
Ενότητα 6 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης Απαντήσεις (Φάκελος Υλικού)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Αρχαίων Ελληνικών Προσανατολισμού της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Διδακτική Ενότητα 6
Το δώρο του Δία
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Α-Σ, β-Λ, γ-Λ
Α2. α. «αὐτῶν»: > «δίκην και αἰδῶ» β. «οἷς»: ὅπλα
ΘΕΜΑ Β
Β1α) «ὀνόματα»: είναι οι λέξεις που έδωσε ο άνθρωπος σε καθένα από τα αντικείμενα, συναισθήματα, τις διάφορες καταστάσεις της πραγματικότητας, προκειμένου να τα προσδιορίζει.
«φωνή» εννοείται ο οργανωμένος λόγος, η άρθρωση, η σύνδεση των λέξεων και η δημιουργία προτάσεων, ο λόγος ως διαδικασία.
Ο Πρωταγόρας αναφέρεται στη γλώσσα, τον έναρθρο λόγο (διηρθρώσατο < διά + ἄρθρον=μέλος) Η φωνή είναι καταρχάς ο άναρθρος ήχος που παράγεται από το λάρυγγα, τις φωνητικές χορδές και τη στοματική κοιλότητα είτε των ζώων είτε των ανθρώπων. Η αρθρωμένη φωνή αποτελείται σε πρώτο επίπεδο από διακριτούς ήχους (φθόγγους) που από μόνοι τους δεν έχουν νοηματικό φορτίο· κατά τον Πλάτωνα «ὧν γε τά ἐναργέστατα αὐτα τα ἑπτά (τα φωνήεντα) φωνήν μόνον ἔχει, λόγον δε οὐδ’ ὁντινοῦν (Θεαίτητος 203β) Νοηματικό φορτίο έχουν τα σύνολα φθόγγων, τα ονόματα, δηλαδή οι λέξεις
«δημιουργική τέχνη» Ο όρος αναφέρεται στις τεχνικές γνώσεις . Σε προηγούμενη ενότητα (5η διδακτική) είχαν χρησιμοποιηθεί με ανάλογη σημασία οι εκφράσεις « ἔντεχνος σοφία σύν πυρί και ἔμπειρος τέχνη.» Καθώς όμως στην πορεία του Πρωταγόρειου μύθου αναπτύσσεται ο πολιτισμός της ανθρωπότητας δεν είναι πλέον αναγκαία η παρουσία της φωτιάς σε κάθε δραστηριότητα και έτσι γίνεται κυρίαρχο το δημιουργικό στοιχείο της ανθρώπινης λογικότητας. Η δημιουργική τέχνη βοηθά τον άνθρωπο στην εξεύρεση της τροφής του, αλλά δεν αρκεί για την αντιμετώπιση των θηρίων ή για την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων. Πρόκειται, επίσης, για την τέχνη των δημιουργών (=τεχνίτες) Ο δημιουργός (δῆμος+ἔργον) είναι εκείνος που παράγει έργο ωφέλιμο στο δήμο. Στην κατηγορία αυτή ανήκαν κατά τους ομηρικούς χρόνους οι μάντεις, οι κήρυκες, οι οικοδόμοι, οι γιατροί.
β) Για να τονίσει την πολύ μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στον ενάρετο άνθρωπο, ο οποίος είναι το ανώτερο από τα έμβια όντα και στον άνθρωπο, που επιλέγει να ζει με τρόπο αντίθετο από την αρετή (και τη φύση τους) ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί στο δοθέν χωρίο:
- Επίθετα υπερθετικού βαθμού: βέλτιστον, χείριστον, χαλεπωτάτη, ἀνοσιώτατον, ἀγριώτατον, χείριστον)
- Πολυσύνδετο σχήμα: Διό ἀνοσιώτατον και ἀγριώτατον και προς ἀφροδίσια και ἐδωδήν χείριστον)
Β2.
