Αντιγόνη 441-472

Β’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 

Στίχοι 441-472

Με το τέλος της διήγησης του φύλακα πέφτει βαριά σιωπή. Η σκηνή είναι «τριγωνική». Κάθε ένα από τα τρία πρόσωπα έχει τη δική του στάση απέναντι στο γεγονός της ταφής του Πολυνείκη.

Ο Κρέων είναι εμβρόντητος από την απίστευτη είδηση ότι τον νεκρό τον έθαψε μία γυναίκα, και μάλιστα η ανιψιά του και γυναίκα του μονάκριβου γιου του. Σκόπιμα άφησε αρκετό χρόνο να περάσει πριν ανακρίνει την ηρωίδα. Ο Σοφοκλής έδωσε κάποιο χρόνο στον Κρέοντα, για να μπορέσει να συνέλθει από το χτύπημα που δέχτηκε. Η ερώτησή του όταν τελικά γίνεται πέφτει σαν μαχαίρι. Η Αντιγόνη παραδέχεται με υπερηφάνεια την ενοχή της. Η απάντηση είναι διπλή, όπως διπλή ήταν και η ερώτηση και έρχεται με τα ίδια σχεδόν λόγια: φῄς – φημί, καταρνῇ –οὐκ ἀπαρνοῦμαι, μὴ δεδρακέναι – τὸ μὴ δρᾶσαι. Κάτω από την ξηρή της απάντηση κρύβεται η περιφρόνηση. Η άκαμπτη στάση τής προσδίδει μεγαλοπρέπεια, ο αέρας της ειρωνικής υπεροχής τής προσδίδει τη βασιλική μεγαλοφροσύνη που ο Αριστοτέλης ζητάει από τους τραγικούς ήρωες.

Μετά την κοφτή της απάντηση ο Κρέων στρέφεται προς τον φύλακα. Θέλει να τον απομακρύνει από τη σκηνή, με το κομίζοις ἂν εκφράζει ευαρέσκεια σε ένα υπηρέτη που λίγο πριν είχε απειλήσει.

Μετά την αποχώρηση του φύλακα ο Κρέων στρέφεται οργισμένος προς την Αντιγόνη. Στην ερώτησή του πως τόλμησε να παραβεί τους νόμους του η Αντιγόνη αντιπαραβάλλει τους θεϊκούς νόμους. Ο λόγος της είναι εμπνευσμένος και φανερώνει την αλύγιστη θέλησή της.

Στην οργή του Κρέοντα απαντά με τη δική της οργή. Περιφρόνησε το διάταγμα και τον ίδιο επειδή νιώθει ότι υπερασπίζεται ανώτερες αλήθειες από τα προστάγματά του. Γνωρίζει την τιμωρία που την περιμένει και όχι μόνο δεν την φοβάται αλλά την επιδιώκει. Ο Κρέων ταυτίζεται με το κράτος, την οργανωμένη διοικητική εξουσία, την οποία η Αντιγόνη δεν την αμφισβητεί αλλά βρίσκεται σε ανώτερο επίπεδο. Στους νόμους της πολιτείας αντιτάσσει τον άγραφο ηθικό νόμο, που επιβάλλει την ταφή σε όλους τους νεκρούς. Αγωνίζεται για το τιμιώτερον και το τίμημα είναι ο θάνατος.

Η ίδια βιάζεται να συναντήσει τον θάνατο. Δεν την φοβίζει η προοπτική του. Είναι εξοικειωμένη με την ιδέα του θανάτου. Οι αλλεπάλληλοι θάνατοι στην οικογένειά της την έχουν εξοικειώσει με την ιδέα του θανάτου. Δεν είναι τρελή, όπως την χαρακτήρισε ο Κρέων αλλά δυστυχισμένη. Συγχρόνως έχει συναίσθηση της αδικίας που υφίσταται και για αυτό μιλάει με προσβλητικά λόγια εναντίον του Κρέοντα:Τρελός είναι αυτός που θεωρεί παράλογη τη διαγωγή της.

Τα λόγια της είναι γεμάτα από πίκρα και αμηχανία αλλά συμφωνούν απόλυτα με την ψυχική διάθεση της ηρωίδας. Το ανόσιο διάταγμα του Κρέοντα, η εγκατάλειψή της από την Ισμήνη, η σύλληψη και προσαγωγή της την έχουν οδηγήσει σε μία παράφορη κατάσταση και την οδηγούν να εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο.

Η στάση της Αντιγόνης δημιουργεί την εντύπωση ότι καμία συνεννόηση δεν είναι δυνατή ανάμεσα στους δύο αντιπάλους. Ο Κρέων πιστεύει ότι η Αντιγόνη διαπράττει ὓβριν γιατί υπερβαίνει τους ανθρώπινους νόμους, την ανθρώπινη εξουσία. Η Αντιγόνη από την πλευρά της θεωρεί ότι ὓβριν διαπράττει ο Κρέων γιατί παραβιάζει τους πανάρχαιους, πανανθρώπινους και άγραφους ηθικούς νόμους. Έτσι η αγριότητα και η σκληρότητα της συμπεριφοράς της προς την Ισμήνη δίνουν τη θέση τους στην εγκαρτέρηση και στην αποδοχή της ποινής του θανάτου. Η μεγαλοπρέπεια, το θάρρος, και η περήφανη ομολογία της μας προκαλούν το θαυμασμό.

Μόλις τελείωσε ο λόγος της Αντιγόνης και ύστερα από την προσβλητική της αποστροφή προς τον Κρέοντα παρεμβαίνει ο Χορός. Ο λόγος του είναι επικριτικός και παράλληλα θέλει να δικαιολογήσει κάπως την παρεκτροπή της έναντι του βασιλιά. Ο Χορός ελπίζει όχι σε αθώωση της Αντιγόνης αλλά σε αμνηστία εκ μέρους του βασιλιά. Η αντίδραση της ηρωίδας γκρεμίζει τις ελπίδες του Χορού και αποδεικνύει τον περήφανο χαρακτήρα της.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.