Γενική: Συντακτική Λειτουργία - Αρχαία Ελληνικά

Γενική: Συντακτική Λειτουργία – Αρχαία Ελληνικά

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ:

Γενική: Συντακτική Λειτουργία – Αρχαία Ελληνικά

Γενικά Χαρακτηριστικά

  • Η γενική αποτελεί την πρώτη εκ των τριών πλάγιων πτώσεων και η συντακτική της λειτουργία ποικίλει. Αναλυτικότερα:

1. Η γενική ως αντικείμενο σε ρήματα Μονόπτωτα και Δίπτωτα

Μονόπτωτα ρήματα που συντάσσονται με γενική, όσα δηλώνουν:

  • Μνήμη-λήθη (ἐνθυμοῦμαι, ἐπιλανθάνομαι κ.ά.)
  • Επιμέλεια-αμέλεια (κήδομαι, ἀμελῶ κ.ά.)
  • Επιτυχία-αποτυχία (ἐπιτυγχάνω, ψεύδομαι κ.ά.)
  • Επιθυμία-συμμετοχή-πλησμονή-απόλαυση (ὀρέγομαι, μετέχω, κοινωνῶ, πλουτῶ κ.ά.)
  • Έναρξη-λήξη (ἄρχω, παύω κ.ά.)
  • Αρχή-εξουσία (βασιλεύω, ἡγοῦμαι)
  • Αίσθηση (όλα εκτός του ὀρῶ)
  • Χωρισμός-απομάκρυνση-αποχή-απαλλαγή-στέρηση (ἀφίσταμαι, στεροῦμαι, δέομαι κ.ά.)
  • Διαφορά-σύγκριση-υπεροχή (διαφέρω, ὑπερτερῶ κ.ά.)
  • Σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά, περί, πρό, ὑπέρ

Δίπτωτα ρήματα που συντάσσονται με αιτιατική ως άμεσο και γενική ως έμμεσο αντικείμενο:

  • ἑστιῶ, πληρῶ, κενῶ
  • ἀκούω, μανθάνω κ.ά. που σημαίνουν ακούω, πληροφορούμαι
  • λαμβάνω, ἄγω, κωλύω, ἔλκω, ὁδηγῶ, παύω, ἀπαλλάσω, ἀποστερῶ
  • πωλῶ, τιμῶ κ.ά. που σημαίνουν ότι συναλλάσω με τίμημα
  • όσα δηλώνουν ψυχικό πάθος (στην περίπτωση αυτή η γενική δηλώνει την αιτία του πάθους)
  • σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά, πρό

π.χ. «Ἀθηναῖοι ἐστέρησαν ‘Ροδίους τῆς ἐλευθερίας»

‘Ροδίους: άμεσο (αιτιατική)

τῆς ἐλευθερίας: έμμεσο (γενική)

Δίπτωτα ρήματα που συντάσσονται με γενική ως άμεσο και δοτική ως έμμεσο αντικείμενο:

  • μετέχω, κοινωνῶ, μεταδίδωμι, μεταλαμβάνω
  • τιμῶ, τιμῶμαι
  • φθονῶ

π.χ.«Παρεχώρησαν τῆς ὁδοῦ τῷ βασιλεῖ»

τῆς ὁδοῦ: άμεσο (γενική)

τῷ βασιλεῖ: έμμεσο (δοτική)

2. Γενική Κατηγορηματική

Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό ενδέχεται να μπαίνει –κατά παράβαση του κανόνα-σε πτώση γενική.

ΠΡΟΣΟΧΗ: η γενική κατηγορηματική εξαρτάται από το ρήμα της πρότασης

Τότε μπορεί να δηλώνει:

  • κτήση (κτητική)

π.χ.  Ὁ χιτῶν ἐστί Λυσσάνδρου ⇒ Λυσσάνδρου : γενική κατηγορηματική κτητική στο ρήμα

  • διηρημένο σύνολο (διαιρετική)

π.χ.  Ἀγησίλαος ἦν τῶν στρατηγῶν ⇒ τῶν στρατηγῶν: γενική κατηγορηματική κτητική στο ρήμα

  • ύλη

π.χ.  Ἡ κρηπίς ἐστι πλίνθων ⇒ πλίνθων: γενική κατηγορηματική της ύλης

  • αξία

π.χ.  Ξιφίδιον οὐκ ἐστι ταλάντων ⇒ ταλάντων: γενική κατηγορηματική της αξίας

  • ιδιότητα

π.χ.  Εἰμί τριάκοντα ἐτῶν ⇒ ἐτῶν: γενική κατηγορηματική της ιδιότητας

  • καταγωγή

π.χ.  Ἕλληνές εἰσι ἀγαθῶν προγόνων ⇒ προγόνων: γενική κατηγορηματική της καταγωγής

