Ενότητα 6 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Αρχαίων Ελληνικών Προσανατολισμού της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Διδακτική Ενότητα 6
Το δώρο του Δία
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτωνος Πρωταγόρας 321b – 322a
Ἐπειδή δε ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μέν διά τήν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζώων μόνον θεούς ἐνόμισε, καί ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καί ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνήν καί ὀνόματα ταχύ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καί οἰκήσες καί ἐσθῆτας καί ὑποδέσεις καί στρωμνάς καί τάς ἐκ γῆς τροφάς ηὕρετο. Οὕτω δή παρεσκευασμένοι κατ’ἀρχάς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δε οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπό τῶν θηρίων διά τό πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καί ἡ δημιουργική τέχνη αὐτοῖς πρός μέν τροφήν ἱκανή βοηθός ἦν, πρός δε τόν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής –πολιτικήν γάρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική -ἐζήτουν δή ἀθροίζεσθαι καί σώζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’οὖν ἀθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τήν πολιτικήν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεύς οὖν δείσας περί τῷ γένει ἡμῶν μή ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καί δίκην, ἵνα εἶεν πόλεων κόσμοι καί δεσμοί φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καί αἰδῶ ἀνθρώποις· «Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω και ταύτας νείμω; νενέμηνται δε ὧδε· εἷς ἔχων ἱατρικήν πολλοῖς ἱκανός ἰδιώταις, καί οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καί δίκην δή καί αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἤ ἐπί πάντας νείμω;» «Ἐπί πάντας» ἔφη Ζεύς « καί πάντες μετεχόντων· οὔ γαρ ἄν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν·» […]
Ἀριστοτέλους Πολιτικά 1.12 12539 29-39
Φύσει μέν οὖν ἡ ὁρμή ἐν πᾶσι ἐπί τήν τοιαύτην κοινωνίαν· ὁ δε πρῶτος συστήσας μεγίστων ἀγαθός αἴτιος. Ὥσπερ γάρ καί τελειωθείς βέλτιστον τῶν ζώων ἄνθρωπος ἐστί, οὕτω καί χωρισθείς νόμου καί δίκης χείριστον πάντων. Χαλεπωτάτη γάρ ἡ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δε ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καί άρετῇ, οἷς ἐπί τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. Διό ἀνοσιώτατον καί ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆς, καί πρός ἀφροδίσια καί ἐδωδήν χείριστον. ἡ δε δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γάρ δίκη πολιτικῆς κοινωνίας τάξις ἐστιν, ἡ δε δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσις.
Παρατηρήσεις
Α1. Να γράψετε δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις κάτωθι προτάσεις τη λέξη «σωστό» ή «λάθος», ανάλογα με το περιεχόμενό τους με βάση το 1ο διδαγμένο κείμενο
α) Επειδή ο άνθρωπος πήρε μερίδιο από θεϊκά πράγματα, μόνος από τα ζώα, λόγω της συγγένειάς του με το θεό, πίστεψε σε θεούς και επιχειρούσε να κατασκευάζει και βωμούς και αγάλματα θεών
β) Οι άνθρωποι τεχνηέντως άρθρωσαν φθόγγους και λέξεις και μεταξύ άλλων επινόησαν κατοικίες και ρουχισμό , κατοικώντας διασκορπισμένοι σε πόλεις.
γ) Οι τεχνικές γνώσεις ήταν καλός βοηθός για την ανεύρεση της τροφής και τον πόλεμο με τα θηρία δεν εξασφάλιζαν όμως την πολιτική τέχνη –μέρος της οποίας είναι η πολεμική τέχνη- που ήταν απολύτως απαραίτητη ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να συγκεντρώνονται και να χτίζουν πόλεις.
Μονάδες 6
Α2.α. «Εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν». Σε ποια λέξη ή φράση από το 1ο διδαγμένο κείμενο αναφέρεται η αντωνυμία «αὐτῶν»;
Μονάδες 2
Α2.β «οἷς ἐπί τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα»: Σε ποια λέξη ή φράση από το 2ο διδαγμένο κείμενο αναφέρεται η αντωνυμία «οἷς»;
Μονάδες 2
Β1.α Να ορίσετε τις έννοιες «φωνήν καί «ὀνόματα», «δημιουργική τέχνη» του 1ου αποσπάσματος.
