Η Έξοδος

Β. Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

1. Η έξοδος

ΠΗΓΗ 1

Το Δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου

Οι εξελίξεις αυτές ωστόσο δεν μπορούσαν να είναι ούτε άμεσα ορατές ούτε εγγυημένες για τις Δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις το Νοέμβριο του 1920. Το νέο καθεστώς αντιπροσώπευε για την Entente στη χειρότερη περίπτωση, κάποια πιθανή μελλοντική απειλή και, στην καλύτερη, έναν παράγοντα αστάθμητο. Οι πρώτες αντιδράσεις της κοινής γνώμης στην Αγγλία και ιδιαίτερα στη Γαλλία, όπου το όνομα του Κωνσταντίνου εξακολουθούσε να είναι σχεδόν εξίσου μισητό με αυτό του Γερμανού Κάιζερ, ενίσχυσαν τη στάση εχθρικής αναμονής (απλής αναμονής στην περίπτωση της Αγγλίας), που υιοθέτησαν συνολικά οι Συμμαχικές κυβερνήσεις απέναντι στην Ελλάδα μετά την ήττα του Βενιζέλου.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σ. 150

ΠΗΓΗ 2

Στην πρώτη μετά τις ελληνικές εκλογές από τις περιοδικές διασυμμαχικές συνδιασκέψεις που άρχισε στο Λονδίνο στις 13/26 Νοεμβρίου, η κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα και η πιθανή επιστροφή του Κωνσταντίνου αποτέλεσε ένα από τα κεντρικά θέματα. Ο λόρδος Curzon, υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας, κυκλοφόρησε στη Συνδιάσκεψη ένα εμπιστευτικό μνημόνιο, βάση για τη συζήτηση του Ελληνικού θέματος. Σύμφωνα με την αγγλική πρόταση, αν η ελληνική κυβέρνηση, όπως δήλωνε, ήταν διατεθειμένη να συνεχίσει το Μικρασιατικό πόλεμο, οι δυνάμεις της Entente είχαν συμφέρον να ενισχύσουν την Ελλάδα στην προσπάθειά της να επιβάλει με στρατιωτικά μέσα τη Συνθήκη των Σεβρών, φτάνοντας μέχρι το σημείο να αναγνωρίσουν τον Κωνσταντίνο, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σ. 150

ΠΗΓΗ 3

Η Γαλλία και η Ιταλία όμως δεν είχαν την ίδια γνώμη. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Leygues πρότεινε να σταλεί στην ελληνική κυβέρνηση σαφής προειδοποίηση ότι τυχόν επιστροφή του Κωνσταντίνου θα σήμαινε παραδοχή της πολιτικής του κατά τη διάρκεια του πολέμου και ανασύσταση ενός καθεστώτος εχθρικού προς τους Συμμάχους. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε η Ελλάδα να γνωρίζει ότι οι Σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση να εμπιστευθούν σημαντικά στρατηγικά σημεία στη Μικρά Ασία σε μια μη φιλική κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, επιστροφή του Κωνσταντίνου θα σήμαινε αναθεώρηση, από τις Δυνάμεις, της Συνθήκης των Σεβρών. Το τελικό κείμενο, που υιοθετήθηκε από τη Συμμαχική Συνδιάσκεψη του Λονδίνου και επιδόθηκε στην κυβέρνηση Ράλλη, στις 20 Νοεμβρίου / 3 Δεκεμβρίου, αποτελούσε, τυπικά, συμβιβασμό ανάμεσα στις δύο απόψεις με ουσιαστική παραδοχή των γαλλικών θέσεων. Δεν έθετε θέμα αναθεωρήσεως της Συνθήκης, αλλά τόνιζε ότι οι δυνάμεις της Entente θα θεωρούσαν την τυχόν επιστροφή του Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο σαν μια μη φιλική ενέργεια που θα τους έδινε το δικαίωμα να επανεξετάσουν ολόκληρη την πολιτική τους στην Εγγύς Ανατολή χωρίς καμιά δέσμευση· χωρίς, δηλαδή, να δεσμεύονται από τη Συνθήκη των Σεβρών. Η Ελλάδα θα έπαυε να θεωρείται σύμμαχος – εντολοδόχος της Entente στη Μικρά Ασία. Στις 21 Νοεμβρίου / 4 Δεκεμβρίου, μία μέρα πριν από το Δημοψήφισμα για την επιστροφή του Κωνσταντίνου, οι πρεσβευτές της Αγγλίας, Γαλλίας και Ιταλίας εξουσιοδοτήθηκαν να γνωστοποιήσουν στην ελληνική κυβέρνηση, ότι οι Σύμμαχοι θα διέκοπταν κάθε οικονομική υποστήριξη προς την Ελλάδα αν ξαναγύριζε ο εξόριστος μονάρχης.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σ. 150

