφές συλλογικότητας, που δίχως να θρυμματίζουν την ατομική ιδιαιτερότητα, αίρουν[1] τον ατομικισμό. Στο πλαίσιο της ομάδας το παιδί μαθαίνει να θέτει το «εγώ» στην υπηρεσία του «εμείς» και αποκτά επίγνωση της ευθύνης του απέναντι στο σύνολο. Από την αποτυχία και την απόρριψη διδάσκεται πως η επιτυχία και η ανάδειξη δεν έρχονται ακάματα, αλλά απαιτούν μόχθο και συντονισμένη προσπάθεια. Με την τιμωρία, πάλι, μαθαίνει να τηρεί τους κανόνες του παιχνιδιού και με την επιβράβευση συνειδητοποιεί την αξία της φιλοπονίας. Όλα αυτά το προετοιμάζουν για την ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό περιβάλλον και συμβάλλουν αποφασιστικά στην ανάδειξή του σε ώριμο και υπεύθυνο πολίτη. Αναμφισβήτητη λοιπόν είναι η συμβολή του παιχνιδιού στη σωστή διάπλαση της παιδικής ψυχής, στην ανάπτυξη του πνεύματος και την κοινωνικοποίησή του. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που οι νέοι όλων των εποχών και όλου του κόσμου γαλουχήθηκαν με τα αγαθά του.

(4) Ωστόσο, στις μέρες μας το παιχνίδι με την παραδοσιακή του μορφή φαίνεται να παραγκωνίζεται, αφού τη θέση του στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών καταλαμβάνει είτε η τηλεόραση είτε, ολοένα και περισσότερο, ο υπολογιστής. Ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης μικραίνει σταδιακά στο Γυμνάσιο. Το μέσο παιδί μέχρι να γίνει 16 χρονών έχει αφιερώσει στην τηλεόραση ίσο σχεδόν χρόνο με το σχολείο. Αυτός είναι περισσότερος από τον χρόνο που έχει αφιερώσει το ίδιο παιδί σε όλα τα υπόλοιπα μέσα μαζικής επικοινωνίας μαζί.

(5) Ο νέος που για πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μαγεύεται. ‘Έχει στα χέρια του το όχημα που θα τον εισάγει σε έναν κόσμο άγνωστο και θα τον μυήσει σε εμπειρίες πρωτόγνωρες. Με ένα πλήκτρο ξεδιπλώνει εικόνες, συλλέγει πληροφορίες, επικοινωνεί και κινείται με άνεση στον κυβερνοχώρο, στην πλασματική πραγματικότητα της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Είναι λοιπόν επόμενο να αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του στον υπολογιστή και με ζήλο να επιδίδεται στην καθημερινή του χρήση. Και τούτο δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, αφού και στο πνεύμα της εποχής μπορεί να τον προσαρμόσει και τις γνώσεις του μπορεί να πλατύνει. Όμως, η επαφή αυτή εγκυμονεί και κινδύνους. Όπως η τηλεόραση, έτσι και ο υπολογιστής δεσμεύει δυο ανθρώπινες αισθήσεις: την όραση και την ακοή. Η χρήση του, λοιπόν, απορροφά το παιδικό πνεύμα και αποδυναμώνει τις νοητικές λειτουργίες. Στην  περίπτωση,  για  παράδειγμα,  ενός  ηλεκτρονικού παιχνιδιού η  παιδική  αυτενέργεια  εξαντλείται  στην ταχύτητα εκτέλεσης αντανακλαστικών ενεργειών. Αυτό  απονεκρώνει το πνεύμα και ξηραίνει τη φαντασία, σε μια ηλικία που είναι αναγκαία η πρωτότυπη και δημιουργική σκέψη.

(6) Ακόμη, δεν πρέπει να λησμονούμε πως ο υπολογιστής τη στιγμή που αυξάνει τις δυνατότητες της εξ αποστάσεως επικοινωνίας,  καταργεί τη διαπροσωπική επαφή. Αυτό σημαίνει πως φυλακίζει  το  παιδί  στα  δεσμά  μιας  εξατομικευμένης ψυχαγωγίας, που μόνο ακοινώνητους και δυστυχισμένους ανθρώπους μπορεί να δημιουργήσει. Γιατί όσο πολύτιμα και αν είναι τα αγαθά που προσφέρει η χρήση του, σε τίποτε δεν θα μπορούσαν να συγκριθούν με τη δημιουργική τριβή με τους συνομήλικους και τη βιωμένη εμπειρία της συνύπαρξης.

