διωγμός του 1914

Ο διωγμός του 1914

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ:

A. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1922

1. Ο διωγμός του 1914 (ο πρώτος διωγμός)

  • Η ελληνική παρουσία στη Μ. Ασία μέχρι τον 20ο αι.
  • μακραίωνη παρουσία-πυκνοί πληθυσμοί στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο
  • 12ος αιώνας: μείωση πληθυσμών λόγω μαζικών εξισλαμισμών
  • 18ος -19ος αιώνας: ενίσχυση πληθυσμών λόγω μεταναστεύσεων από κυρίως Ελλάδα

– οικονομική άνοδος

– πνευματική άνθηση

– αξιόλογη κοινοτική και εκπαιδευτική οργάνωση

– ίδρυση:

–          κοινοτήτων

–          συλλόγων

–          σχολείων

–          ευαγών ιδρυμάτων

Αίτια διωγμών

 

  • εθνική αφύπνιση των Τούρκων (τέλη 19ου αιώνα) → εδαφική συρρίκνωση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας → εχθρική αντιμετώπιση μειονοτήτων
  • Έλληνες-Αρμένιοι → ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου και της βιομηχανίας της χώρας
  • εκκρεμότητα του ζητήματος της κατακύρωσης των νησιών του Ανατολικού Αι­γαίου στην Ελλάδα → επιδείνωση σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας
Α’ φάση διωγμών

 

  • προσχήματα → οι αθρόες μεταναστεύσεις Μουσουλμάνων από Σερβία, Βουλ­γαρία, Ελλάδα προς Μ. Ασία → υποκινήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση → η επικείμενη είσοδος της Τουρκίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο
  • διώξεις:

– αρχές 1914 – Έλληνες Ανατολικής Θράκης

– Μάιος 1914 – Έλληνες Δυτικής Μ. Ασίας → πρόσχημα: εκκένωση της περιοχής απέναντι από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για στρατιωτικούς λόγους

  • καθοδηγητές της επιχείρησης οι Γερμανοί – σύμμαχοι των Τούρκων
  • μέθοδος:

– ανθελληνική εκστρατεία τουρκικού Τύπου

– καταπίεση Ελλήνων για εξαναγκασμό σε «εκούσια» μετανάστευση

– λεηλασίες, δολοφονίες σε βάρος των Ελλήνων

– Οικουμενικό Πατριαρχείο:

→ κήρυξε την Ορθόδοξη Εκκλησία σε διωγμό

→ ανέστειλε τη λειτουργία εκκλησιών-σχολείων

– Ελλάδα → ανέλαβε διπλωματικές ενέργειες → διαπραγματεύσεις για εθε­λούσια ανταλλαγή Ελλήνων Ορθοδόξων της Τουρκίας-Μουσουλμάνων της Ελλάδος → ίδρυση Μικτής Επιτροπής (Ιούνιος 1914) → θα ρύθμιζε τα σχετικά με την ανταλλαγή → δε λειτούργησε λόγω της εξόδου της Τουρκίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Οκτώβριος 1914)

Β’ φάση διωγμών

 

  • μορφές:

– έκτακτες επιβαρύνσεις

– επιτάξεις ειδών πρώτης ανάγκης

– εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητες

– μετατοπίσεις χωριών ή ευρύτερων περιοχών προς το εσωτερικό της Μ. Ασίας

– τάγματα εργασίας: άνδρες άνω των 45 που δε στρατεύονταν → πέθαιναν από κακουχίες, πείνα, αρρώστιες

– άνδρες 20-45:

–          αρχικά μπορούσαν να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους θητεία

→ όσοι δεν πλήρωναν θεωρούνταν λιποτάκτες

–          μετά καταργήθηκε η εξαγορά της θητείας

→ χιλιάδες λιποτάκτες

→ εκτελέσεις όσων συνελήφθησαν

  • αποτελέσματα:

– κύμα φυγής προς την Ελλάδα

– οι τουρκικές αρχές εγκατέστησαν στα σπίτια των φυγάδων Ελλήνων Μου­σουλμάνους από Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Αλβανία

  • μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1918):

– οι διώξεις και οι εκτοπίσεις συνεχίστηκαν με μικρότερη ένταση

– επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές (Πόντος, Μαρμαράς)

