Πολιτεία Ενότητα 12

Πολιτεία Ενότητα 12

Μετάφραση σε αντιστοίχιση

προειρημένων < πρὸ + λέγομαι: αναλογία, αναλογικός, απολογητικός, απολογία, απόρρητος, διάλεκτος, διάλεξη, διαλογικός, διάλογος, δυσλεκτικός, δυσλεξία, έλλογος, επικός, επίλογος, επίρρημα, έπος, ιδιόλεκτος, κυριολεκτικός, κυριολεξία, λεκτικός, λέξη, λεξικό, λεξικογράφος, λεξιλόγιο, λεξιπενία, λογική, λογικός, λογοπαίγνιο, λόγος, μονολεκτικός, μονόλογος, ομολογία, παράλογος, παρρησία, πρόλογος, ρήμα, ρήση, ρητό (το), ρήτορας, ρητορικός, ρητός, ρήτρα, συνδιάλεξη, υπόλογος.

ἀπαιδεύτους < α- στερητικό + παιδεύω < παῖς: διαπαιδαγώγηση, εκπαίδευση, εκπαιδευτικός. παιδαγωγικός, παιδεία, παιδευτικός, παιδί, παιδονόμος, παλιμπαιδισμός, παραπαιδεία.

ἐπιτροπεῦσαι < ἐπίτροπος < ἐπιτροπέω + κατάληξη –εύω: επιτροπεία, επιτρόπευση, επιτροπή, επιτροπικός, επίτροπος.

διατρίβειν < διατρίβω: άτριφτος, διατριβή, εντριβή, προστριβή, συντριβή, συντριπτικός, τριβή, τριμμένος, τρίψιμο.

ἔχουσιν < ἔχω: ενοχή, ενοχικός, ένοχος, έξη, εξής, κατεχόμενα, παροχή, πάροχος, προσχηματικός, σχέδιο, σχεδόν, σχέση, σχετικός, σχετικότητα, σχήμα, σχολαστικός, σχολείο, σχολή.

στοχαζομένου < στοχάζομαι: αστόχαστος, άστοχος, εύστοχος, στοχασιά, στοχασμός, στοχαστής, στόχαστρο, στόχος.

πράττειν < πράττω: απράγμων, άπραγος, πράγμα, πραγματογνώμονας, πρακτικό, πράκτορας, πράξη, σύμπραξη.

ἡγούμενοι < ἡγοῦμαι: Αγησίλαος, αφήγηση, εισηγητής, ηγεμόνας, ηγεσία, ηγέτης, ηγετικός, ηγήτορας, ηγούμενος, καθηγητής.

ζῶντες < ζήω –ῶ: ζωγράφος, ζώδιο, ζωή, ζωηρός, ζωικός, ζωντάνια, ζωντανός, ζώο, ζωογόνος, ζωοθυσία, ζωολογία, ζωομορφισμός, ζωόμορφος, ζωοπάζαρο, ζωοποιός, ζωοτροφή, ζωτικός, ζωύφιο, ζωφόρος, ζωγράφος, ζωώδης.

ἀπῳκίσθαι: αποίκιση, ενοίκιο, ένοικος, κατοίκιση, μετοίκιση, οίκηση, οικισμός, οικιστής, οίκος.

ἀναγκάσαι < ἀναγκάζω: αναγκαίος, αναγκαιότητα, αναγκαστικός, ανάγκη, εξαναγκασμός.

ἱκανῶς, ἀφικέσθαι < ἱκνέομαι –οῦμαι: ανέφικτος, ανίχνευση, άφιξη, εξιχνίαση, εφικτός, ικανοποίηση, ικανοποιητικός, ικανός, ικανότητα, ικεσία, ικετευτικός, ικέτης, ιχνηλάτης, ίχνος, προίκα, προικιό, προικοθήρας, προικοσύμφωνο, προικώος, προίκα.

ἰδεῖν < εἶδον του ρ. «ὁρῶ»: ανύποπτος, αόρατος, διορατικός, είδος, ειδύλλιο, είδωλο, επόπτης, ιδέα, ιδεοληπτικός, ιδεοληψία, κάτοπτρο, όμμα, οπή, οπτικός, όραμα, ορατός, οφθαλμός, όψη.

