Παραθετικά Επιθέτων-Επιρρημάτων Θεωρία

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Τα επίθετα και τα επιρρήματα φανερώνουν ιδιότητες και ποιότητες, που μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα σε δύο ή περισσότερα όντα, αλλά σε διαφορετικό βαθμό.-  Έτσι, διαθέτουν τρεις βαθμούς: τον θετικό, τον συγκριτικό και τον υπερθετικό.
  

  π.χ. Σωκράτης ἐστί σοφός. (θετικός βαθμός: ο Σωκράτης έχει μία ιδιότητα, είναι σοφός)        Σωκράτης ἐστί σοφὠτερος του Σοφοκλέους (συγκριτικός βαθμός: ο Σωκράτης παρουσιάζει μία ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με κάποιον άλλο, τον Σοφοκλή)       Σωκράτης ἐστί σοφώτατος. (απόλυτο υπερθετικό: ο Σωκράτης παρουσιάζει μία ιδιότητα σε πολύ μεγάλο – απόλυτο – βαθμό) Σωκράτης ἐστί σοφώτατος πάντων τῶν Ἀθηναίων. (υπερθετικός βαθμός: ο Σωκράτης παρουσιάζει μία ιδιότητα στον μεγαλύτερο βαθμό σε σύγκριση με όλους τους άλλους)

   
  

  – Τα παραθετικά μπορούν να σχηματίζονται είτε με μία λέξη (μονολεκτικά), είτε με δύο λέξεις (περιφραστικά):

  π.χ. δίκαιος – δικαιότερος – δικαιότατος (μονολεκτικός σχηματισμός) φίλος – μᾶλλον φίλος – μάλιστα φίλος (περιφραστικός σχηματισμός)

   

  • Οι μετοχές και κάποια μονοκατάληκτα επίθετα σχηματίζουν μόνο περιφραστικά τα παραθετικά τους: π.χ. ὁ δυνάμενος – ὁ μᾶλλον δυνάμενος – ὁ μάλιστα δυνάμενος, ὁ κόλαξ – ὁ μᾶλλον κόλαξ – ὁ μάλιστα κόλαξ.
  • Όσα επίθετα φανερώνουν ύλη, τοπική ή χρονική σχέση, μέτρο, καταγωγή, συγγένεια, μόνιμη κατάσταση, επίθετα σύνθετα με α΄ συνθετικό στερητικό ἀ-, το επίθετο πᾶς και την πρόθεση ὑπερ, δεν σχηματίζουν παραθετικά: π.χ. λίθινος, χερσαῖος, σταδιαῖος, μητρικός, θνητός, ἀθάνατος, πάνσοφος, ὑπερμεγέθης.

1. Δευτερόκλιτα επίθετα:

– όταν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι μακρά, επιλέγω – ο -.

π.χ. πτωχός – πτωχότερος – πτωχότατος

– όταν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι βραχεία, επιλέγω – ω -.

π.χ. νέος – νεώτερος – νεώτατος

– όταν πριν από την κατάληξη – ος, υπάρχουν δύο σύμφωνα ή ένα διπλό (ζ, ξ, ψ) (θέσει μακρά παραλήγουσα), επιλέγω – ο -.

π.χ. θερμός – θερμότερος – θερμότατος.

2. Τριτόκλιτα επίθετα

α) Τα σιγμόληκτα δικατάληκτα επίθετα σε – ης, – ες (π.χ. ἀληθής – ἀληθέστερος – ἀληθέστατος).

β) Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα δικατάληκτα επίθετα σε – ων, – ον (σώφρων – σωφρονέστερος – σωφρονέστατος).

γ) Τα επίθετα ἂκρατος, ἂσμενος, ἐρρωμένος, πένης.

Το επίθετο ἁπλοῦς και τα συνηρημένα επίθετα με β΄ συνθ. το νοῦς.

Τα μονοκατάληκτα επίθετα ἃρπαξ, βλάξ, λάλος, κλέπτης, πλεονέκτης και το επίθετο ἂχαρις.

Το επίθετο παλαιός και ορισμένα επίθετα σε – ος, όπως ἲσος, ὂψιος, εὒδιος, ἳδιος, ἣσυχος, φίλος.

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Τα επιρρήματα στο συγκριτικό βαθμό μοιάζουν με την αιτιατική του ουδετέρου στον ενικό αριθμό, ενώ στον υπερθετικό βαθμό με την αιτιατική του ουδετέρου στον πληθυντικό αριθμό.

π.χ. δικαίως – δικαιότερον – δικαιότατα (μονολεκτικά)

δικαίως – μᾶλλον δικαίως – μάλιστα δικαίως (περιφραστικά)

• εὖ	ἂμεινον	ἂριστα
  -//-	βέλτιον	βέλτιστα
  -//-	κρεῖττον	κράτιστα
  ὂλίγον	μεῖον	ὀλίγιστα
  -//-	ἒλαττον	ἐλάχιστα
  -//-	ἧττον	ἣκιστα
  πολύ	πλέον	πλεῖστα (ή πλεῖστον)
  μάλα	μᾶλλον	μάλιστα

Για να δείτε την ασκήσεις εξάσκησης στη θεωρία του κεφαλαίου μπορείτε να επισκεφθείτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Παραθετικά επιθέτων-επιρρημάτων: Ασκήσεις

Για να μεταβείτε σε άλλες Ενότητες Γραμματικής, επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.