– έφτασαν στην Ελλάδα χιλιάδες πρόσφυγες

Πηγές

Ο διωγμός του 1914

ΠΗΓΗ 1

Το 1912, στα πρόθυρα των βαλκανικών πολέμων, το ευρωπαϊκό τμήμα της Αυτοκρατορίας -η Ρούμελη- παρέμενε η περιοχή η πιο πλούσια οικονομικά και η πιο ανεπτυγμένη πολιτιστικά της επικράτειας. Αν εξαιρέσουμε τη Σμύρνη, όλη η δραστηριότητα της Αυτοκρατορίας ήταν συγκεντρωμένη μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Θεσσαλονίκης. Τέλος, την περιοχή αυτή δεν την κατοικούσαν μόνον Έλληνες, Βούλγαροι και Σέρβοι. Ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού απαρτίζετο από Τούρκους, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να καταφύγουν στην Ανατολία. Ένα χρόνο αργότερα, το 1913, οι Ενωτικοί ως πολιτικοί ηγέτες της Αυτοκρατορίας, οι οποίοι ήταν, κατά μεγάλο μέρος, οι ίδιοι Ρουμελιώτες, είχαν χάσει ανεπιστρεπτί ολόκληρη τη Ρούμελη, με εξαίρεση την Ανατολική Θράκη έξω από την Κωνσταντινούπολη και είχαν χάσει κυρίως τη Θεσσαλονίκη, την πόλη της επανάστασής τους το 1908. Για την Αυτοκρατορία ακρωτηριασμένη από τον κύριο πνεύμονά της, επρόκειτο για χωρίς προηγούμενο καταστροφή. Επί πλέον, έχοντας απωλέσει μεγάλο μέρος του μη μουσουλμανικού πληθυσμού του, το δήθεν «οθωμανικό έθνος», αναδιπλωμένο στην Ανατολία, κατέληξε να είναι πολύ λιγότερο πολυεθνικό και περισσότερο μουσουλμανικό παρά χριστιανικό. Εξ ου και η σημασία που δόθηκε το 1914, στον πανισλαμισμό.

Αλλά σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, στις 13 Φεβρουαρίου 1914, οι μεγάλες δυνάμεις αποφάσισαν πως τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου που ήταν στ’ ανοιχτά της Μικρασιατικής ακτής και που είχαν καταληφθεί από τον ελληνικό στρατό στη διάρκεια του πρώτου βαλκανικού πολέμου, έπρεπε ν’ αφαιρεθούν από την Αυτοκρατορία και να παραδοθούν στο Ελληνικό Βασίλειο. Παρά ταύτα, η Κωνσταντινούπολη θεωρούσε πως η Χίος και η Λέσβος ήταν αναπόσπαστο τμήμα της μικρασιατικής ηπείρου και αρνήθηκε να αποδεχθεί την προσάρτηση. Έτσι, το 1914, η ένταση αυξήθηκε επικίνδυνα μεταξύ της Ελλάδας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από το θέμα των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου. Για να εξασφαλίσει τον έλεγχό τους, καθεμιά απ’ τις δυο χώρες προσπαθούσε να κερδίσει τη ναυτική υπεροπλία.

Λίγο πριν δολοφονηθεί, τον Ιούνιο του 1913, ο πρωθυπουργός, στρατηγός Μαχμούτ Σεβκέτ πασάς δήλωνε: «Στη διάρκεια του βαλκανικού πολέμου μάθαμε να σεβόμαστε τον ελληνικό στρατό όπως και τον στόλο της ο οποίος δεν μπορεί να συγκριθεί με τον παλαιό στόλο του τουρκοελληνικού πολέμου  [του 1897]. Κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη υπηρεσία που πρόσφερε ο Βενιζέλος στη χώρα του ήταν να διοργανώσει τις στρατιωτικές δυνάμεις του έθνους… Θέλω να προσφέρω την ίδια υπηρεσία στη χώρα μου» (Djemal Pa-sha, Memories of a Turkish Statesman, 1913-1919 – Αναμνήσεις ενός τούρκου πολιτικού ανδρός, 1913-1919, Νέα Υόρκη, Arno Press, 1973, σ. 67).

Ο υπουργός ναυτικών και μέλος της τριανδρίας των Ενωτικών, Τζεμάλ πασάς έγραφε πως το 1914 «ο μοναδικός μας στόχος στη ζωή ήταν να γίνει ο στόλος μας ανώτερος από τον ελληνικό στόλο μόλις αυτό θα καθίστατο δυνατό». Το συμπέρασμά του ήταν πως δεν χωρούσε καμιά αμφιβολία πως σύντομα θα γινόταν μια αποφασιστική αναμέτρηση με την Ελλάδα.