σκοπὸν < σκοπέω -ῶ: ακτινοσκόπηση, ανασκόπηση, απερίσκεπτος, άσκοπος, αυτοσκοπός, βιντεοσκόπηση, βολιδοσκόπηση, βυθοσκόπηση, δημοσκόπηση, διάσκεψη, επίσκεψη, επισκέψιμος επισκόπηση, επίσκοπος, καιροσκόπος, κατασκοπία, κατάσκοπος, κερδοσκοπία, κερδοσκόπος, μικροσκόπιο, οιωνοσκόπος, περίσκεψη, περισκόπιο, προεπισκόπηση, πρόσκοπος, σκεπτικισμός, σκεπτικός, σκέψη, σκόπελος, σκοπιά, σκόπιμος, σκοποβολή, σκοπός, στηθοσκόπιο, συνδιάσκεψη, σύσκεψη, τηλεσκόπιο, ωροσκόπιο, ωροσκόπος.

ἰδίᾳ: ιδιόλεκτος, ιδιόμορφος, ιδιόρρυθμος, ιδιοσυγκρασία, ιδιοτέλεια, ιδιοτελής, ιδιότροπος, ιδιοχρησία, ιδίωμα, ιδιωματικός, ιδιώτης, ιδιωτικός.

ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, καταβαίνειν < βαίνω: άβατος, ακροβάτης, ανάβαση, αναβάτης, βάδην, βαθμός, βάθρο, βακτηρία, βάση, βασικός, βάσιμος, βατήρας, βατός, βήμα, βηματοδότης, βωμός, διάβαση, διαβάτης, δύσβατος, έμβασμα, επιβάτης, κατάβαση, μεταβατικός, παραβάτης, πρόβατο, πρόσβαση.

ἐπιτρέπεται < ἐπὶ + τρέπω: αδιάντροπος, ανατρεπτικός, ανατρέψιμος, ανατροπέας, ανατροπή, ανεπίτρεπτος, εκτροπή, επιτρεπτός, επιτροπή, επίτροπος, ευτράπελος, κακότροπος, μετατρέψιμος, μετατροπή, ντροπή, ξενότροπος, παρεκτροπή, τρόπαιο, τροπαιούχος, τροπή, τροπικός, τρόπος.

καταμένειν < καταμένω < κατὰ + μένω: διαμονητήριο, κατάμονος, μονή, μόνιμος, μόνος, παραμονή.

ἐθέλειν < ἐθέλω: άθελα, εθελοντής, εθελοντικός, εθελούσιος, θέλημα, θεληματικός, θέληση, καλοθελητής.

Πηγή

1. Σχολιάστε το χωρίο «Τὸ αὐτοῦ… σπουδαιότεραι» σε σχέση με τη ζωή του ίδιου του Πλάτωνα.

Πολλοί σύγχρονοι διανοητές, όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης, έ­χουν κατηγορήσει τον Πλάτωνα ότι, σε αντίθεση με το Σωκράτη, δεν ασχολήθηκε ποτέ με τα πολιτικά πράγματα των Αθηνών. Oι κατηγορίες αυτές είναι αβάσιμες· όπως ομολογεί ο ίδιος ο φιλόσοφος στην Έβδομη Επιστολή, όταν ήταν νέος, επιθυ­μούσε διακαώς να πολιτευθεί, αλλά η επιβολή της τυραννίδας των Τριάκοντα και τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν την κατάλυσή της (καταδίκη σε θάνατο του Σωκράτη) τον κράτησαν σε απόσταση από την τρέχουσα πολιτική.

Οι μαρτυρίες για τη ζωή του Πλάτωνoς ως Αθηναίου πολίτη είναι ελάχιστες. Ο περιπατητικός Αριστόξενος μας πληροφορεί ότι ο φιλόσοφος στρατεύτηκε τρεις φορές. Πάντως ο Πλάτων δεν ήταν ο κοινωνικός αναχωρητής που θεάται αφ’ υψηλού την πολιτική κονίστρα, αλλά ένας φλογερός πολιτικός αναμορφωτής. Ο φιλόσοφος πίστευε ότι η πολιτική είναι ένα λειτούργημα που πρέπει να αναλαμβάνεται από τους επαΐοντες, δηλαδή από αυτούς που γνωρίζουν την ανθρώπινη φύση, τις υποθέσεις του κράτους και τις ηθικές αξίες. Έτσι συνέλαβε το πρότυπο των φιλοσόφων-αρχό­ντων (πρότυπό του ο Αρχύτας ο Ταραντίνος;), που θα έθεταν τέλος στην πολιτική κακοδαιμονία. Τις ιδέες του για την αναμόρ­φωση της πολιτικής ζωής προσπάθησε με κίνδυνο της ζωής του να τις εφαρμόσει στις Συρακούσες. Οι περιστάσεις όμως δε στάθηκαν ευνοϊκές.