Άσκηση

Εντοπίστε το είδος της γενικής κατηγορηματικής στις προτάσεις

  1. Ὁ ναός ἦν τῆς θεάς
  2. Πολλοὶ ἦσαν τῆς αὐτῆς γνώμης
  3. Δαρείου καὶ Παρυσάτιδος γίγνονται παῖδες δύο
  4. φιλονικεῖν μέν ἐστιν εὖ πραττόντων
  5. Ὁ στέφανός ἐστι χρυσοῦ
  6. ἀλλὰ χιλίων ἡ δίκη μόνον ἦν δραχμῶν
  7. Ὁ ἀγρός ἐστι Τιμοξένου
  8. Ἡ ἡγεμονία ἐστὶ τῆς πόλεως.
  9. Ἑρμοκράτης ἦν τῶν στρατιωτῶν.
  10. Ἡ γέφυρα ἐγένετο λίθων.
  11. Ἐνταῦθα ὑπῆρχεν οἶνος πέντε ἐτῶν.
  12. Κίμων ἦν γένους παλαιοῦ καὶ εὐκλεοῦς.
  13. Ἡ Λακεδαίμων τῆς Πελοποννήσου ἐστί.

3. Η γενική ως ποιητικό αίτιο

Τα ρήματα με παθητική διάθεση φανερώνουν ότι το υποκείμενό τους δέχεται μια ενέργεια που προέρχεται απο κάποιο πρόσωπο ή πράγμα.

Αυτό το πρόσωπο ή πράγμα ονομάζεται «Ποιητικό Αίτιο»

Μεταξύ άλλων το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:

  • ὑπό + γενική

π.χ.  Κέφαλος ἐπείσθη ὑπό Περικλέους

  • ἐκ/ ἀπό/ παρά/ πρός + γενική

Τά δῶρα πέμπεται πάρα βασιλεύοντος

4. Η γενική ως απόλυτη μετοχή

Απόλυτη είναι η μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο μέσα στην πρόταση. Από τις επιρρηματικές μετοχές, αυτή που απαντά ως απόλυτη πιο συχνά είναι η χρονική μετοχή. Βέβαια γενική απόλυτος μπορεί να είναι και η αιτιολογική, η υποθετική και η εναντιωματική μετοχή.

Το υποκείμενο της μετοχής είναι και αυτό σε πτώση γενική.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν αποκλείουμε τα υπόλοιπα είδη των επιρρηματικών μετοχών απο τη «γενική απόλυτο». Εξαιρείται μόνο η τελική μετοχή.

  • Χρονική

Π.χ.  «ναυμαχίας δὲ πρὸς σελήνην γενομένης, τέτταρας τριήρεις λαμβάνει ὁ Γοργώπας»

Γενομένης: χρονική μετοχή, γενική απόλυτος

Ναυμαχίας: υποκείμενο μετοχής

  • Αιτιολογική

Π.χ.  «οἷα ὁμίλου πολλοῦ ἐργαζομένου ἤνετο τὸ ἔργον»

ἐργαζομένου: χρονική μετοχή, γενική απόλυτος

ὁμίλου: υποκείμενο μετοχής

  • Υποθετική

Π.χ.  «θεοῦ θέλοντος κἂν ἐπὶ ῥιπὸς πλέοις»

Θέλοντος: χρονική μετοχή, γενική απόλυτος

θεοῦ: υποκείμενο μετοχής

  • Εναντιωματική

Π.χ.  «ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ μέσου χειμῶνος ὄντος»

ὄντος: εναντιωματική μετοχή, γενική απόλυτος (συνοδεύεται απο το καίπερ)