Αυτή λοιπόν ήταν η πολιτική ατμόσφαιρα στο Αιγαίο το 1914, όταν παράλληλα με το δράμα των Τούρκων προσφύγων που κατέφευγαν στη Μικρά Ασία, εμφανίσθηκε και το πρόβλημα των Ελλήνων προσφύγων που κινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Δ. Κιτσίκη, Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1280-1924),
εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1988, σσ. 185-187

ΠΗΓΗ 2

Προοίμιο των διωγμών ήταν ο εμπορικός αποκλεισμός του 1909 και του 1911. Η ατμόσφαιρα όμως άρχισε να γίνεται έντονα ανθελληνική το 1913, μετά την πτώση της «Φιλελεύθερης Ενώσεως» και την ανατροπή της κυβερνήσεως του Κιαμήλ πασά που διαδέχθηκε η δικτατορία του νεοτουρκικού κομιτάτου (Ιούνιος 1913). Το εκκρεμές θέμα της κατακυρώσεως των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στην Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, επιδείνωσε τις σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας. Η συνθήκη των Αθηνών το Νοέμβριο του 1913 δεν επέλυσε τη σχετική διαφορά. Αναφέρεται μάλιστα πως ο Τούρκος αντιπρόσωπος, διαπιστώνοντας πως η Ελλάδα ήταν ανυποχώρητη στο θέμα των νησιών, διατύπωσε την πρώτη επίσημη απειλή εναντίον της ελληνικής μειονότητας.

Οι διωγμοί άρχισαν στα τέλη του 1913 με τη βίαιη εκδίωξη των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης. Τον Μάιο του 1914 υπό την καθοδήγηση των Γερμανών επεκτάθηκαν οι διωγμοί και στη δυτική Μικρά Ασία. Στη θέση των Ελλήνων που ξεριζώθηκαν, εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι πρόσφυγες από εδάφη που έχασε η Τουρκία στους Βαλκανικούς πολέμους. Για την εκκένωση της περιοχής, που βρίσκεται απέναντι από τα επίμαχα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, από τον ελληνικό πληθυσμό προβλήθηκαν λόγοι στρατιωτικής άμυνας. Βέβαια το ελληνικό κράτος ήταν ακόμη ουδέτερο και ο βασιλιάς του θεωρούνταν γερμανόφιλος.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σ. 99

Αφού μελετήσετε τις παραπάνω πηγές και με βάση τις γνώσεις σας από το σχολικό βιβλίο να εκθέσετε τους λόγους για τους οποίους η Τουρκική κυβέρνηση εξεδίωξε τους ελληνικούς πληθυσμούς από την Ανατολική Θράκη και τις ακτές της Δυτικής Μικράς Ασίας κατά τους βαλκανικούς πολέμους.

ΠΗΓΗ 3

Κήρυξαν, λοιπόν, εναντίον τους γενικό μποϊκοτάζ και έκαναν αφισοκολλήσεις στα σχολεία και στα τζαμιά. Το περιεχόμενο των αφισών καλούσε τους μουσουλμάνους να εξοντώσουν τους Οθωμανούς Έλληνες. Την ίδια εποχή οι τουρκικές εφημερίδες δημοσίευαν πύρινα άρθρα κατά των ίδιων υπηκόων, ξεσηκώνοντας τους αναγνώστες τους εναντίον των Ελλήνων Οθωμανών και υποκινώντας τους σε πράξεις βίας και σε σφαγές.

……………………………………………………………………………………………………………

Τα εμπρηστικά άρθρα του τουρκικού Τύπου άρχισαν να δημοσιεύονται εντελώς ξαφνικά και χωρίς καμιά φανερή αφορμή. Ήταν τόσο οφθαλμοφανές πως ήταν «παραγγελία» της κυβέρνησης, που μου φαίνεται απίστευτο ότι δεν το κατάλαβαν ακόμα και οι πιο αμόρφωτοι Τούρκοι. Την ίδια εποχή έκαναν την εμφάνισή τους και κάτι ευτελείς λιθογραφίες, κατασκευασμένες στο πόδι, τρομερά κακότεχνες – προφανώς αποτελούσαν «έργα τέχνης» ντόπιων «καλλιτεχνών». Οι λιθογραφίες αυτές απεικόνιζαν Έλληνες να σφάζουν τουρκάκια και να ξεκοιλιάζουν εγκύους μουσουλμάνες, καθώς και άλλες φανταστικές σκηνές που δε στηρίζονταν σε κανένα πραγματικό περιστατικό – ούτε καν σε στημένες κατηγορίες. Οι εικόνες αυτές αναρτήθηκαν έξω από τζαμιά και σχολεία. Η προπαγάνδα αυτή απέφερε αμέσως καρπούς και ξεσήκωσε τους Τούρκους – κάτι μάλλον εύκολο για την επιθετική ιδιοσυγκρασία τους.