Παρά τις απογοητεύσεις του, ωστόσο, ο Πλάτωνας πίστευε ακράδαντα ότι η ορθή παιδεία μπορεί να επηρεάσει αποφασιστι­κά την πολιτική ζωή. Με τα συγγράμματά του και με την ίδρυση της Ακαδημίας προσπάθησε να επηρεάσει εμμέσως τα πολιτι­κά πράγματα σε πανελλήνια κλίμακα. Μαθητές και συνάδελφοι του φιλοσόφου συνέταξαν νομοθεσίες για διάφορες πόλεις, ο Αριστώνυμος για τους Αρκάδες, ο Μενέδημος για την Πύρρα, ο Φορμίων για την Ήλιδα, ο Εύδοξος για την Κνίδο. Σύμβουλοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε σημαντικά ζητήματα στάθηκαν ο Ξενοκράτης και ο πλατωνιστής Δήλιος ο Εφέσιος.

Γενικότερα, ο Πλάτωνας θεωρείται ως ο πρώτος (και σπουδαιότερος) πολιτικός φιλόσοφος και πολιτειολόγος. Οι ιδέες του, και αν ακόμη δεν είναι στο σύνολό τους αποδεκτές, εξακολουθούν να γονιμοποιούν την πολιτική σκέψη.

2. Ποιοι ήταν στην αρχαιότητα απρόθυμοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες; Γνωρίζετε παραδείγματα προσωπικοτήτων που εγκατέλειψαν οικειοθελώς την εξουσία;

Στα δημοκρατικά πολιτεύματα της αρχαιότητας ο πολίτης είχε την υποχρέωση να συμμετέχει ενεργώς στα πολιτικά πράγμα της πόλης. Όφειλε να μάθει να άρχεται και να άρχει. Ο ἀπράγμων κινδύνευε να χαρακτηριστεί πολίτης δεύτερης κατη­γορίας. Ορισμένοι φιλόσοφοι, ωστόσο, εκπλήρωναν βέβαια τις «ανελαστικές» υποχρεώσεις τους (στράτευση, καταβολή φορών κ.ά.), απέφευγαν όμως την τύρβη της αγοράς και προτιμούσαν να αφιερώνουν το χρόνο τους στις πνευματικές αναζητή­σεις τους. Τον τύπο αυτού του ιδιωτεύοντος φιλοσόφου περιγράφει (με κάποια δόση ειρωνείας) ο Πλάτωνας στο διάλογό του Θεαίτητος. Και ο Αριστοτέλης στα Ἠθικὰ Νικομάχεια ζωγραφίζει την ευωχία του θεωρητικού βίου: την ανεξαρτησία, την απαλλαγή από ψυχοφθόρες φροντίδες κ.ά.π. Ο εξελληνισμένος Ιουδαίος φιλόσοφος Φίλων ο Αλεξανδρεύς αφιέ­ρωσε στο θέμα του πρακτικού και θεωρητικού βίου (vita activa, vita contemplativa) μια διεξοδική και βαθυστόχαστη πραγματεία (Περὶ βίου θεωρητικοῦ). Για τον Πλάτωνα βέβαια ο αληθινός φιλόσοφος είχε καθήκον να κατέλθει στην πολιτική κονίστρα, δη­λαδή μέσα στη σπηλιά με τους δεσμώτες, και να προσπαθήσει ακόμη και με κίνδυνο της ζωής του να αναμορφώσει τα πολιτικά ήθη.

Πολλοί από τους επιφανείς φιλοσόφους και επιστήμονες της αρχαιότητας είναι εκείνοι που είχαν την ευκαιρία είτε λόγω καταγωγής είτε λόγω των περιστάσεων να αναλάβουν πολιτικά αξιώματα. Όμως ορισμένοι τουλάχιστον από αυτούς είτε αποποιήθηκαν ευθύς εξαρχής (Ηράκλειτος) είτε, όπως ο Σόλων και ο Πιττακός, παραιτήθηκαν οικειοθελώς, μόλις οι κρίσιμες καταστάσεις εξαιτίας των οποίων είχαν κληθεί στην εξουσία εξέλιπαν. Τη στάση πάντως του τυπικού επιστήμονα απέναντι στις σειρήνες της εξουσίας είχε εκφράσει η ακόλουθη ρήση του Δημοκρίτου: «Δημόκριτος γοῦν αὐτός, ὥς φασιν, ἔλεγε βούλεσθαι μᾶλλον μίαν εὑρεῖν αἰτιολογίαν (=την αιτία ενός φαινομένου) ἢ τὴν Περσῶν οἱ (=αὑτῷ) βασιλείαν γενέσθαι».

