Α Κλίση Αρχαία
Για να μεταφερθείτε στην κατάλληλη σελίδα, απλώς επιλέξτε το στοιχείο που σας ενδιαφέρει από το παρακάτω μενού
Ουσιαστικά Α΄ Κλίσης
Γενικά Χαρακτηριστικά
- Περιλαμβάνουν αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και -ης και θηλυκά σε -α και -η. Δεν περιλαμβάνουν ουδέτερα.
Ασυναίρετα ουσιαστικά
Αρσενικά
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
νεανίας
νεανίου νεανίᾳ νεανίαν νεανία |
νεανίαι
νεανιῶν νεανίαις νεανίας νεανίαι |
στρατιώτης
στρατιώτου στρατιώτῃ στρατιώτην στρατιῶτα |
στρατιῶται
στρατιωτῶν στρατιώταις στρατιώτας στρατιῶται |
Θηλυκά
σε -η | σε –α καθαρό (παραμένει) | σε –α μη καθαρό (μετατρέπεται σε -η) | |||
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
τιμὴ
τιμῆς τιμῇ τιμὴν τιμὴ |
τιμαὶ
τιμῶν τιμαῖς τιμὰς τιμαὶ |
χώρα
χώρας χώρᾳ χώραν χώρα |
χῶραι
χωρῶν χώραις χώρας χῶραι |
θάλαττα
θαλάττης θαλάττῃ θάλατταν θάλαττα |
θάλατται
θαλαττῶν θαλάτταις θαλάττας θάλατται |
Παρατηρήσεις για τονισμό
- Η γενική πληθυντικού τονίζεται πάντα στη λήγουσα και περισπάται.
- Τα οξύτονα και παροξύτονα δευτερόκλιτα διατηρούν τον τόνο στην ίδια συλλαβή καθ᾿ όλη την κλίση τους (βλ. τιμή, χώρα).
- Γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού όταν τονίζεται στη λήγουσα παίρνει περισπωμένη.
- Τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα κινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:
- Αν η λήγουσα είναι μακρά, τονίζουν την παραλήγουσα (βλ. θαλάττης).
- Αν η λήγουσα είναι βραχεία, τονίζουν την προπαραλήγουσα (βλ. θάλατται).
Παρατηρήσεις για καταλήξεις
- Τα ασυναίρετα πρωτόκλιτα έχουν, ανεξαρτήτως γένους και καταλήξεως, ίδιες καταλήξεις στον πληθυντικό, οι οποίες μάλιστα ταυτίζονται με αυτές του πληθυντικού του θηλυκού άρθρου.
- Η κατάληξη -ας, όπου εμφανίζεται, είναι πάντοτε μακρά.
- Το -αι στο τέλος κλιτών λέξεων, όταν δεν ακολουθείται από άλλο γράμμα, είναι βραχύ.
- Τα -ᾳ και -ῃ είναι δίφθογγοι, άρα μακρά.
- Τα αρσενικά σε -ης έχουν στην κλητική ενικού κατάληξη -α βραχύ (βλ. στρατιῶτα).
- τα εθνικά, π.χ. Πέρσης- Πέρσα.
- όσα λήγουν σε –της, π.χ. ὁπλίτης- ὁπλῖτα.
- τα σύνθετα με β’ συνθετικό που λήγει σε –άρχης, –μέτρης, –πώλης, –ώνης, τρίβης.
- Εξαιρούνται τα ουσιαστικά σε –δης, που διατηρούν το -η.
- Τα θηλυκά σε -α έχουν το –α– της κατάληξης καθαρό (μακρό) και το διατηρούν σε όλη την κλίση, αν πριν από το –α στην ονομαστική ενικού έχουν φωνήεν ή –ρ– (βλ. χώρα).
- Εξαιρούνται τα ἀλήθεια, εὐσέβεια, γαῖα, γραῖα, μοῖρα, πεῖρα, σφαῖρα και σφῦρα, που έχουν το –α βραχύ.
- Αν πριν από το –α– της κατάληξης στην ονομαστική ενικού υπάρχει σύμφωνο πλην –ρ-, έχουν το –α μη καθαρό (βραχύ) και το μετατρέπουν στη γενική και δοτική ενικού σε η και ῃ αντίστοιχα (βλ. θάλαττα).
