Αντιγόνη 441-472
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Αρχαίων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Β’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Β’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
Στίχοι 441-472
ΚΡΕΩΝ
Σὲ δή, σὲ τὴν νεύουσαν
εἰς πέδον κάρα,
φῄς, ἢ καταρνῇ
μὴ δεδρακέναι τάδε;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Καὶ φημὶ δρᾶσαι
κοὐκ ἀπαρνοῦμαι τὸ μή.
ΚΡΕΩΝ
Σὺ μὲν κομίζοις ἂν σεαυτὸν
ᾗ θέλεις
ἐλεύθερον ἔξω
βαρείας αἰτίας·
σὺ δ᾽ εἰπέ μοι
μὴ μῆκος,
ἀλλὰ συντόμως,
ᾔδησθα κηρυχθέντα
μὴ πράσσειν τάδε;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Ἤιδη·
τί δ᾽ οὐκ ἔμελλον;
ἐμφανῆ γὰρ ἦν.
ΚΡΕΩΝ
Καὶ δῆτ᾽ ἐτόλμας
ὑπερβαίνειν τούσδ᾽ νόμους;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Οὐ γάρ ἦν τί Ζεὺς
ὁ κηρύξας τάδε μοι,
οὐδ᾽ ἡ Δίκη ξύνοικος
τῶν κάτω θεῶν
ὥρισεν τοιούσδ᾽ νόμους
ἐν ἀνθρώποισιν,
οὐδὲ ᾠόμην
τὰ σὰ κηρύγμαθ᾽
σθένειν τοσοῦτον
ὥστ᾽ δύνασθαι ἄγραπτα
κἀσφαλῆ νόμιμα
θεῶν
ὑπερδραμεῖν ὄνθ᾽θνητὸν.
Οὐ γάρ τι ζῇ ταῦτα
νῦν γε κἀχθές,
ἀλλ᾽ ἀεί ποτε,
κοὐδεὶς οἶδεν
ἐξ ὅτου ᾽φάνη.
Ἐγὼ οὐκ ἔμελλον,
ἀνδρὸς οὐδενὸς
φρόνημα δείσασ᾽,
τὴν δίκην δώσειν τούτων
ἐν θεοῖσι ·
ἐξῄδη γὰρ θανουμένη,
τί δ᾽ οὔ;
κεἰ μὴ σὺ
προὐκήρυξας.
Εἰ δὲ θανοῦμαι
πρόσθεν τοῦ χρόνου,
ἐγὼ λέγω κέρδος αὔτ᾽·
ὅστις γὰρ ζῇ
ἐν πολλοῖσιν κακοῖς
ὡς ἐγὼ,
πῶς ὅδ᾽ οὐχὶ κέρδος φέρει
κατθανὼν;
Οὕτως ἔμοιγε παρ᾽ οὐδὲν ἄλγος
τοῦδε τοῦ μόρου τυχεῖν·
ἀλλ᾽ εἰ ἠνσχόμην,
τὸν ἐξ ἐμῆς μητρὸς
ἄθαπτον νέκυν
θανόντ᾽,
κείνοις ἂν ἤλγουν·
τοῖσδε δ᾽ οὐκ ἀλγύνομαι.
Εἰ δ᾽ σοὶ δοκῶ νῦν
τυγχάνειν δρῶσα μῶρα,
σχεδόν τι μωρίαν ὀφλισκάνω
μώρῳ.
ΧΟΡΟΣ
Ἐξ ὠμοῦ πατρὸς
δηλοῖ τὸ ὠμὸν γέννημ᾽
τῆς παιδός·
Οὐκ ἐπίσταται
εἴκειν δ᾽ κακοῖς.
ΚΡΕΩΝ
Σε σένα σε σένα μιλώ που σκύβεις
κάτω το κεφάλι.
Ομολογείς ή αρνείσαι
ότι τα έκανες αυτά;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Και ομολογώ ότι τα έκανα
και δεν το αρνούμαι.
ΚΡΕΩΝ
Εσύ μπορείς να πας
όπου θες
απαλλαγμένος
από τη βαριά κατηγορία·
εσύ όμως πες μου
όχι με πολλά λόγια
αλλά σύντομα,
το γνώριζες ότι είχε διακηρυχθεί
να μην κάνει κανείς αυτά;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Το γνώριζα.