(7) Τέλος, αμφιλεγόμενη είναι η επίδραση που ασκεί και σε ηθικό επίπεδο, αφού πέρα από τα ομολογουμένως αξιόλογα ηλεκτρονικά προγράμματα εκπαιδευτικού ή ενημερωτικού περιεχομένου, διακινούνται και πολλά άλλα αμφίβολης αξίας. Πρόκειται κυρίως για ηλεκτρονικά παιχνίδια με βίαιο  περιεχόμενο, που εξοικειώνουν το παιδί με κοινωνικά απορριπτέες μορφές συμπεριφοράς και ξεριζώνουν την καλοσύνη και την αγνότητα από την ψυχή του. Υπάρχει επίσης το διαδίκτυο, που δίνει βήμα επικοινωνίας με τις πλατιές μάζες, και ιδιαίτερα με τα παιδιά, σε όλους εκείνους που έχουν αναγάγει την εξαχρείωση των νέων σε κερδοφόρα επιχείρηση.

(8) Παρά, λοιπόν, την αναμφίβολη αξία και χρησιμότητά τους, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές εγκυμονούν κινδύνους, που θα  μπορούσαν να  αποβούν μοιραίοι για τη σωστή ψυχοπνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Και οι κίνδυνοι αυτοί μεγαλώνουν όσο πιο εμφανής γίνεται η έλλειψη συνετής καθοδήγησης από τους μεγαλύτερους. Γιατί στην πραγματικότητα το πρόβλημα δεν έγκειται στους υπολογιστές, έγκειται στην αμέλεια όσων έχουν ευθύνη να προφυλάξουν τους νέους απ’ τους κινδύνους που τα σύγχρονα τεχνικά επιτεύγματα εγκυμονούν.

(9) Αυτό σημαίνει πως καθήκον των μεγάλων είναι να μεθοδεύσουν μία καλύτερη σχέση ανάμεσα στα παιδιά και τους υπολογιστές. Μία σχέση που θα αποφεύγει την υπέρμετρη προσκόλληση και θα θέτει κριτήρια στο είδος και την ποιότητα των επιδράσεων που τα ηλεκτρονικά μέσα ασκούν στους νέους. Από την άλλη, οφείλουν να διδάξουν στα παιδιά ό,τι οι ίδιοι έμαθαν στην παιδική τους ηλικία: το παιχνίδι γεννά χαρά, ανεμελιά, μορφώνει, καλλιεργεί, προάγει. Και τα αγαθά της γνήσιας ψυχαγωγίας κανένα επίτευγμα της τεχνολογίας δεν μπορεί να τα προσφέρει.

Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης, κείμενο διασκευασμένο

[1] καταργούν

«Φίλοι»

Ο ήρωας Ιορδάνης σε μεγάλη πλέον ηλικία ταξιδεύει με το τρένο προς τη γενέτειρά του και θυμάται τα καλοκαίρια της παιδικής του ηλικίας με τους φίλους του στο χωριό.  Από το βιβλίο του Γιάννη Ξανθούλη «Την Κυριακή έχουμε γάμο», Εκδόσεις Διόπτρα.

Ο Ιορδάνης όμως δεν ξέχασε ποτέ αυτούς τους καλοκαιρινούς φίλους που έτρωγαν τις καταλήξεις των λέξεων, σύμφωνα με το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα. Μαζί τους είχε μάθει να περπατά ξυπόλυτος στους χωμάτινους δρόμους, χωρίς να πτοείται από τα τριβόλια[1] που χώνονταν στα πέλματά του. Είδε τους μεγαλύτερους να σκοτώνουν οχιές κι εξασκήθηκε να κλέβει ζουμερά σύκα, χωρίς να πολυνοιάζεται για το γάλα τους που, όπου έσταζε στα χέρια του, του προξενούσε φαγούρα και σήκωνε φουσκάλες που πονούσαν. Ατρόμητοι φίλοι, που ορκίζονταν να μη μαρτυρήσουν ποτέ τα μυστικά που αντάλλασσαν μεταξύ τους και αφορούσαν συνήθως άλλα μυστικά, κλεμμένα από τον δυσανάγνωστο κόσμο των μεγάλων. […]