Horton, Αναφορικά με την Τουρκία, εκδ. «Νέα Σύνορα» – Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 1992, σσ. 60-61

ΠΗΓΗ 4

Από το 1912, υπό το ψευδές πρόσχημα πως ήταν πλέον αδύνατο να γίνονται εκφορτώσεις πλοίων, τα πλοία υπό ελληνική σημαία αποκλείσθηκαν από τα οθωμανικά λιμάνια. Επίσης απαγορεύθηκε στους ιθαγενείς Μουσουλμάνους να ψωνίζουν από τα ελληνικά μαγαζιά· αλητοσυμμορίες παρέλυσαν το πιο ανθηρό εμπόριο. Αυτή η τακτική δεν απέδωσε παντού· κυρίως δεν πέτυχε στη Φώκαια, όπου βρέθηκα το 1913, και στα χωριά της περιοχής της Κύμης[1], τα οποία επισκέφθηκα την ίδια εποχή, όπου το ιθαγενές τουρκικό στοιχείο ζούσε από την παραγωγή και τη βοήθεια των Ελλήνων· οι Μουσουλμάνοι της μεγάλης πόλης Ναζλί[2], στην κοιλάδα του Μαιάνδρου, ήρθαν στη Σμύρνη, για να κάνουν εμπόριο με τους Έλληνες παρά τις κατάρες που τους εκτόξευε η τουρκική εφημερίδα Keulu. Τις απόπειρες αυτές ακολούθησαν παρενοχλήσεις και προκλήσεις. Στη συνέχεια μια φιλολογία μίσους, εκκλήσεις στο θρησκευτικό φανατισμό και στον ιερό πόλεμο κατέκλυσαν τις πόλεις και την ύπαιθρο· τέλος, αφαιρέθηκαν τα όπλα από όλο τον ελληνικό πληθυσμό. Όποιος κρατούσε κυνηγετικό όπλο ή μαχαίρι, ακόμα και από τα πιο ακίνδυνα που είναι απαραίτητα σ’ όποιον εργάζεται στην ύπαιθρο, τον συνελάμβαναν, τον παρέπεμπαν στο Συμβούλιο του πολέμου και τον φυλάκιζαν μετά από άγριο ξυλοκόπημα. Από την άλλη μεριά, οι Μουσουλμάνοι ήταν οπλισμένοι και επίσημα καταταγμένοι.

Félix Sartiaux, Η Ελληνική Μικρασία, εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1933, σσ. 155-156

Αφού μελετήσετε τις πηγές 3 και 4 να παρουσιάσετε τα μέσα που χρησιμοποίησε η τουρκική προπαγάνδα για να δικαιολογήσει τους διωγμούς εναντίον των Μικρασιατών Ελλήνων.

