Ενότητα 7-17 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού)

Διδακτικές Ενότητες 7-17

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1.12, 1253a29-39

Φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν [: την πόλιν]· ὁ δὲ πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιος. Ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθεὶς βέλτιστον τῶν ζῴων ἄνθρωπός ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶς νόμου καὶ δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καὶ πρὸς ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον. Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1.12, 1253a29-39

Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. Οὐθὲν γάρ, ὡς φαμέν, μάτην ἡ φύσις ποιεῖ· λόγον δὲ μόνον ἄνθρωπος ἔχει τῶν ζῴων· ἡ μὲν οὖν φωνὴ τοῦ λυπηροῦ καὶ ἡδέος ἐστὶ σημεῖον, διὸ καὶ τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει ζῴοις (μέχρι γὰρ τούτου ἡ φύσις αὐτῶν ἐλήλυθε, τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέος καὶ ταῦτα σημαίνειν ἀλλήλοις), ὁ δὲ λόγος ἐπὶ τῷ δηλοῦν ἐστι τὸ συμφέρον καὶ τὸ βλαβερόν, ὥστε καὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον· τοῦτο γὰρ πρὸς τὰ ἄλλα ζῷα τοῖς ἀνθρώποις ἴδιον, τὸ μόνον ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ καὶ δικαίου καὶ ἀδίκου καὶ τῶν ἄλλων αἴσθησιν ἔχειν· ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ πόλιν.

Α1.α. Να γράψετε στο φύλλο σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3)

1. Τα ζώα διαθέτουν φωνή και μπορούν να εκφράζουν με αυτή την ευχαρίστηση και τη δυσαρέσκειά τους.
2. Ο άνθρωπος γεννιέται με εφόδια την αρετή και τη φρόνηση.
3. Ο ολοκληρωμένος άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα ζώα.

β.1. «ἡ δὲ τούτων κοινωνία» Σε ποια-ες λέξη-εις του κειμένου αναφέρεται η αντωνυμία  τούτων;

2. «οἷς ἐπὶ τἀναντία ἔστι» Σε ποια λέξη του αρχαίου κειμένου αναφέρεται η αντωνυμία«οἷς»;

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

Β1.” Ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις” Αφού εντοπίσετε την  εκφραστική επιλογή με την οποία τονίζει τη σπουδαιότητα της δικαιοσύνης στη συγκρότηση της πολιτικής κοινωνίας, να αναλύσετε το περιεχόμενο της έννοιας της δικαιοσύνης.

Μονάδες 10

Β2. Να καταγράψετε το συλλογισμό με τον οποίο ο Αριστοτέλης αποδεικνύει πως ο άνθρωπος είναι φύσει πολιτικό ὄν.

Μονάδες 10

Β3. Να γράψετε στο φύλλο σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις φράσεις της Στήλης Α του παρακάτω πίνακα και δίπλα σε αυτόν το γράμμα της λέξης ή φράσης από τη Στήλη Β που συμπληρώνει ορθά το νόημά της.

Μονάδες 10

Β4.α. Να αντιστοιχίσετε στο φύλλο  σας καθεμιά αρχαία ελληνική λέξη της Στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της Στήλης Β (στη Στήλη Β περισσεύουν δύο λέξεις).

(μονάδες 6)

Β4.β. Για καθεμιά από τις δύο παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (μέρος του λόγου, πτώση, αριθμό, γένος, έγκλιση, χρόνο), χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: σημαίνειν, τάξις.

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

To Ἑλένης Ἐγκώμιον είναι ρητoρικός λόγoς του Γοργία και επιχειρεί την υπεράσπιση της ωραίας Ελένης. Έχει χαρακτηριστεί ως δοκίμιο για τη φύση και τη δύναμη του λόγου και είναι λόγος απολογητικός.

[Η Ελένη] έκανε όσα έκανε είτε από θέλημα της Τύχης και απόφαση των θεών και της Ανάγκης προσταγή είτε επειδή αρπάχτηκε με τη βία είτε πείστηκε με λόγια είτε επειδή από τη θωριά ερωτεύτηκε […] Αν ήταν ο λόγος που την έπεισε και εξαπάτησε την ψυχή της, ούτε σε αυτή την περίπτωση είναι δύσκολη η υπεράσπιση και η ανασκευή της κατηγορίας […] Ο λόγος είναι ένας μεγάλος δυνάστης, που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα έργα τα πιο θεϊκά· γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει […] Πόσοι δεν έχουν πείσει ή δεν πείθουν τόσους και τόσους για τόσα πράγματα, πλάθοντας έναν ψευδή λόγο! […] Ποια αιτία λοιπόν μας εμποδίζει να θεωρήσουμε ότι η Ελένη ήρθε στην Τροία χωρίς τη θέλησή της, το ίδιο όπως αν αρπάχτηκε από απαγωγέων τη βία; Αφού η επίδραση της πειθούς, αν και δεν έχει του εξαναγκασμού τη μορφή⁸, έχει την ίδια με αυτόν δύναμη.

(Γοργίας, Ἑλένης Ἐγκώμιον, 1, 11-12)

Να παρουσίασετε ποια είναι η αξία του λόγου στο κείμενο του Αριστοτέλη και ποια στο απόσπασμα από το “ Ἑλένης Ἐγκώμιον” του Γοργία. Να εντοπίσετε μια διαφορά και μια ομοιότητα.