Μονάδες 8
Β1.β Στο χωρίο «Ὥσπερ γάρ και τελειωθείς ….καί εδωδήν χείριστον» από το 2ο απόσπασμα ο Αριστοτέλης τονίζει την αντίθεση ανάμεσα στον ενάρετο ή στο μη ενάρετο άνθρωπο. Να αναφέρετε δυο εκφραστικά μέσα με τα οποία ο φιλόσοφος αισθητοποιεί τις απόψεις του στο πλαίσιο αυτό
Μονάδες 2
Β2. Στο 1ο απόσπασμα αναφέρεται ότι ο Δίας «οὖν δείσας περί τῷ γένει ἡμῶν μή ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καί δίκην, ἵνα εἶεν πόλεων κόσμοι καί δεσμοί φιλίας συναγωγοί.» Τα δώρα αυτά μάλιστα μοιράζονται «ἐπί πάντας» ενώ τονίζεται «καί πάντες μετεχόντων· οὔ γαρ ἄν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν·». Αφού ορίσετε τις έννοιες «αἰδώς» και «δίκη» του παραπάνω αποσπάσματος, να εξετάσετε πως συνδέονται οι ηθικές αρετές του ανθρώπου με τη συγκρότηση και τη διατήρηση της πολιτικής κοινωνιας, συγκρίνοντας τα παραπάνω χωρία με το 2ο διδαγμένο κείμενο καθώς και το ακόλουθο παράλληλο.
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1155 α 25-33
«Φαίνεται ότι και στις πόλεις κρατά ενωμένους τους πολίτες η φιλία και ότι αυτή απασχολεί περισσότερο τους νομοθέτες παρά τη δικαιοσύνη. Διότι η ομόνοια φαίνεται πως είναι συγγενής και ότι έχει ομοιότητες με τη φιλία και για αυτό την επιζητούν όσο γίνεται περισσότερο, ενώ παράλληλα προσπαθούν και απομακρύνουν τη διχόνοια, η οποία είναι εχθρός της φιλίας. Εξάλλου, όταν οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους με φιλικούς δεσμούς, δεν παρίσταται ανάγκη δικαιοσύνης, αλλά αντίθετα, όταν οι άνθρωποι είναι δίκαιοι, έχουν αι πάλι ανάγκη την οικοδόμηση φιλικών σχέσεων, ενώ η υπέρτατη δικαιοσύνη φαίνεται ότι βρίσκεται μεταξύ φίλων. Η φιλία δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά και ωραία. Επαινούμε όσους αγαπούν την φιλία και το να έχει κανείς πολλούς φίλους , αποτελεί ένα από τα τιμητικότερα πλεονεκτήματα· μερικοί μάλιστα πιστεύουν πως το να είναι κανείς έντιμος και ενάρετος άνθρωπος είναι το ίδιο με το να είναι πιστός φίλος.»
Μονάδες 10
Β3. Να αντιστοιχίσετε καθεμιά από τις φράσεις της στήλης Α του παρακάτω πίνακα με μια φράση από τη στήλη Β που συμπληρώνει ορθά το νόημά της.
ΣΤΗΛΗ Α |
ΣΤΗΛΗ Β |
1. Η μήνυση κατά του Σωκράτη έγινε…. | α. Από τον Κριτία και τον Χαρμίδη
β. από το ιερατείο της Αθήνας γ. Από το Μέλητο |
2. Η 7η επιστολή του Πλάτωνα αποτελεί…. | α. Σημαντική πηγή πληροφοριών για τη ζωή του
β. Ένα είδος βιογραφίας του Σωκράτη γ. Μια επιστολή προς τους Αθηναίους φίλους του |
3. Ο Πλάτων ήλθε σε επαφή με τον Πυθαγορισμό…. | α. Στην ακαδημία
β. Πριν το θάνατο του Σωκράτη γ. Στο πρώτο του ταξίδι στη Σικελία |
4. Κύριο θέμα της συζήτησης ανάμεσα στο Σωκράτη | α. Η σοφιστική τέχνη και τον Πρωταγόρα είναι
β. Η έννοια της δικαιοσύνης γ. Η φύση της αρετής |
Μονάδες 10
Β4. Να γράψετε τη σημασία που έχουν οι παρακάτω λέξεις στο 1ο διδαγμένο απόσπασμα· έπειτα να σχηματίσετε μια περίοδο λόγου στη νέα Ελληνική χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις λέξεις αυτές (σε οποιαδήποτε πτώση ή αριθμό) με διαφορετική σημασία από αυτή που έχουν στο κείμενο: Φύσει, ὁρμή, δίκης (στη φράση «χωρισθείς νόμου και δίκης»)
Μονάδες 6
Β4.β Να παραγάγετε σύνθετα ουσιαστικά που να δηλώνουν προϊόν ενέργειας (λήγοντα σε –μα), ένα ομόρριζο για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις των κειμένων: μετέσχε, βωμούς, ὑποδέσεις, συστήσας
Μονάδες 4
Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Δημοσθένους Επιτάφιος 22-26
Ο Επιτάφιος λόγος του Δημοσθένη εκφωνήθηκε προς τιμή των Αθηναίων που σκοτώθηκαν στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.). Στο παρακάτω απόσπασμα ο ρήτορας επαινεί τους νεκρούς για την ανδρεία που επέδειξαν στο πεδίο της μάχης. Ταυτόχρονα πλέκει το εγκώμιο της δημοκρατίας, συγκρίνοντάς την με την ολιγαρχία, γιατί πέρα από τα ψυχικά χαρίσματα ή τις ηθικές αξίες των τιμώμενων νεκρών στην αυτοπροαίρετη ηρωική τους θυσία συνέβαλε και το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.