ΠΗΓΗ 5

Παραλλήλως προς την εγκατάστασιν των μωαμεθανών προσφύγων εις τα ελληνικά χωρία της Θράκης και των παραλίων της Μικράς Ασίας (διότι εις το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας δεν έγιναν εγκαταστάσεις μουσουλμάνων εις ελληνικά χωρία) ετέθησαν εις ενέργειαν και πάντες οι δυνατοί τρόποι καταπιέσεως του ημετέρου στοιχείου: εμπορικός αποκλεισμός, συλλήψεις, φυλακίσεις, κακώσεις, τραυματισμοί, δηώσεις, τρομοκρατία της υπαίθρου χώρας. Οι μωαμεθανοί πρόσφυγες μόλις εγκαθιστάμενοι εις τας χριστιανικάς οικίας εξεδίωκον τους ημετέρους ομογενείς και κατελάμβανον τα κτήνη, τα οικιακά σκεύη, έπιπλα, εργαλεία, και πάσαν εν γένει την περιουσίαν αυτών· τους ηνάγκαζον να εργασθώσι δια λογαριασμόν των κακομεταχειριζόμενοι και παντοιοτρόπως πιέζοντες αυτούς. Εις τους δυστυχείς χριστιανούς ουδέν υπελείπετο ή ν’ αναχωρήσωσι πεινώντες και εστερημένοι των πάντων. Ούτω ήρχισεν η μετανάστευσις των κατοίκων των χωρίων των επαρχιών Ανδριανουπόλεως, Σαράντα Εκκλησιών, Διδυμοτείχου, Βιζύης, Ηρακλείας, Αίνου, Καλλιπόλεως, Γανοχώρων, Φωκαίας, Κυδωνιών, Περγάμου, Αδραμυττίου, Βρυούλλων, Κυζίκου, Τσερμέ κ.λπ., κ.λπ. μετανάστευσις ήτις, δικαίως, μεγάλως ανησύχησε την ημετέραν Κυβέρνησιν προβάσαν εις επανειλημμένα διαβήματα προς περιστολήν του κακού και απειλήσασαν αντίποινα. Εν τω μεταξύ συμμορίαι ενόπλων μωαμεθανών είχον καταστήσει αδύνατον την ύπαρξιν του ημετέρου στοιχείου εν τη υπαίθρω χώρα. Οι φόνοι, οι τραυματισμοί, αι λεηλασίαι, των ελληνικών περιουσιών ήσαν εις την ημερησίαν διάταξιν καθ’ όλην την Τουρκίαν, εις τας συμμορίας ελάμβανον μέρος και αξιωματικοί τούρκοι. Ο εμπορικός αποκλεισμός εφηρμόζετο κατά τον αγριώτερον τρόπον.

Ανέκδοτη επιστολή από το Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών

ΠΗΓΗ 6

Ο ελληνικός όμως πληθυσμός της Μικράς Ασίας ήταν ύποπτος στις τουρκικές αρχές. Αυτό φαίνεται καθαρά σε διαταγή της τουρκικής κυβερνήσεως στη διοίκηση Σμύρνης (14 Μαΐου 1914), που διοχετεύτηκε στον ευρωπαϊκό τύπο. Στο ίδιο κείμενο, ενώ δίνονται οδηγίες βίαιης εκτοπίσεως, υπενθυμίζεται στις αρχές να προμηθευτούν από τους εκτοπισμένους πιστοποιητικά ότι εγκαταλείπουν θεληματικά τα σπίτια τους, ώστε να μη δημιουργηθούν αργότερα πολιτικά ζητήματα. Φαίνεται πως για τη διεξαγωγή της επιχειρήσεως εκτοπισμού του ελληνικού πληθυσμού χρησιμοποιήθηκαν γερμανικές μέθοδοι. Άλλωστε από τους τελευταίους μήνες του 1913 τη στρατιωτική διοίκηση της Τουρκίας είχε αναλάβει ο Γερμανός στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς. Είναι μάλιστα ενδεικτικό πως το Μάιο του 1914 στρατιωτική αποστολή με επικεφαλής το φον Σάντερς επιθεώρησε την περιοχή που θα έπρεπε να εκκενωθεί μέσα σε σαράντα μέρες.

Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΕ΄, σ. 99

Αφού μελετήσετε τις πηγές 5 και 6 και με βάση την αφήγηση του σχολικού σας βιβλίου να επισημάνετε τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι για τον εκτοπισμό των Ελλήνων κατά το έτος 1914.

ΠΗΓΗ 7

Εις τα διαβήματα των Πατριαρχείων και της Ελληνικής Κυβερνήσεως εδίδετο η στερεότυπος απάντησις ότι εδόθησαν αυστηραί διαταγαί προς κατάπαυσιν της μεταναστεύσεως. Πράγματι, μετά τας απειλάς της ελληνικής κυβερνήσεως περί αντιποίνων εφαρμογής εδόθησαν διαταγαί απαγορεύουσαι, άνευ ετέρου, την αναχώρησιν των χριστιανών, αλλά ουχί και περί καταπαύσε ως των λόγων οίτινες προκάλεσαν την μετανάστευσιν· εκείνοι δε οι οποίοι μη δυνάμενοι να ανθέξωσιν εις τα καταπιέσεις ήθελον ν’ αναχωρήσωσιν ηναγκάζοντο να υπογράψωσι δηλώσεις ότι φεύγουσι οικειοθελώς ουδόλως εξαναγκαζόμενοι εις τούτο. Μετά τινα καιρόν συνεκινήθη τέλος και η ξένη διπλωματία και απεστάλησαν οι Α΄ Διερμηνείς των ενταύθα πρεσβειών των μεγάλων Δυνάμεων, ίνα επί τόπου και εκ του πλησίον ίδωσι τα αποτελέσματα του εναντίον των Ελλήνων διωγμού και της τρομοκρατίας. Ούτοι δε είδον ότι, πλην εν Κυδωνίαις και νέα Εφέσω, ουδείς Έλλην υπήρχε πλέον εις τα παράλια. Ταυτοχρόνως ήρχισαν και αι μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας διαπραγματεύσεις δια την ανταλλαγήν των κτημάτων και των ελλήνων κατοίκων της Θράκης (…)