ΠΗΓΗ 4

Με την επιστροφή του Κωνσταντίνου ολοκληρώθηκε η αλλαγή. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε νέα κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και στο μικρασιατικό μέτωπο και, το κυριότερο, οδήγησε στην εκδήλωση ανοιχτής στροφής της γαλλικής και ιταλικής πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα, καθώς και στη δημιουργία νέου κλίματος στις αγγλοελληνικές σχέσεις. Από την άποψη αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τομή στην πορεία των γεγονότων.

Ωστόσο, η πραγματική έκταση και σημασία αυτής της τομής δεν μπορεί να εκτιμηθεί χωρίς αναφορά – με κέντρο το Μικρασιατικό πρόβλημα – στην εξέλιξη των σχέσεων της Ελλάδας με την Entente, στις σχέσεις των Συμμάχων μεταξύ τους και στην εσωτερική κατάσταση της ηττημένης οθωμανικής αυτοκρατορίας μέχρι τη στιγμή της αλλαγής του Νοεμβρίου 1920, χωρίς αναφορά δηλαδή στις δυσκολίες και στις εύθραυστες ισορροπίες, πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών. Τα παραπάνω ζητήματα, ούτε ο Βενιζέλος, που συγκριτικά με την αντιπολίτευση ήταν σε θέση να γνωρίζει ακόμα περισσότερες διαστάσεις τους, ούτε οι αντίπαλοί του, για τον ίδιο γενικά λόγο, θεώρησαν σκόπιμο να τα θέσουν στο εκλογικό σώμα το 1920 – ή αργότερα. Και ο κύριος λόγος ήταν – με εξαίρεση τα θέματα εκείνα που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με τρέχοντες διπλωματικούς χειρισμούς – ο ακαταμάχητος πειρασμός της οποιασδήποτε, μέχρι τότε, ελληνικής πολιτικής ηγεσίας να καρπωθεί κύρος και άμεσα ή μακροπρόθεσμα πολιτικά οφέλη από την εγγυημένη δημοτικότητα της Μεγάλης Ιδέας.

Οι πολλαπλές αντιδράσεις που αντιμετώπισε ο Βενιζέλος, στην επιδίωξή του να κατοχυρώσει τις ελληνικές διεκδικήσεις στη Μικρά Ασία μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, εξετάστηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο. Οι λόγοι που δημιούργησαν τις αντιδράσεις αυτές δεν έπαψαν να ισχύουν μετά την υπογραφή της Συνθήκης. Αντίθετα, σε συνδυασμό με τις διεθνείς εξελίξεις από τον Αύγουστο του 1920 μέχρι τη Νοεμβριανή αλλαγή στην Ελλάδα, οι ενδοσυμμαχικές διαφωνίες οξύνθηκαν και η ενδοαγγλική αντιπολίτευση στους «φιλελληνικούς» προσανατολισμούς του Λόυδ Τζωρτζ ισχυροποιήθηκε, με αποτέλεσμα να εκδηλωθούν, μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου, ανοιχτά σχεδόν – για πρώτη φορά – οι περισσότερες από αυτές τις διαφωνίες. Δε θα ήταν άσκοπο λοιπόν να συνοψίσουμε εδώ τους κυριότερους από τους παράγοντες εκείνους που είχαν αρνητική, αποσταθεροποιητική επίδραση πάνω στις ελληνικές επιδιώξεις μέχρι την αλλαγή του Νοεμβρίου 1920.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σσ. 150-151

Αφού μελετήσετε τις παραπάνω πηγές να αιτιολογήσετε την αλλαγή στάσης των Συμμάχων απέναντι στην Ελλάδα μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το Νοέμβριο του 1920.

Δεν υπάρχουν πηγές πανελληνίων για τη συγκεκριμένη ενότητα

• Η συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε την υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας.(σωστό ή λάθος) (μον 2) Ημερ. Επαν. 2006
• Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών που αποτελούσε το οικονομικό σύμφωνο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. (σωστό ή λάθος) (μον. 2) Ημερ. Επαν. 2007
• Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920): ορισμός (μον. 5) Ημερ. 2014

Για να μεταβείτε σε κάποιο άλλο Κεφάλαιο ή Ενότητα της Ιστορίας Ανθρωπιστικών Σπουδών της Γ’ Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τους παρακάτω πίνακες:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1936)

ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.