Συνηρημένα ουσιαστικά
Γενικά Χαρακτηριστικά
- Περιλαμβάνουν αρσενικά ουσιαστικά σε -ῆς (με γενική -οῦ) και θηλυκά σε -ᾶ και -ῆ (με γενική -ᾶς και -ῆς αντίστοιχα). Καλό είναι να λαμβάνεται υπόψη η γενική, προκειμένου να αποφύγουμε σύγχυση με παρόμοιο τριτόκλιτο ουσιαστικό!
Ασκήσεις για Εμπέδωση
Υποδείγματα κλίσης
Αρσενικά | Θηλυκά | ||||
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
Ενικός
αριθμός |
Πληθυντικός
αριθμός |
῾Ερμῆς
῾Ερμοῦ ῾Ερμῇ ῾Ερμῆν ῾Ερμῆ |
῾Ερμαῖ
῾Ερμῶν ῾Ερμαῖς ῾Ερμᾶς ῾Ερμαῖ |
μνᾶ
μνᾶς μνᾷ μνᾶν μνᾶ |
μναῖ
μνῶν μναῖς μνᾶς μναῖ |
συκῆ
συκῆς συκῇ συκῆν συκῆ |
συκαῖ
συκῶν συκαῖς συκᾶς συκαῖ |
Παρατηρήσεις για τονισμό
- Τα συνηρημένα πρωτόκλιτα τονίζονται πάντοτε στη λήγουσα και περισπώνται.
Παρατηρήσεις για καταλήξεις
- Οι καταλήξεις των συνηρημένων πρωτοκλίτων δε διαφέρουν από τις αντίστοιχες των ασυναίρετων πλην κλητικής ενικού στα αρσενικά (-ῆ).
Ασκήσεις για Εμπέδωση
1.Να κλίνετε τα ονόματα πολίτης και μέλισσα .
Ενικός | Πληθυντικός | Ενικός | Πληθυντικός | |
ονομ. | ||||
γεν. | ||||
δοτ. | ||||
αιτιατ. | ||||
κλητ. |
2. Στο παρακάτω κείμενο να αναγνωρίσετε τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά:
Περὶ μὲν τὴν τοῦ σώματος ἐπιμέλειαν διττὰς εὗρον ἐπιστήμας οἱ ἄνθρωποι, τὴν ἰατρικὴν καὶ τὴν γυμναστικήν, ὧν ἡ μὲν τὴν ὑγίειαν, ἡ δὲ τὴν εὐεξίαν ἐντίθησι. Τῶν δὲ τῆς ψυχῆς ἀρρωστημάτων καὶ παθῶν ἡ φιλοσοφία μόνη φάρμακόν ἐστι. Διὰ γὰρ ταύτην ἔστι […] γνῶναι τί τὸ καλόν, τί τὸ αἰσχρόν, τί τὸ δίκαιον, τί τὸ ἄδικον […]· πῶς θεοῖς, πῶς γονεῦσι, πῶς πρεσβυτέροις, πῶς ἀλλοτρίοις, πῶς ἄρχουσι, πῶς φίλοις, πῶς γυναιξί, πῶς τέκνοις, πῶς οἰκέταις χρηστέον ἐστί.
(Πλουτάρχου, Περὶ παίδων ἀγωγῆς, 10 d-e, 1oς-2ος αι. π.Χ.)
3.Να βάλετε στη σωστή πτώση του ενικού ή του πληθυντικού τα ονόματα που είναι σε παρένθεση:
- Ἐν τοῖς γυμνασίοις οἱ …………………..…………(θεατής) τὰς …………………..………… (ἀρετή) τῶν …………………..…………(νεανίας) θαυμάζουσιν.
- Οἱ …………………..………… (πολίτης) πείθονται τοῖς λόγοις τῶν …………………..………… (νομοθέτης) καὶ τῶν …………………..………… (δικαστής).
- Σωκράτης ἐδίδασκε τοὺς …………………..………… (νεανίας) τὴν …………………..………… (ἀρετή), τὴν …………………..………… (ἀλήθεια) καὶ τὴν …………………..………… (δικαιοσύνη) οὐκ ἐν τῇ …………………..………… (οἰκία) οὐδ’ ἔν τινι …………………..………… (σχολή) ἀλλ’ ἐν τῇ …………………..………… (ἀγορά) δ’ ὅλης τῆς …………………..………… (ἡμέρα) εἰς τὴν …………………..………… (ἑσπέρα).
- Μέγα τὸ τῆς…………………..…………κράτος (θάλασσα).
- Σύν…………………..…………καὶ χεῖρα κίνει (Ἀθηνά, δοτ. εν.).