………………………………………………………………………………………….. Αι εργασίαι της επί τούτω συσταθείσης Μικτής Επιτροπής εξηκολούθησαν επί τινα χρόνον, οπότε επελθόντος του πολέμου (Α΄ Παγκοσμίου) διεκόπησαν χωρίς να καταλήξωσιν εις αποτέλεσμά τι.

Η μετανάστευσις έπαυσεν αλλά η κατάστασις του εν Τουρκία ελληνισμού δεν εβελτιώθη, τουναντίον μάλιστα. Την κήρυξιν του πολέμου (Α΄ Παγκοσμίου) επηκολούθησεν η μονομερής υπό της τουρκίας κατάργησις των διομολογήσεων, συμπλήρωμα δε ταύτης θεωρούσιν οι τούρκοι και την κατάργησιν των προνομίων του ημετέρου γένους εν Τουρκία, διότι ούτω μόνον φρονούσιν ότι θα δυνηθώσι να επιτύχωσι τον εκτουρκισμόν ολοκλήρου της χώρας αυτών.

Ανέκδοτη επιστολή από το Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών

ΠΗΓΗ 8

Σε δεκαπέντε μέρες ο κύριος όγκος της δουλειάς έχει τελειώσει. Σε πολλές κοινότητες και περιοχές, όπως στις δύο Φώκαιες, δεν υπάρχει πια ούτε ένας Έλληνας. Όπως είπε και ο υψηλότατος Said Halim πασάς, μεγάλος βεζύρης και υπουργός των Εξωτερικών, με τον κυνισμό και τη διπροσωπία – που υπήρξαν τα κύρια χαρακτηριστικά των γεγονότων- στους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη: «απόλυτη τάξη βασιλεύει». Μάλιστα, βασιλεύει, γιατί δεν υπάρχει πια κανένας και τα αγαθά βρίσκονται στα χέρια των πλιατσικολόγων…

Η έρευνα που διεξήγαγαν οι Μεγάλες Δυνάμεις συνοδευόταν από κωμικά, στ’ αλήθεια, γεγονότα, που θα με έκαναν να χαμογελάσω, αν οι καιροί δεν ήταν τόσο τραγικοί. Είχαν δοθεί διαταγές να βαφούν οι πόλεις, για να σβηστεί κάθε ίχνος καταστροφής. Στις δυο Φώκαιες, όπου συνόδευσα την επιτροπή ερεύνης, είχαν ξαναφτιάξει το ασβεστοκονίαμα, για να εξαφανίσουν τα σημάδια από τις σφαίρες, οι πόρτες είχαν επισκευαστεί, για να εξαλειφθούν τα σπασίματα από τις τσεκουριές και τα χτυπήματα των υποκοπάνων· το αίμα είχε ξεπλυθεί από παντού. Ο αντιπρόσωπος της Οθωμανικής κυβέρνησης, που μας συνόδευε, ο Chukri μπέης, πολιτικός επιθεωρητής, προσπαθούσε να παραπλανήσει τους απεσταλμένους. Αυτή η παιδαριώδης σκηνοθεσία δεν ξεγέλασε κανέναν. Αλλά κανένα μέτρο δεν πάρθηκε.

Félix Sartiaux, Η ελληνική Μικρασία, ό.π., σσ. 167-168

Αφού μελετήσετε τις πηγές 7 και 8 και με βάση το κείμενο του σχολικού σας βιβλίου να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

α) Ποιες ήταν οι διπλωματικές ενέργειες του ελληνικού κράτους για την εξομάλυνση της κατάστασης που είχε δημιουργηθεί από τους διωγμούς των Ελλήνων της Τουρκίας και β) ποια τα αποτελέσματά τους;

[1] Περιοχή της Κύμης: Πρόκειται για την περιοχή που υπήρχε η σπουδαία πόλη Κύμη της Αιολίδας, η οποία είχε χτιστεί από Κυμαίους άποικους από την Εύβοια, ή από Λοκρούς, και γνώρισε μεγάλη ακμή τον 8ο και 7ο π.Χ. αιώνα.