Πώς ήταν δυνατόν (να μην το ξέρω);
Αφού ήταν σε όλους γνωστό.
ΚΡΕΩΝ
Και πώς λοιπόν τόλμησες
να παραβείς αυτούς τους νόμους;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Γιατί δεν ήταν ο Δίας
που τα είχε διακηρύξει αυτά σε μένα
ούτε η Δίκη που κατοικεί
μαζί με τους θεούς του κάτω κόσμου
όρισε τέτοιους νόμους
στους ανθρώπους,
ούτε νόμιζα
ότι τα δικά σου κηρύγματα
έχουν τόση δύναμη
ώστε να μπορούν τους άγραφους
και απαρασάλευτους νόμους
των θεών
να ξεπεράσουν αν και είσαι θνητός.
γιατί δεν υπάρχουν αυτοί
μόνο σήμερα και χτες
αλλά πάντοτε,
και κανείς δεν ξέρει
πότε πρωτοεμφανίστηκαν.
Εγώ δεν είχα διάθεση
κανενός ανδρός
επειδή φοβήθηκα το φρόνημα
να τιμωρηθώ για αυτούς
μπροστά στους θεούς.
γιατί ήξερα πως θα πεθάνω.
Πώς όχι;
ακόμα και αν εσύ
δεν είχες βγάλει τη διαταγή σου.
Αν όμως πεθάνω
πρόωρα
εγώ το θεωρώ κέρδος.
γιατί όποιος ζει
σε μεγάλη δυστυχία,
όπως εγώ
πως δεν είναι κερδισμένος
αν πεθάνει;
έτσι εμένα καθόλου δεν με νοιάζει
να υποστώ αυτό το θάνατο
αλλά αν ανεχόμουν
ο αδερφός μου
άταφος να μείνει
μετά το θάνατό του,
για εκείνο θα λυπόμουν.
Για αυτά δεν λυπάμαι.
Μα αν σου φαίνομαι τώρα
ότι είμαι ανόητη,
ίσως φαίνομαι ανόητη
από έναν ανόητο.
ΧΟΡΟΣ
Από σκληρό πατέρα
φαίνεται ο σκληρός χαρακτήρας
της κόρης.
Δεν ξέρει
να υποχωρεί στις συμφορές.
Ανάλυση Δεύτερης Ενότητας
Με το τέλος της διήγησης του φύλακα πέφτει βαριά σιωπή. Η σκηνή είναι «τριγωνική». Κάθε ένα από τα τρία πρόσωπα έχει τη δική του στάση απέναντι στο γεγονός της ταφής του Πολυνείκη.
Ο Κρέων είναι εμβρόντητος από την απίστευτη είδηση ότι τον νεκρό τον έθαψε μία γυναίκα, και μάλιστα η ανιψιά του και γυναίκα του μονάκριβου γιου του. Σκόπιμα άφησε αρκετό χρόνο να περάσει πριν ανακρίνει την ηρωίδα. Ο Σοφοκλής έδωσε κάποιο χρόνο στον Κρέοντα, για να μπορέσει να συνέλθει από το χτύπημα που δέχτηκε. Η ερώτησή του όταν τελικά γίνεται πέφτει σαν μαχαίρι. Η Αντιγόνη παραδέχεται με υπερηφάνεια την ενοχή της. Η απάντηση είναι διπλή, όπως διπλή ήταν και η ερώτηση και έρχεται με τα ίδια σχεδόν λόγια: φῄς – φημί, καταρνῇ –οὐκ ἀπαρνοῦμαι, μὴ δεδρακέναι – τὸ μὴ δρᾶσαι. Κάτω από την ξηρή της απάντηση κρύβεται η περιφρόνηση. Η άκαμπτη στάση τής προσδίδει μεγαλοπρέπεια, ο αέρας της ειρωνικής υπεροχής τής προσδίδει τη βασιλική μεγαλοφροσύνη που ο Αριστοτέλης ζητάει από τους τραγικούς ήρωες.
