Μεθοδολογία Ανάλυσης Ιστορικής Πηγής

Μεθοδολογία Ανάλυσης Ιστορικής Πηγής

Πώς γράφω σωστή πηγή: Οδηγίες προς ναυτιλλομένους

Δεδομένο είναι ότι όλες οι πηγές δρουν συμπληρωματικά προς τις ιστορικές μας γνώσεις που στην περίπτωση του σχολείου είναι το σχολικό βιβλίο. Συνήθως δε, οι πηγές επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες του βιβλίου και αποτελούν μια καλή περίληψη των ιστορικών γεγονότων. Τί πρέπει να κάνουμε λοιπόν, αν θέλουμε να αναλύσουμε σωστά μια πηγή αποδεικνύοντας την κριτική μας ικανότητα;

 Πώς γράφω σωστή πηγή

1. Διαβάζουμε πολύ καλά την εκφώνηση της πηγής για να βρούμε τα ζητούμενα.
2. Διαβάζουμε την πηγή. Μια, δυο, όσες φορές χρειαστεί, μέχρι να νιώσουμε ότι την κατανοήσαμε σε βάθος.
3. Ορίζουμε την ταυτότητα της πηγής: Πότε γράφηκε; Είναι σύγχρονη με τα γεγονότα;
4. Ποιος είναι ο δημιουργός της; Ποια είναι η ιδιότητα του; Είναι πρωτογενής ή δευτερογενής
5. πηγή; Ποιο είναι το θέμα της; Όλα αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως πρόλογος της απάντησης μας.
6. Ξεχωρίζουμε τα γεγονότα από τα σχόλια.
7. Εντάσσουμε την πηγή στο ιστορικό της πλαίσιο.
8. Υπογραμμίζουμε τις σχετικές πληροφορίες. Ακόμα και αυτές που σχετίζονται έστω και λίγο με την ερώτηση.
9. Ανακαλούμε πληροφορίες από το σχολικό βιβλίο. Σε αυτό το σημείο απαιτείται η πληρέστερη απόδοση του σχολικού κειμένου.
10. Αντιπαραβάλουμε πηγή και σχολικό βιβλίο. Τρόπος 1: η σύνθεση δηλαδή να παραθέτουμε το σχολικό κείμενο, να προσθέτουμε μεταβατική φάση και στην συνέχεια τις πληροφορίες του κειμένου. Ύστερα, συνεχίζουμε με την επόμενη πληροφορία σχολικού βιβλίου + μεταβατική φράση + πληροφορία από πηγή. Είναι μέθοδος με υψηλό συντελεστή δυσκολίας και βαθμολογείται υψηλά αν γίνει σωστά, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι μονόδρομος
11. Κάνουμε σχεδιαγράμματα. Όποια μέθοδο και αν επιλέξουμε, κάνουμε στο πρόχειρο δυο στήλες όπου στην μια βάζουμε τις πληροφορίες του βιβλίου και από δίπλα τις αντίστοιχες της πηγής. Αν εξασκηθούμε καλά στο σχεδιάγραμμα, μπορούμε άνετα να κάνουμε ανάλυση με σύνθεση, αφού οι πληροφορίες θα είναι αντιστοιχισμένες πριν ξεκινήσουμε να γράφουμε.
12. Συμφωνούμε με το βιβλίο. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι πηγές συμφωνούν πολύ με το σχολικό βιβλίο. Στην περίπτωση που έρχονται σε αντίθεση, ως αυθεντία θεωρείται το βιβλίο και τις πληροφορίες του θεωρούμε ως απόλυτη αλήθεια.
13. Κρατάμε την δομή των ερωτήσεων. Αν η ερώτηση έχει υποερωτήματα απαντάμε ξεχωριστά το καθένα και σε καμία περίπτωση δεν γράφουμε ενιαίο κείμενο.
14. Βάζουμε παραπομπές. Για κάθε τι που παίρνουμε από την πηγή βάζουμε σε παρένθεση το σχετικό χωρίο (“…”) και διευκρινίζουμε σε ποιο παράθεμα αναφερόμαστε, αν έχουν δοθεί πολλά. Αν τα παραθέματα λένε παραπλήσιες πληροφορίες, δεν επαναλαμβανόμαστε αλλά τις ομαδοποιούμε {“όπως πληροφορούμαστε από την Πηγή Α (στο τάδε σημείο) αλλά και την Πηγή Β (στο δείνα σημείο)”}.
15. Δεν αντιγράφουμε από την πηγή. Σε καμία περίπτωση δεν αντιγράφουμε αυτούσια κομμάτια, παρά μόνο αν είναι να αξιοποιηθούν ως παραπομπές σε εισαγωγικά. Δεν κάνουμε περίληψη αλλά προσπαθούμε να κάνουμε ιστορικές αξιολογήσεις και να καταλήξουμε σε λογικά συμπεράσματα. Ακόμα και αν η πηγή λέει τα ίδια πράγματα με το βιβλίο, παράγουμε ένα εμπλουτισμένο κείμενο με όλες τις πληροφορίες ακόμα και αν φαίνονται προαιρετικές λεπτομέρειες,
16. Χρησιμοποιούμε γ’ πρόσωπο. Το κείμενο μας δεν αντανακλά προσωπικές απόψεις και γι’ αυτό απαιτεί αντικειμενικό ύφος.
17. Προσέχουμε την δομή. Η Ιστορία είναι γλωσσικό μάθημα και ως τέτοιο απαιτεί κείμενα με δομή, συνοχή και καλό λεξιλόγιο.
18. Δεν απεραντολογούμε. Ακόμα και αν οι πληροφορίες του σχολικού βιβλίου καταλαμβάνουν τρεις γραμμές, εμείς δεν γράφουμε το μισό κεφάλαιο μόνο και μόνο επειδή μας φαίνεται μικρή η απάντηση. Είναι σημαντικό να δείχνουμε κριτική ικανότητα.
19. Γράφουμε επίλογο. Σε αυτό το σημείο παραθέτουμε συμπεράσματα και εκτιμήσεις που προκύπτουν από τον συνδυασμό πηγής και βιβλίου. Αν ξέρουμε τι έγινε στην συνέχεια των αναφερόμενων γεγονότα κάνουμε μια μικρή αναφορά στις εξελίξεις για να δώσουμε μια αίσθηση ιστορικής συνέχειας.