[2] Ναζλί: Πόλη στη Μικρά Ασία, κοντά στον παραπόταμο του Μαιάνδρου Χρυσορρόα (Ναζλί-σου), επί της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης – Αϊδινίου.

Πηγές Πανελληνίων

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να αναφερθείτε:

α) στις μεθοδεύσεις των Τούρκων εναντίον των Μικρασιατών Ελλήνων, κατά τον πρώτο διωγμό, το 1914. (μονάδες 15) β) στις συνθήκες που βρήκαν οι πρόσφυγες στην πατρίδα τους κατά την παλιννόστηση. (μονάδες 10) Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α: […] Τα γεγονότα διαδραματίσθηκαν σε δύο φάσεις. […] Η πρώτη φάση αρχίζει στα τέλη του Μάη του 1914, δύο μήνες πριν τον Ευρωπαϊκό πόλεμο, και καλύπτει τον Ιούνιο κι ένα μέρος του Ιουλίου. Στα τέλη του Ιουλίου, ο σκοπός είχε επιτευχθεί και ο πόλεμος επέτρεπε τη δημιουργία νέων πιο ολοκληρωμένων και διευρυμένων σχεδίων. Οι καταστροφές και τα συντρίμμια είχαν μεγαλύτερη ένταση και συνέχεια το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου. […] Η [δεύτερη φάση] διακρίνεται από την προηγούμενη λόγω της μεγαλύτερης έκτασης των μέτρων και λόγω των διαφορετικών μεθόδων που ακολουθήθηκαν. Ο πληθυσμός που είχε πληγεί μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 1914, κυμαινόταν από 150.000 ως 200.000 […] Κατά τη δεύτερη περίοδο […] κυμαινόταν από 700.000 έως 800.000.[…] Οι πληθυσμοί από τις εκκενωθείσες περιοχές δεν μπόρεσαν να καταφύγουν στα νησιά και στην Ελλάδα, και οι περισσότεροι αφανίσθηκαν. […] Η Σμύρνη απειλήθηκε σοβαρά.

Félix Sartiaux, Η Ελληνική Μικρασία, μτφ.Ντ. Νίκα,
εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1993, σσ. 159-160, 171.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β: […] Οι άγριες απελάσεις, η τρομοκρατία, οι δολοφονίες και οι βιαιότητες εναντίον των Ραγιάδων κατά μήκος της μικρασιατικής ακτής δεν τράβηξαν στη Δύση την προσοχή που τους άρμοζε. Είχαν όμως όλα τα χαρακτηριστικά του πολεμικού μέτρου που επέβαλλε μία δήθεν «στρατιωτική ανάγκη» και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι Τούρκοι και Γερμανοί είχαν πλήρη συνεργασία και ήταν σύμμαχοι στη διάρκεια του πολέμου. […] Η καταστροφή της Φώκαιας προξένησε μεγάλη συγκίνηση στη Μασσαλία, που ιδρύθηκε από αποίκους προερχόμενους από την ομώνυμη αρχαία ελληνική αυτή πόλη. Η Φώκαια είναι η μητέρα της Μασσαλίας. Ο κ. Mancient ήταν αυτόπτης μάρτυρας στις σφαγές και τις λεηλασίες που έλαβαν χώρα στην πόλη […]: «Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι οργανωμένες συμμορίες συνέχισαν τη λεηλασία της πόλης. Την αυγή έπεφταν συνεχείς πυροβολισμοί μπροστά στα σπίτια μας. Πεταχτήκαμε έξω και οι τέσσερις και βρεθήκαμε μπροστά σε ένα εφιαλτικό θέαμα. Η ορδή που είχε μπει στην πόλη ήταν οπλισμένη με γκράδες και παλιά τουφέκια του ιππικού. Ένα σπίτι είχε παραδοθεί στις φλόγες. Από όλες τις μεριές της πόλης οι χριστιανοί έτρεχαν στην προκυμαία, αναζητώντας βάρκες για να διαφύγουν. Όμως, ήδη από την προηγούμενη νύχτα είχαν εξαφανιστεί όλες. Κραυγές τρόμου ανακατεύονταν με τους κρότους των πυροβολισμών. Ο πανικός ήταν τόσο μεγάλος, ώστε μια γυναίκα και το παιδί της πνίγηκαν σε εξήντα εκατοστά νερό. […]»