χειμῶνος: υποκείμενο μετοχής

Άσκηση

Εντοπίστε τις μετοχές, τα υποκείμενά τους και το είδος των μετοχών

  1. Κελεύοντος τοῦ κήρυκος ἐσιώπησαν.
  2. Λελυμένων τῶν σπονδῶν οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς πολεμήσοντες.
  3. Καταστάσης δὲ ἐκκλησίας ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον.
  4. Οὐ προσδεξαμένων δὲ αὐτῶν μίαν μὲν ἡμέραν ἐπέσχον.
  5. . Κρέοντος βασιλεύοντος οὐ μικρὰ συμφορὰ κατέσχε Θήβας.
  6. Ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ μέσου χειμῶνος ὄντος.
  7. Κῦρος δ’ οὖν ἀνέβη ἐπὶ τὰ ὄρη οὐδενὸς κωλύοντος.
  8. Χρημάτων δεομένης τῆς Σπάρτης πρὸς πόλεμον, ἐπορεύθη ὁ Ἀγησίλαος εἰς Αἴγυπτον.
  9. Κολαζόντων ὑμῶν τοὺς ἀδικοῦντας ἔσονται οἱ νόμοι καλοὶ καὶ δίκαιοι.

5. Η γενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός

Στην περίπτωση που συναντάμε τη γενική ως ετερόπτωτο προσδιορισμό πρέπει πάντοτε να σκεφτόμαστε πως αυτή εξαρτάται όχι απο το ρήμα –όπως η γενική κατηγορηματική- αλλά από κάποιο επίθετο ή ουσιαστικό.

Τα είδη της γενικής ως ετερόπτωτος προσδιορισμός:

  • Κτητική: συνήθως με τα επίθετα «φίλος, ἐχθρός, οἰκεῖος, συγγενής, ἀλλότριος, κοινός, ἱερός, ἐταῖρος» ή τις λέξεις «σῶμα, ψυχή» και όσες δηλώνουν τα μέλη αυτών

Π.χ.  Κύρου ἀρετή

Οὗτος πολέμιος τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων ἦν.

  • Διαιρετική: συναντάται με λέξεις που φανερώνουν ποσό, αριθμό, με τοπικά και χρονικά επιρρήματα, με επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικού βαθμού, με επίθετα που δηλώνουν μια ιδιότητα.

Π.χ.  Οἱ μέγιστοι τῶν ποταμῶν ἐκ τῶν μεγίστων ῥέουσιν ὀρῶν.

οἰ ἄριστοι τῶν πολιτῶν

  • Ύλης

Π.χ.  ἄγαλμα χαλκοῦ, οἰκία πλίνθων

  • Περιεχομένου: συντάσσεται με λέξεις περιεκτικής και περιληπτικής σημασίας (πλήρης, μεστός, πλῆθος, σωρός, ἔθνος, λαός)

Π.χ.  ἀγέλη βοῶν

  • Ιδιότητας : φανερώνει μέγεθος, ηλικία, ποιότητα

Π.χ.  ὁδός πολλῶν ἡμερῶν

Τὰ δὲ μακρὰ τείχη πρὸς τὸν Πειραιᾶ τεσσαράκοντα σταδίων

  • Αξίας: συνοδεύει επίθετα όπως ἄξιος, ἀνάξιος, ἀντάξιος, τίμιος, ὤνιος

Π.χ.  ἄξιος δόξης

δέκα μνῶν χωρίον

  • Αιτίας: συνοδεύει επίθετα όπως αἴτιος, ὑπαίτιος, ἀναίτιος, ὑπόλογος, μακάριος

Π.χ.  ἀσεβείας φεύγοντα ὑπὸ Μελήτου

ἔνοχος τούτων εἶ

  • Υποκειμενική: φανερώνει το υποκείμενο της ενέργειας του ονόματος που προσδιορίζει (αν το προσδιοριζόμενο όνομα τραπεί σε ρήμα, η γενική είναι το υποκείμενο της πράξης)

Π.χ.  ἀνάβασις τῶν στρατιωτῶν

ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων

  • Αντικειμενική: φανερώνει το αντικείμενο της ενέργειας του ονόματος που προσδιορίζει (αν το προσδιοριζόμενο όνομα τραπεί σε ρήμα, η γενική είναι το αντικείμενο της πράξης)

Π.χ.  μνήμων τῶν εὐεργετῶν

ἔμπειρος πολέμου καὶ ἀγώνων

  • Συγκριτική: φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρίνεται ένα άλλο όμοιό του

Π.χ.  Πρότερος τοῦ λοχαγοῦ ἐπορεύετο.