Μετά την κοφτή της απάντηση ο Κρέων στρέφεται προς τον φύλακα. Θέλει να τον απομακρύνει από τη σκηνή, με το κομίζοις ἂν εκφράζει ευαρέσκεια σε ένα υπηρέτη που λίγο πριν είχε απειλήσει.
Μετά την αποχώρηση του φύλακα ο Κρέων στρέφεται οργισμένος προς την Αντιγόνη. Στην ερώτησή του πως τόλμησε να παραβεί τους νόμους του η Αντιγόνη αντιπαραβάλλει τους θεϊκούς νόμους. Ο λόγος της είναι εμπνευσμένος και φανερώνει την αλύγιστη θέλησή της.
Στην οργή του Κρέοντα απαντά με τη δική της οργή. Περιφρόνησε το διάταγμα και τον ίδιο επειδή νιώθει ότι υπερασπίζεται ανώτερες αλήθειες από τα προστάγματά του. Γνωρίζει την τιμωρία που την περιμένει και όχι μόνο δεν την φοβάται αλλά την επιδιώκει. Ο Κρέων ταυτίζεται με το κράτος, την οργανωμένη διοικητική εξουσία, την οποία η Αντιγόνη δεν την αμφισβητεί αλλά βρίσκεται σε ανώτερο επίπεδο. Στους νόμους της πολιτείας αντιτάσσει τον άγραφο ηθικό νόμο, που επιβάλλει την ταφή σε όλους τους νεκρούς. Αγωνίζεται για το τιμιώτερον και το τίμημα είναι ο θάνατος.
Η ίδια βιάζεται να συναντήσει τον θάνατο. Δεν την φοβίζει η προοπτική του. Είναι εξοικειωμένη με την ιδέα του θανάτου. Οι αλλεπάλληλοι θάνατοι στην οικογένειά της την έχουν εξοικειώσει με την ιδέα του θανάτου. Δεν είναι τρελή, όπως την χαρακτήρισε ο Κρέων αλλά δυστυχισμένη. Συγχρόνως έχει συναίσθηση της αδικίας που υφίσταται και για αυτό μιλάει με προσβλητικά λόγια εναντίον του Κρέοντα:Τρελός είναι αυτός που θεωρεί παράλογη τη διαγωγή της.
Τα λόγια της είναι γεμάτα από πίκρα και αμηχανία αλλά συμφωνούν απόλυτα με την ψυχική διάθεση της ηρωίδας. Το ανόσιο διάταγμα του Κρέοντα, η εγκατάλειψή της από την Ισμήνη, η σύλληψη και προσαγωγή της την έχουν οδηγήσει σε μία παράφορη κατάσταση και την οδηγούν να εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο.
Η στάση της Αντιγόνης δημιουργεί την εντύπωση ότι καμία συνεννόηση δεν είναι δυνατή ανάμεσα στους δύο αντιπάλους. Ο Κρέων πιστεύει ότι η Αντιγόνη διαπράττει ὓβριν γιατί υπερβαίνει τους ανθρώπινους νόμους, την ανθρώπινη εξουσία. Η Αντιγόνη από την πλευρά της θεωρεί ότι ὓβριν διαπράττει ο Κρέων γιατί παραβιάζει τους πανάρχαιους, πανανθρώπινους και άγραφους ηθικούς νόμους. Έτσι η αγριότητα και η σκληρότητα της συμπεριφοράς της προς την Ισμήνη δίνουν τη θέση τους στην εγκαρτέρηση και στην αποδοχή της ποινής του θανάτου. Η μεγαλοπρέπεια, το θάρρος, και η περήφανη ομολογία της μας προκαλούν το θαυμασμό.
Μόλις τελείωσε ο λόγος της Αντιγόνης και ύστερα από την προσβλητική της αποστροφή προς τον Κρέοντα παρεμβαίνει ο Χορός. Ο λόγος του είναι επικριτικός και παράλληλα θέλει να δικαιολογήσει κάπως την παρεκτροπή της έναντι του βασιλιά. Ο Χορός ελπίζει όχι σε αθώωση της Αντιγόνης αλλά σε αμνηστία εκ μέρους του βασιλιά. Η αντίδραση της ηρωίδας γκρεμίζει τις ελπίδες του Χορού και αποδεικνύει τον περήφανο χαρακτήρα της.
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.