George Horton, Η μάστιγα της Ασίας, ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ,
Αθήνα 2009,(αναπαραγωγή της έβδομης έκδοσης της «Εστίας»,Αθήνα 2007) σσ.65, 68-69.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ: […] Τότε [1920], όσοι είχαμε φύγει με τον πρώτο Διωγμό του 1914 και βρισκόμασταν στη Μυτιλήνη, ξαναγυρίσαμε στο Αδραμύττι. Το βρήκαμε κατεστραμμένο. Τα σπίτια μας σε ελεεινή κατάσταση, μισοχαλασμένα από την έλλειψη συντήρησης. Οι δρόμοι ακάθαρτοι. Που εκείνο το Αδραμύττι που αφήσαμε το 1914, το γεμάτο ζωή και νοικοκυριό! Διώξαμε τους Τούρκους Βοσνίους πρόσφυγες που κάθονταν στα σπίτια μας. Ο καθένας πήγε στο δικό του σπίτι. Αρχίσαμε σιγά-σιγά, να στήνουμε το νοικοκυριό μας. Οι ντόπιοι Τούρκοι, όλο γλύκα, ήταν μαζί μας. Μας πλήρωσαν τα παλιά χρέη τους. Βλέπετε, είχαν την ανάγκη μας, ήταν ελληνική κατοχή. Ζούσαμε αμέριμνα.

Μαρτυρία Άννας Παρή, στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Η Έξοδος,
Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών παραλίων της Μικρασίας, τ. Α΄, Αθήνα 1980, σσ. 228-229.

Ημερήσια Λύκεια Επαναληπτικές 2014

Ερωτήσεις Πανελληνίων

  • Ποιες μορφές πήρε και ποιες συνέπειες είχε η καταπίεση του μικρασιατικού ελληνισμού το 1914-1918; (μον 14) ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΛΥΚΕΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2003
  • Τάγματα εργασίας: ορισμός (μον. 4) Ημερήσια 2007
  • Με ποιους τρόπους υποκινήθηκε και μεθοδεύτηκε ο πρώτος διωγμός του 1914 εναντίον των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; (μον 15) Ημερήσια 2008
  • Τάγματα εργασίας ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2011

Για να μεταβείτε σε κάποιο άλλο Κεφάλαιο ή Ενότητα της Ιστορίας Ανθρωπιστικών Σπουδών της Γ’ Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τους παρακάτω πίνακες:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Τα δημογραφικά δεδομέναΗ Μεγάλη Ιδέα
Το εμπόριο το 19ο αιώναΗ ελληνική ναυτιλία το 19ο αιώνα
Διανομή εθνικών κτημάτωνΕκμετάλλευση Ορυχείων
Το Τραπεζικό ΣύστημαΗ βιομηχανία
Δημόσια ΈργαΣιδηρόδρομοι
Εθνικά Δάνεια Πτώχευση 1893 -
ΔΟΕ
Εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο
Αγροτικό Ζήτημα Εργατικό Κίνημα
Οικονομικές Συνθήκες Κατά την Περίοδο 1910-1922 Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
Οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922-1936 Ελληνική Οικονομία Κατά την Περίοδο του Μεσοπολέμου
Μεγάλες Επενδύσεις Τράπεζα της Ελλάδος
Κρίση του 1932

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1936)

Σύνταγμα του 1844 Παρακμή Ξενικών Κομμάτων
Νέα Γενιά Εθνοσυνέλευση 1862-1864
Η εδραίωση του δικομματισμού Οργάνωση των Κομμάτων Κατά το Τελευταίο Τέταρτο του 19ου Αιώνα
Από τη Χρεοκοπία στο Στρατιωτικό Κίνημα στο Γουδί Το Κόμμα των Φιλελευθέρων
Αντιβενιζελικά Κόμματα Αριστερά Κόμματα
Εθνικός Διχασμός Σοσιαλιστικό κόμμα

ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

Διωγμός του 1914 Άλλα Προσφυγικά Ρεύματα
Περίθαλψη (1914-1921) Παλιννόστηση
Έξοδος Πρώτο Διάστημα
Σύμβαση Λοζάνης - Ανταλλαγή Πληθυσμών Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων
Αγροτική Αποκατάσταση Αστική Αποκατάσταση
Αποζημίωση Ανταλλαξίμων Ελληνοτουρκική Προσέγγιση
Ενσωμάτωση Προσφύγων Επιπτώσεις Άφιξης Προσφύγων

Η Ομάδα του filologika.gr


Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.