Παραδείγματα

• Όπως επισημαίνει/παρατηρεί/τονίζει/ αναφέρει ο/η … στο έργο …
• Όπως διαπιστώνεται και στο απόσπασμα από το έργο …
• Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει ο/η … στο έργο …
• Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του/της … στο έργο …
• Τα παραπάνω επαληθεύει και η συγκεκριμένη μαρτυρία/αναφορά στο έργο …
• Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνονται και από τον/την … στο έργο …
• …, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τον/την … στο έργο …. Συγκεκριμένα …
• Αυτό αποδεικνύεται και από …, όπως αυτό δίνεται στο έργο … του/της …. Μεταξύ των άλλων
• αναφέρεται ότι …
• Όπως μας πληροφορεί ο/η … στο έργο….
• Συμπληρωματικά στοιχεία δίνει ο/η … στο έργο … Πιο συγκεκριμένα, …
• Την εικόνα συμπληρώνουν τα στοιχεία που παραθέτει ο/η … στο έργο …
• Την εικόνα συμπληρώνει ο/η … αναφέροντας ότι …
• Πρόσθετα στοιχεία δίνει ο/η … στο έργο … Συγκεκριμένα, εκεί αναφέρει (αναφέρεται) ότι …
• Επιπλέον, όπως αναφέρεται/επισημαίνεται/ τονίζεται και από τον/την …,
• Επιπροσθέτως, σύμφωνα και με τον/την …, εξίσου σημαντικό ρόλο είχαν ….
• Οι απόψεις του… παρουσιάζονται αναλυτικότερα στο έργο … του/της …
• Όπως πληροφορούμαστε από τη συγκεκριμένη δευτερογενή πηγή, …
• Τα ιστορικά παραθέματα που δίνονται επεξηγούν ….
• Μια διαφορετική εικόνα της κατάστασης παρουσιάζεται στο απόσπασμα από το έργο … του/της
• … Πιο συγκεκριμένα, …
• Μια διαφορετική εικόνα δίνει ο/η … όταν αναφέρει/παρατηρεί/επισημαίνει ότι …
• Αντίθετη άποψη έχει ο/η … Πιο συγκεκριμένα, όπως

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Θέμα: Αφού λάβετε υπόψη σας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες του ιστορικού παραθέματος που ακολουθεί, να παρουσιάσετε τα προβλήματα που σχετίζονταν με το ζήτημα της μεγάλης γαιοκτησίας στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αι.

Το καθεστώς των τσιφλικιών, ιδιαίτερα στις σιτοπαραγωγικές περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, είχε αποδειχθεί πολλαπλά ασύμφορο και το γεγονός αυτό ήταν εμφανές πολύ πριν από τη μεταρρυθμιστική νομοθεσία του Βενιζέλου. Η ως τότε διατήρησή του δεν είχε σχέση με την οικονομική του λειτουργικότητα, αλλά με την πολιτική ισχύ των μεγάλων γαιοκτημόνων. Οι υψηλοί προστατευτικοί δασμοί εξασφάλιζαν σ’ αυτούς ακριβώς τους γαιοκτήμονες- σιτοπαραγωγούς, σε εκείνους δηλαδή που είχαν σημαντικά εμπορεύσιμα πλεονάσματα, καθεστώς μονοπωλιακών περίπου προνομίων, με αποτέλεσμα τη σταθερή αύξηση της τιμής των προϊόντων τους, τη μειωμένη παραγωγικότητα της γης τους… και τον τεχνητό πολλές φορές περιορισμό του συνόλου της σιτικής παραγωγής. Η Ελλάδα αναγκαζόταν έτσι να δαπανά σημαντικά ποσά συναλλάγματος για τις εισαγωγές ξένων σιτηρών, που αντιπροσώπευαν πριν από τον πόλεμο ποσοστό μεγαλύτερο του 40% επί της συνολικής αξίας του ελληνικού εισαγωγικού εμπορίου.