- …………………..…………ἀδελφή ἐστι λύπη(χαρά, γεν. εν.).
- …………………..…………ἦλθον παμπληθεῖ στόλῳ (Πέρσης, ονομ. πληθ.).
4. Να συμπληρωθούν οι καταλήξεις των ουσιαστικών που ζητούνται με βάση το άρθρο:
άρθρο | ουσιαστικό | άρθρο | ουσιαστικό | άρθρο | ουσιαστικό |
τῆς
τῶν οἱ τῆς ὦ τῆς |
χώρ-
ἀθλητ- πλανῆτ- βασιλίσσ- μαθητ- γενε- |
τοῖς
ταῖς τῇ τὴν τὰς ὦ |
τοξότ-
στρατι- μάζ- ἀνδρεί- δίψ- ἀδικί- |
τὰς
τῷ τοὺς τῶν αἱ τῆς |
σημαί-
πολίτ- ἐργάτ- νησιωτ- ὧρ- βοηθεί- |
5. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον άλλο αριθμό:
Ουσιαστικό | Άλλος αριθμός | Ουσιαστικό | Άλλος αριθμός |
τῶν προφητῶν | ταῖς πείραις | ||
τοὺς κριτὰς | τῶν ῥιζῶν | ||
τὴν ἐλαίαν | τοῖς τεχνίταις | ||
τῆς μαθητρίας | τὰς ἱερείας | ||
ὦ εὐσέβεια | τῶν θυελλῶν | ||
τῆς εὐνοίας | ὁ ἰδιώτης | ||
ὦ ὁπλῖται | ἡ δουλεία |
Οι παρακάτω ασκήσεις έχουν ληφθεί από τον ιστότοπο Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα του Υπουργείου Παιδείας.
Άσκηση 1.
Να βάλετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού στα παρακάτω ουσιαστικά :
τὸν πολὶτην
τοῦ νεανὶου
(ὦ) πελτασταὶ
τοὺς δεσμὼτας
τῶν μηνυτῶν
(ὦ) γυμνασιὰρχα
τῆς κλὶνης
τῇ θεραπαὶνῃ
τάς ἀμὶλλας
τῶν δαφνῶν
τὴν μὲλισσαν
τῆς γαὶας
(ὦ) τεχνῖτα
τῶν γυμνητῶν
τοὺς δὺτας
τὸν προδὸτην
τῷ πατριὼτῃ
τοῖς ἱππὸταις
τὴν τρὶαιναν
τῶν μαζῶν
(ὦ) σκαπὰνη
τῇ δρακαὶνῃ
τῶν σφαιρῶν
ταῖς ἀληθεὶαις
Άσκηση 2.
Να συμπληρωθούν με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού στην παρένθεση οι παρακάτω
προτάσεις :
᾿Ιατρὸς τῶν ______ (ἀτυχὶα) ὁ χρὸνος ἐστὶ.
Αἰσχραὶ ______ (διαβολὴ) φὲρουσιν _________ (κόρη) δεινὴν ______ (λὺπη).
Οὔτως οἱ νὲοι ἐν _________ (μετρία δίαιτα) διὰγουσιν.
῾Ημεῖς ________ (πολὶτης) ________ (ψυχὴ) τῆς _______ (πολιτεία) νομὶζομεν.
Άσκηση 3.
Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ουσιαστικών :
ὁ θεατὴς
ὁ οἰηματὶας
ὁ ἰδιὼτης
ὁ νικητὴς
ὁ κοχλὶας
ἡ μοὺσα
ἡ σκαπὰνη
ἡ ἅμιλλα
ἡ ἀλὴθεια
ἡ κλὶνη
ἡ μυῖα
Ασκήσεις για Εμπέδωση-Συνηρημένα
- Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά:
ENIKOΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ονομ. ὁ Θαλῆς ὁ βορέας-βορρᾶς ἡ ἀλωπεκῆ ἡ ῥοδῆ γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ. ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ονομ. γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ. - Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά από τον ενικό στον πληθυντικό και αντιστρόφως:
μνᾶς (γεν.) | |
Ἑρμῆν | |
συκῆν | |
γαλαῖ | |
λεοντᾶς | |
ἀμυγδαλῶν | |
Ἀθηνῶν |
Για να μεταβείτε σε άλλες Ενότητες Γραμματικής, επιλέξτε την αντίστοιχη ενότητα από τον παρακάτω πίνακα:
Η Ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν τα Φιλολογικά μαθήματα ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.