Θάλασσες, φύκια περιπλανώμενα από κύμα σε κύμα, φωνές αξεδιάλυτες, μπλεγμένες με αεράκι καλοκαιρινό και τσιτσίρισμα λαδιού σε τηγάνι με αφρόψαρα και καλαμαράκια, αντικατοπτρισμοί βράχων με πόδια αχινού και πεταλίδας, σύννεφα σαν γιγάντια χρυσάνθεμα… Ώρες συμπυκνωμένες σε μία και μόνο στιγμή παρήλαυναν απανωτά, σε όνειρα – αστραπή. Στη μέση όλων αυτών ο Ιορδάνης, ηλιοκαμένος, με αλάτια στα φρύδια και τα μαλλιά, άμμο στο μέσα μέρος και τα πόδια χαραγμένα από τα κελύφη – λεπίδες των μυδιών, χωρίς να του περνά καν από τον νου ότι η ζωή είναι μονάχα ένα «τώρα» και τίποτ ́ άλλο. Μισοξυπνούσε, άκουγε το σφύριγμα του τρένου και ξανάπεφτε στην πράσινη θάλασσα, αποκαμωμένος από ευτυχία.

[1] Αγκαθωτό άνθος

ΘΕΜΑ Α

Α1. Ποιοι κίνδυνοι εντοπίζονται στην αυξημένη ενασχόληση του παιδιού με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές σύμφωνα με τις παραγράφους 5, 6, 7 του Κειμένου 1; (80-100 λέξεις)

Μονάδες 10

Α2. α) Να εντοπιστούν οι τρόποι ανάπτυξης της δεύτερης (2) παραγράφου (συνδυασμός μεθόδων) του Κειμένου 1 και να σχολιαστεί η λειτουργία τους με βάση το περιεχόμενο.

Μονάδες 8

β) Με ποια νοηματική σχέση συνδέεται η 3^η με την 4^η παράγραφο του Κειμένου 1; Να σχολιαστεί η μεταξύ τους σχέση με βάση το περιεχόμενο τους.

Μονάδες 7

Α3. α) «Αυτό  απονεκρώνει το πνεύμα και ξηραίνει τη φαντασία, σε μια ηλικία που είναι αναγκαία η πρωτότυπη και δημιουργική σκέψη». Ποια χρήση της γλώσσας διακρίνετε στην παραπάνω περίοδο λόγου; Πώς αυτή διαμορφώνει το ύφος και ποιος ο επικοινωνιακός στόχος του συγγραφέα;

Μονάδες 5

β) «το παιχνίδι γεννά χαρά, ανεμελιά, μορφώνει, καλλιεργεί, προάγει». Να σχολιάσετε τη χρήση του ασύνδετου σχήματος. Τι επιδιώκει με τη χρήση του ο συγγραφέας;

Μονάδες 5

ΘΕΜΑ Β

Β1. Στο Κείμενο Ι αναφέρεται ότι κανένα επίτευγμα της τεχνολογίας δεν μπορεί να προσφέρει τα αγαθά της γνήσιας ψυχαγωγίας. Να επισημάνετε την προσφορά της γνήσιας ψυχαγωγίας, στους εφήβους κυρίως, και να προτείνετε τρόπους για εποικοδομητική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους. Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί ως άρθρο στη σχολική εφημερίδα (300-350 λέξεις)

Μονάδες 30

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Στο αφηγηματικό κείμενο «Φίλοι» εντοπίζονται η αφήγηση, η περιγραφή, το ασύνδετο σχήμα και η παρομοίωση. Αφού παραθέσετε ένα απόσπασμα για το καθένα, να σχολιάσετε (ξεχωριστά για το καθένα) τη χρήση τους ως προς τη διαμόρφωση του ύφους του Κειμένου 2.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Στο Κείμενο 2 παρουσιάζονται τα καλοκαίρια των παιδικών χρόνων του ήρωα. Πώς θα τα χαρακτήριζες και γιατί (μονάδες 10); Ποια συναισθήματα σου δημιουργούνται, ειδικά αν τα συγκρίνεις με τα καλοκαίρια που ζουν τα παιδιά σήμερα; (μονάδες 5)

Μονάδες 15

Για να δείτε τις απαντήσεις αυτού του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Ελεύθερος Χρόνος & Ψυχαγωγία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)-Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης καθώς και τις απαντήσεις που το συνοδεύουν προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Λαβασίδης Δημήτρης,  ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας B’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.