Μονάδες 10

Πλάτωνος Μένων 79e–81e

Ο Μένωνας επιχείρησε δύο φορές να ορίσει την αρετή (αυτό, άλλωστε, είναι και το θέμα του διαλόγου), αλλά οι ορισμοί του δεν άντεξαν στον έλεγχο του Σωκράτη και αυτός αντιδρά:

ΜΕΝ. Ὦ Σώκρατες, ἤκουον μὲν ἔγωγε πρὶν καὶ συγγενέσθαι [80a] σοι ὅτι σὺ οὐδὲν ἄλλο ἢ αὐτός τε ἀπορεῖς καὶ τοὺς ἄλλους ποιεῖς ἀπορεῖν· καὶ νῦν, ὥς γέ μοι δοκεῖς, γοητεύεις με καὶ φαρμάττεις καὶ ἀτεχνῶς κατεπᾴδεις, ὥστε μεστὸν ἀπορίας γεγονέναι. καὶ δοκεῖς μοι παντελῶς, εἰ δεῖ τι καὶ σκῶψαι, ὁμοιότατος εἶναι τό τε εἶδος καὶ τἆλλα ταύτῃ τῇ πλατείᾳ νάρκῃ τῇ θαλαττίᾳ· καὶ γὰρ αὕτη τὸν ἀεὶ πλησιάζοντα καὶ ἁπτόμενον ναρκᾶν ποιεῖ, καὶ σὺ δοκεῖς μοι νῦν ἐμὲ τοιοῦτόν τι πεποιηκέναι, [ναρκᾶν]· ἀληθῶς γὰρ ἔγωγε καὶ [80b] τὴν ψυχὴν καὶ τὸ στόμα ναρκῶ, καὶ οὐκ ἔχω ὅτι ἀποκρίνωμαί σοι. καίτοι μυριάκις γε περὶ ἀρετῆς παμπόλλους λόγους εἴρηκα καὶ πρὸς πολλούς, καὶ πάνυ εὖ, ὥς γε ἐμαυτῷ ἐδόκουν· νῦν δὲ οὐδ’ ὅτι ἐστὶν τὸ παράπαν ἔχω εἰπεῖν. καί μοι δοκεῖς εὖ βουλεύεσθαι οὐκ ἐκπλέων ἐνθένδε οὐδ’ ἀποδημῶν· εἰ γὰρ ξένος ἐν ἄλλῃ πόλει τοιαῦτα ποιοῖς, τάχ’ ἂν ὡς γόης ἀπαχθείης.  ΣΩ. Πανοῦργος εἶ, ὦ Μένων, καὶ ὀλίγου ἐξηπάτησάς με. ΜΕΝ. Τί μάλιστα, ὦ Σώκρατες;

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «καίτοι μυριάκις …. ἐξηπάτησάς με»

Μονάδες 10

Γ2. Με βάση το αδίδακτο κείμενο,  να εντοπίσετε και να εξηγήσετε τον εκφραστικό τρόπο που χρησιμοποιεί ο Μένων για να εκφράσει την αντίδρασή του στον έλεγχο του Σωκράτη.

Μονάδες 10

Γ3.α. ταύτῃ τῇ πλατείᾳ νάρκῃ τῇ θαλαττίᾳ: να μεταφέρετε το ονοματικό σύνολο στη γενική πτώση  στον άλλο αριθμό. (μονάδες 4)

β.ἀληθῶς γὰρ ἔγωγε καὶ [80b] τὴν ψυχὴν καὶ τὸ στόμα ναρκῶ: να εντοπίσετε το επίρρημα και να το μεταφέρετε στο συγκριτικό βαθμό. Να εντοπίσετε ένα ουσιαστικό της γ΄ κλίσης και να το μεταφέρετε στη δοτική ενικού και πληθυντικού. (3 μονάδες)

γ.Ὦ Σώκρατες, ἤκουον μὲν ἔγωγε πρὶν καὶ συγγενέσθαι [80a] σοι ὅτι σὺ οὐδὲν ἄλλο ἢ αὐτός τε ἀπορεῖς: να μεταφέρετε το ρήμα που βρίσκεται σε παρατατικό σε γ’ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής. Να μεταφέρετε το ρήμα που βρίσκεται σε ενεστώτα στον ίδιο τύπο του παρατατικού. (μονάδες2)

δ. ἔχω εἰπεῖν: να μετατρέψετε το ρήμα στον ίδιο τύπο του αορίστου β’ και το απαρέμφατο στον ίδιο τύπο του ενεστώτα. (μονάδα 1)

Μονάδες 10

Γ.4. α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τούς όρους: ἀπορίας, τὸ εἶδος, λόγους, μοι. (μονάδες 4)

Γ.4. β. “Πανοῦργος εἶ, ὦ Μένων, καὶ ὀλίγου ἐξηπάτησάς με.” Να μεταφέρετε σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους με εξάρτηση Σωκράτης ᾒδει ( μονάδες 3)

Γ.4.γ “εἰ γὰρ ξένος ἐν ἄλλῃ πόλει τοιαῦτα ποιοῖς, τάχ’ ἂν ὡς γόης ἀπαχθείης.” Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου (1 μονάδα) και να το μετατρέψετε στο είδος του μη πραγματικού. (μονάδες 3)

Μονάδες 10

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο:

Ενότητα 7-17 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η συνάδελφος Ειρήνη Αρχοντίδου,  η οποία στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.