[22] εἰ δ’ἀρ’ ἔστι τις ἀνθρώπων ὅτῳ περί τούτων ἐγκαλέσαι προσήκει, τοῖς ἐπί τούτῳ ταχθεῖσιν Θηβαίων, οὐχί τοῖς πολλοῖς οὔτ’ ἐκείνων οὔθ’ ἡμῶν ἐγκαλέσειεν ἄν τις εἰκότως· οἵ δύναμιν λαβόντες ἔχουσαν θυμόν ἀήττητον καί ἀπροφάσιστον καί φιλοτιμίαν ἐφάμιλλον οὐδενί τούτων ὀρθῶς ἐχρήσαντο [23] Καί τά μέν ἀλλ΄ ἔστιν τούτων ὡς ἕκαστος γνώμης, οὕτως ὑπολαμβάνειν. Ὅ δ’ ἅπασιν ὁμοίως τοῖς οὖσιν ἀνθρώποις γεγένηται φανερόν, ὅτι ἡ πάση τῆς Ἑλλάδος ἀρ’ ἐλευθερία ἐν ταῖς τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ψυχαῖς διεσώζετο· ἐπειδή γοῦν ἡ πεπρωμένη τούτους ἀνεῖλεν, οὐδείς ἀντέστη τῶν λοιπῶν. Καί φθόνος μέν ἀπείη τοῦ λόγου, δοκεῖ δε μοί τις ἄν εἰπών ὡς ἡ τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀρετή τῆς Ἑλλάδος ἦν ψυχή τἀληθές εἰπεῖν. [24] ἅμα γάρ τά τε τούτων πνεύματα ἀπηλλάγη τῶν οἰκείων σωμάτων καί τό τῆς Ἑλλάδος ἀξίωμ’ ἀνῄρηται. Μεγάλην μέν οὖν ἴσως ὑπερβολήν δόξομεν λέγειν, ρητέον δ’ ὅμως· ὥσπερ γάρ, εἴ τις ἐκ τοῦ καθεστηκότος κόσμου το φῶς ἐξέλοι, δυσχερής καί χαλεπός ἅπας ὁ λειπόμενος ἄν ἡμῖν βίος γένοιτο, οὕτω τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀναιρεθέντων ἐν σκότει καί πολλῇ δυσκλείᾳ πᾶς ὁ πρό τοῦ ζῆλος τῶν Ἑλλήνων γέγονεν. [25] Διά πολλά δ’ εἰκότως < και> ὄντες τοιοῦτοι , διά τήν πολιτείαν οὐχ ἡκιστ’ ἦσαν σπουδαῖοι. Αἱ μέν γάρ διά τῶν ὀλίγων δυναστεῖαι δέος μέν ένεργάζονται τοῖς πολίταις, αἰσχύνην δ’οὐ παριστᾶσιν· ἡνίκ’ ἄν οὖν ὁ ἀγών ἔλθῃ τοῦ πολέμου, πᾶς τις εὐχερῶς ἑαυτόν σώζει, συνειδώς ὅτι, ἐάν τοὐς κυρίους ἤ δώροις ἤ δι’ ἄλλης ἡστινοσοῦν ὁμιλίας εξαρέσηται, κἄν τά δεινότατ‘ ἀσχημονήσῃ μικρόν ὄνειδος τό λοιπόν αὐτῷ καταστήσεται. [26] αἱ δε δημοκρατίαι πολλά τ’ἄλλα καί καλά καί δίκαι’ ἔχουσι, ὧν τόν εὖ φρονοῦντα ἀντέχεσθαι δεῖ, καί τήν παρρησίαν ἐκ τῆς ἀληθείας ἠρτημένην οὐκ ἔστι τἀληθές δηλοῦν ἀποτρέψαι.
Παρατηρήσεις
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος «ὅ δ’ἅπασιν ὁμοίως τοῖς οὖσιν ἀνθρώποις γεγένηται φανερόν …ὁ πρό τοῦ ζῆλος τῶν Ἑλλήνων γέγονεν» ( Στ.4-12 παρ. 23-24)
Μονάδες 20
Γ2. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των δυναστειών των ολίγων από τις δημοκρατίες σε ό,τι αφορά στη διαμόρφωση του ήθους του πολίτη, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο κείμενο.