Οι παρακάτω ερωτήσεις προέρχονται από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και καλύπτουν το σύνολο της ερμηνευτικής προσέγγισης του συγκεκριμένου αποσπάσματος.

1.  Γιατί οι απαίδευτοι δεν μπορούν να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτείας;
2. Σε τι διαφοροποιείται η ζωή αυτών που έχουν λάβει την ορθή παιδεία από τη ζωή των απαίδευτων, των τυχαίων και αφιλοσόφητων πολιτι­κών;
3. Ποιον τρόπο ζωής προτιμούν οι πεπαιδευμένοι από την ανάληψη ευθυνών στη διοίκηση της πολιτείας; Με ποιον εκφραστικό τρόπο παρουσιάζει την επιθυμία τους ο Πλάτων;
4. Ποια σημασία νομίζετε ότι έχει η λέξη «ἀγαθὸν» στο κείμενο;
5. Να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους (λέξεις) που χρησιμοποιεί ο Πλάτων, για να χαρακτηρίσει το ἀγαθόν, την πορεία προς αυτό και την προσέγγισή του. Τι αποκαλύπτουν για τη φύση του ἀγαθοῦ;
6. Ποια είναι, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η σημασία της παιδείας;
7. τάς τε βελτίστας φύσεις: Αφού διαβάσετε τα σχόλια του βιβλίου σας, να συγκρίνετε την άποψη του Πλάτωνα για τη φύση του ανθρώπου με την άποψη του Δημόκριτου: «ἡ φύσις καὶ ἡ διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι. Καὶ γὰρ ἡ διδαχὴ μεταρυσμοῖ τὸν ἄνθρωπον, μεταρυσμοῦσα δὲ φυσιοποιεῖ».
8. Ποια είναι η θέση και ο ρόλος των φυλάκων στην πολιτεία, σύμφωνα με το κείμενο;

1. μάκαρ: Ποια η πρώτη σημασία της λέξης στην αρχαία γλώσσα; Πώς νομίζετε ότι έφτασε η λέξη στη σημασία που έχει και σήμερα; Να γράψετε πέντε ομόρριζές της ν.ε. λέξεις, απλές ή σύνθετες και να τις ερμηνεύσετε.
2. προειρημένων, ἀπείρους, τέλους, ἑκόντες, ἔργον, καταμένειν, καταβαίνειν, μετέχειν: Να γράψετε στη ν.ε. πέντε λέξεις ομόρριζες, απλές ή σύνθετες, για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται.
3. σπονδυλοδεσία, πειραματικός, οικιακός, φυτικός, άφιξη, μέθεξη, μονάζω, ιδέα: Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ομόρριζες αυτών που σας δίνονται.
4. Να δώσετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων στα αρχαία ελληνικά διατηρώντας το γένος, τον αριθμό και την πτώση: ἀπαιδεύτους, ἀληθείας, ἀπείρους, τέλους, βίῳ, βελτίστας, μέγιστον, ἀνάβασιν, ἐπιτρέπειν, μετέχειν.
5. Να δώσετε συνώνυμα για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις στα αρχαία ελληνικά: ἱκανῶς, ἡγούμενοι, ἔφαμεν, ἐπιτρέπειν, ἐθέλειν, μετέχειν.
6. Να δώσετε από δύο ομόρριζα στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: προειρημένων, ἀπαιδεύτους, πράξουσιν, μάθημα, ἀνάβασιν.
7. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς τους από τη δεύτερη στήλη:

Οι παραπάνω λεξιλογικές ασκήσεις έχουν αντληθεί από τις ιστοσελίδες ΚΕΕ και study4exams.gr 

Για να μεταφερθείτε στην Ενότητα που επιθυμείτε απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα. Εναλλακτικά για την πλοήγηση σας μπορείτε να επιλέξετε και το βοηθητικό menu στην αριστερή στήλη της σελίδας.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.