Σαγγάριος μέγιστός ἐστι τῶν ἐν Βιθυνίᾳ ποταμῶν

Άσκηση

Να βρεθούν και να προσδιοριστούν οι γενικές ως προς το είδος τους

  1. Οἱ φρόνιμοι τῶν ἀνθρώπων εὐδαίμονές εἰσιν.
  2. Ἀπόλλων λέγεται ἐκδεῖραι τὸ δέρμα τοῦ Μαρσύου ἐν τῶ ἄντρῳ.
  3. Ἀτρέως υἱοὶ ἦγον Ἀχαιοὺς ἐπὶ Τροίαν.
  4. Ὀκτὼ σταδίων ἤδη ἐπετέλεστο τεῖχος.
  5. Ἔδωκε αὐτῷ νόμισμα χρυσοῦ.
  6. Ἄγαλμα λίθου τῷ θεῷ ἐποίησεν.
  7. Ἵνα μὴ τήν ἀρχὴν τοῦ λόγου ποιήσωνται
  8. τῶν ἱππέων πολὺ ἡμεῖς ἐπ’ ἀσφαλεστέρου ὀχήματός ἐσμεν
  9. Μηδεὶς οὖν ὑμῶν τοῦτ’ ἀγνοείτω
  10. Οὐ γὰρ θρήνων ἄξια πεπόνθασιν

6. Η γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός

  • του χρόνου (ἡμέρα, νύξ, χειμών, ἔαρ, κ.ά.)

π.χ.  «ἐδόκει εἶναι καί ἡμέρας καί νυκτός ἄγων »

  • της αιτίας : με δικανικά ρήματα ή ρήματα ψυχικού πάθους

π.χ.  οἴμοι τῶν κακῶν

  • του ποσού

π.χ.  τῶν πόνων πωλοῦσιν ἡμῖν τἀγαθά οἱ θεοί

  • της αξίας

π.χ.  ἀξίως εἰπεῖν τῶν τετελευτηκότων

  • του τόπου

π.χ.  Αὐτοῦ ἀποθνήσκει Τιμόστρατος

  • του σκοπού (είθισται να είναι γενική έναρθρου απαρεμφάτου)

π.χ.  φρούριον ἐπ΄ αὐτοῦ τοῦ μή ἐσπλεῖν

  • της αναφοράς

π.χ.  οὐκ οἶδα ὅπως ἔχει παιδείας

  • της αφετηρίας

π.χ.  πλησίον τοῦ Ξενοφῶντος

7. Η γενική ως β΄ όρος σύγκρισης

Ο β΄όρος σε ένα σύνολο σύγκρισης μπορεί να εκφέρεται:

  • με γενική (ονομάζεται γενική συγκριτική)

π.χ.  Ἀλκιβιάδης ἦν νεώτερος Περικλέους

  • με ἀντί/πρό + γενική

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

Χαρακτηρίστε τις γενικές

  1. Μέμνημαι τῶν φίλων
  2. Ἀνήρ τοῦ δήμου
  3. Ἄκουε πάντων
  4. Τῆς λείας τήν πολλήν ἀπέλευον
  5. Οἰ πατέρες ἡμῶν Μήδων ἐκράτησαν
  6. Κύριος τῆς Ἀσίας
  7. Μετέσχον πλείστων πόνων
  8. Τήν σοφίαν ἀργυρίου πωλεῖ
  9. Τῶν πόνων πωλοῦσιν ταγαθά οἱ θεοί.
  10. Ἡ οἰκία τοῦ Μιλτιάδου
  11. Δέκα μνῶν χωρίον
  12. Θανάτου κρινόμεθα
  13. Ἡ ἐργασία τοῦ ἀνδρός
  14. Οὔκ ὁρῶ τόν καιρόν τοῦ λέγειν
  15. Ἄπειρος γραμμάτων
  16. Ἄνθρωπος φύσει τῆς δικαιοσύνης ὀρέγεται
  17. Λῆγε τῶν πόνων
  18. Ἀπέχει ἡ Πλάταια τῶν Θηβῶν σταδίους ἐβδομήκοντα.
  19. Τῶν αὐτῶν ἀδικημάτων ὀργίζεται.
  20. Σοφισταί οὐ δέονται χρημάτων
  21. Ἔνοχος κλοπῆς
  22. Εὐδαιμονίζω σε τοῦ τρόπου

 

Για να δείτε τις απαντήσεις στις ασκήσεις θεωρίας επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Γενική: Συντακτική Λειτουργία – Αρχαία Ελληνικά – Απαντήσεις

Η θεωρία συντακτικού και οι ασκήσεις εμπέδωσης μόλις διαβάσατε προέρχονται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Παπαθανασίου Φρέριας, η οποία τις παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Η Ομάδα του filologika.gr


Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.