Μονάδες 10
Γ3α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
τῶνδε αιτιατική πτώση ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος
ἡμῖν: τη δοτική πληθυντικού αριθμού στο 3ο πρόσωπο της αντωνυμίας
ἀναιρεθέντων: τον αντίστοιχο τύπο στον παρακείμενο της Ενεργητικής φωνής
ἥκιστ’ το συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος
φρονοῦντ’ το 2ο ενικό πρόσωπο της οριστικής παρατατικού της ίδιας φωνής
ἑαυτόν: την ίδια πτώση στον πληθυντικό αριθμό του θηλυκού γένους στο 2ο πρόσωπο
δηλοῦν το 2ο ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και φωνή
Γ3β: Να εντοπίσετε στο παρακάτω απόσπασμα όλα τα επίθετα και να τα μεταφέρετε στο συγκριτικό βαθμό.
ὥσπερ γάρ, εἴ τις ἐκ τοῦ καθεστηκότος κόσμου το φῶς ἐξέλοι, δυσχερής καί χαλεπός ἅπας ὁ λειπόμενος ἄν ἡμῖν βίος γένοιτο, οὕτω τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀναιρεθέντων ἐν σκότει καί πολλῇ δυσκλείᾳ πᾶς ὁ πρό τοῦ ζῆλος τῶν Ἑλλήνων γέγονεν.
Μονάδες 10
Γ4. Να μελετήσετε το παρακάτω απόσπασμα:
α) Να καταγράψετε και να αναγνωρίσετε δυο δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις και να γράψετε τη συντακτική τους λειτουργία ( 2 μονάδες)
β) Να αναγνωρίσετε τη συντακτική λειτουργία των υπογραμμισμένων όρων (2 μονάδες)
εἰ δ’ἀρ’ ἔστι τις ἀνθρώπων ὅτῳ περί τούτων ἐγκαλέσαι προσήκει, τοῖς ἐπί τούτῳ ταχθεῖσιν Θηβαίων, οὐχί τοῖς πολλοῖς οὔτ’ ἐκείνων οὔθ’ ἡμῶν ἐγκαλέσειεν ἄν τις εἰκότως· οἵ δύναμιν λαβόντες ἔχουσαν θυμόν ἀήττητον καί ἀπροφάσιστον καί φιλοτιμίαν ἐφάμιλλον οὐδενί τούτων ὀρθῶς ἐχρήσαντο [23] Καί τά μέν ἀλλ΄ ἔστιν τούτων ὡς ἕκαστος γνώμης, οὕτως ὑπολαμβάνειν
Μονάδες 4
γ) Να αναλύσετε το ρηματικό επίθετο της παρακάτω περιόδου στην αντίστοιχη ρηματική σύνταξη:
«Μεγάλην μέν οὖν ἴσως ὑπερβολήν δόξομεν λέγειν, ρητέον δ’ ὅμως»
Μονάδες 2
δ) Να εντοπίσετε τις κύριες προτάσεις στην παρακάτω περίοδο και αφού τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος, να δικαιολογήσετε την εκφορά τους:
Καί φθόνος μέν ἀπείη τοῦ λόγου, δοκεῖ δε μοί τις ἄν εἰπών ὡς ἡ τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀρετή τῆς Ἑλλάδος ἦν ψυχή τἀληθές εἰπεῖν
Μονάδες 4
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο:
Ενότητα 6 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού) Απαντήσεις
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Διονύσης Κόκλας, ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε κάποιο Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες:
Πλάτωνος Πρωταγόρας
Πρωταγόρας Ενότητα 1 | Πρωταγόρας Ενότητα 2 |
Πρωταγόρας Ενότητα 3 | Πρωταγόρας Ενότητα 4 |
Πρωταγόρας Ενότητα 5 | Πρωταγόρας Ενότητα 6 |
Πρωταγόρας Ενότητα 7 |
Πλάτωνος Πολιτεία
Πολιτεία Ενότητα 11 | Πολιτεία Ενότητα 12 | Πολιτεία Ενότητα 13 |
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια
Αριστοτέλους Πολιτικά
Πολιτικά Ενότητα 11 | Πολιτικά Ενότητα 12 |
Πολιτικά Ενότητα 13 | Πολιτικά Ενότητα 14 |
Πολιτικά Ενότητα 15 | Πολιτικά Ενότητα 16 |
Πολιτικά Ενότητα 17 | Πολιτικά Ενότητα 18 |
Πολιτικά Ενότητα 19 | Πολιτικά Ενότητα 20 |
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.