Αποτέλεσμα της πολιτικής τους επιρροής εξάλλου ήταν και η εξαιρετικά χαμηλή συμμετοχή τους στα φορολογικά έσοδα του κράτους. Η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 συνεπώς ήταν αναγκαία, όχι μόνο για λόγους που είχαν σχέση με το ισοζύγιο του εξωτερικού εμπορίου, αλλά και σύμφωνη με τη γενικότερη λογική του αναπτυσσόμενου καπιταλιστικού τρόπου οργανώσεως της παραγωγής…

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ σελ. 296, Εκδοτική Αθηνών.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Το ζήτημα της μεγάλης γαιοκτησίας στην Ελλάδα αποτέλεσε αιτία πολλαπλών προβλημάτων και πηγή εντάσεων από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις αρχές του 20ου. Στον ελληνικό χώρο, το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν σε άλλα ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη. Η προοδευτική διανομή των εθνικών γαιών που προέκυψαν από τον επαναστατικό αγώνα του 1821-1828 δημιούργησε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες. Σα λίγα εναπομείναντα «τσιφλίκια» στην Αττική και την Εύβοια δεν προκαλούσαν ιδιαίτερο πρόβλημα. Αργότερα όμως, η διεύρυνση του ελληνικού κράτους με τα Επτάνησα (1864), την Άρτα και τη Θεσσαλία (1881) έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας. Στα «τσιφλίκια» της Θεσσαλίας αγοράστηκαν από πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού οι οποίοι, πέρα από το γεγονός ότι διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων, άσκησαν πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή του σιταριού. Επιδίωξαν δηλαδή την επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο από τη Ρωσία σιτάρι, ώστε να μπορούν να καθορίζουν όσο το δυνατόν υψηλότερες τιμές για το εγχώριο, προκαλώντας μάλιστα μερικές φορές και τεχνητές ελλείψεις.

Ανάλογες είναι και οι πληροφορίες που καταγράφονται στο απόσπασμα από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τονίζεται η μεγάλη πολιτική επιρροή των μεγαλογαιοκτημόνων, στην οποία οφείλεται κατά κύριο λόγο η διατήρηση του «πολλαπλά ασύμφορου» καθεστώτος των τσιφλικιών ως τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αι. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, οι τσιφλικάδες απολάμβαναν, χάρη στους προστατευτικούς δασμούς που επέβαλαν, «καθεστώς μονοπωλιακών περίπου προνομίων» στην παραγωγή και το εμπόριο του σιταριού. Έτσι, σύμφωνα με την πηγή, είχαν τη δυνατότητα να αυξάνουν σταθερά τις τιμές των προϊόντων τους, μειώνοντας τη συνολική παραγωγή τους. Επιπρόσθετα, ο συντάκτης της πηγής αναφέρεται στις επιπτώσεις της κερδοσκοπικής πρακτικής των μεγαλογαιοκτημόνων στην ελληνική οικονομία. Συγκεκριμένα, εξαιτίας της εσκεμμένης μείωσης της εγχώριας παραγωγής, η εισαγωγή σιτηρών ξεπερνούσε το 40% του συνόλου των ελληνικών εισαγωγών, με αποτέλεσμα η χώρα να έχει μεγάλες απώλειες σε συνάλλαγμα. Σημειώνεται επίσης ότι οι μεγαλογαιοκτήμονες πλήρωναν ελάχιστους φόρους και επομένως η συνεισφορά τους στα κρατικά έσοδα ήταν ασήμαντη.

Οι πρακτικές αυτές δημιούργησαν εντάσεις και οδήγησαν στην ψήφιση νόμων το 1907, οι οποίοι επέτρεπαν στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες, ώστε να μπορεί να τις διανέμει σε ακτήμονες. Η εφαρμογή τους αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση και οι τριβές που προκλήθηκαν προκάλεσαν συγκρούσεις, η πιο σημαντική από τις οποίες έγινε στο χωριό Κιλελέρ (1910). Οι εξελίξεις προχώρησαν αργά μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (1913), οπότε

το ζήτημα έγινε πιο περίπλοκο, καθώς μέσα στα νέα όρια της χώρας υπήρχαν πλέον και μουσουλμάνοι ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων. Το 1917 η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου θα συμβάλει αποφασιστικά στην κατάργηση της μεγάλης ιδιοκτησίας στην Ελλάδα.

Στο κείμενο της πηγής γίνεται εμφατικά λόγος για την αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης, όχι μόνο για τη βελτίωση του ελληνικού εμπορικού ισοζυγίου, αλλά και επειδή ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις του «αναπτυσσόμενου καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της παραγωγής».

Το υλικό που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η συνάδελφος Σιόγκα Γιώτα, η οποία στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο άλλο Κεφάλαιο ή Ενότητα της Ιστορίας Ανθρωπιστικών Σπουδών της Γ’ Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τους παρακάτω πίνακες:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1936)

ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.