αἰδώς: Η αρχαιοελληνική αυτή λέξη δεν έχει αντίστοιχη με την ίδια ακριβώς σημασία στη νεοελληνική. Γενικά για τον όρο «αἰδώς» εννοούμε: το αίσθημα σεβασμού ενός μέλους της κοινότητας έναντι των υπολοίπων, όλες οι ηθικές αναστολές και φόβοι που προφυλάσσουν τον άνθρωπο από αντικοινωνική συμπεριοφορά (με άλλα λόγια: ο αυτοσεβασμός, η ντροπή που έχει ο άνθρωπος όταν έχει προβεί σε τέτοια συμπεριφορά). Σε ένα λεξικό με τον τίτλο «Όροι» το οποίο ανάγεται στην Πλατωνική Ακαδημία, η αιδώς ορίζεται ως «εκούσια» υποχώρηση από απερίσκεπτη συμπεριφορά, σύμφωνο με το δίκαιο και αυτό που φαίνεται καλύτερο· εκούσια κατανόηση του καλύτερου· προσοχή για αποφυγή της δικαιολογημένης επίκρισης «( 412C)
Το δίπολο των αρετών αἰδώς και δίκη ισοδυναμεί με τη σωφροσύνη και δικαιοσύνη, το οποίο χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας στο επιμύθιο του λόγου του. Η Αἰδώς, ως θεότητα, ήταν η προσωποποίηση της ανάγκης του ανθρώπου να υπακούει στους νόμους και σύμμαχος της Δίκης της θεότητας της δικαιοσύνης
Δίκη: Η θεότητα Δίκη (ή Νέμεσις) ήταν κόρη του Δία και της Θέτιδας και καθόταν σε θρόνο δίπλα στο Δία επιβλέποντας την τήρηση της ηθικής τάξης στον κόσμο. Τη Δίκη βοηθούσαν στο έργο της οι Ερινύες, θεότητες με φρικτή όψη, που κυνηγούσαν τους ανήθικους και εγκληματίες, τιμωρώντας τους με στέρηση της λογική ς (Ορέστης) Γενικά με τον όρο Δίκη νοείται το συναίσθημα της δικαιοσύνης, η έμφυτη αντίληψη για το δίκαιο, η τήρηση των νόμων, η απόδοση της δικαιοσύνης, η επιβολή ποινών στους παραβάτες των νόμων, αλλά και άγραφων κανόνων ηθικής συμπεριφοράς. Είναι επίσης ο σεβασμός των δικαιωμάτων των άλλων ανθρώπων κι το αίσθημα της ανάγκης προστασίας αυτών των δικαιωμάτων . Από αυτά πηγάζει η πολιτική αρετή, με αυτά εξασφαλίζεται η αξιοπρέπεια το ανθρώπου, εμπεδώνεται η πολιτική ενότητα και η κοινωνική αρμονία. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα η λέξη Δίκη δε χρησιμοποιείται με τη σημασία της δικαστικής διαδικασίας. Βρίσκεται κοντά στην αρχική της σημασία· δίκη: το ορθό, το δίκαιο. Κατά προέκταση η δίκη δηλώνει εδώ την έμφυτη αντίληψη για το σωστό, το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Με ανάλογο περιεχόμενο απαντά η έννοια και στο δεύτερο διδαγμένο κείμενο από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη, ιδίως στο απόσπασμα «χωρισθείς νόμου και δίκης».
Στο μύθο του Πρωταγόρα οι άνθρωποι δεν ήταν ικανοί να συμβιώσουν αν ο Δίας δεν τους δώριζε την πολιτική αρετή, απαραίτητη για τη συμβίωση μέσα σε ένα κοινωνικό-πολιτικό περιβάλλον. Χωρίς την αιδώ και τη Δίκη το ανθρώπινο γένος θα εξαφανιζόταν (ἀπόλοιτο πᾶν) και οι οργανωμένες πολιτικές κοινωνίες δε θα μπορούσαν να υπάρξουν (οὐ γάρ ἄν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν), αλλά θα κυριαρχούσε η αδικία και το δίκαιο του ισχυρότερου. Συνεπώς, η τάση της κοινωνικής συνύπαρξης εκδηλώνεται κατά τον Πρωταγόρα από την εξωτερική αναγκαιότητα που επιβάλλει αφενός η φυσική υπεροχή των άγριων θηρίων και αφετέρου ο κίνδυνος αλληλοεξόντωσης των ανθρώπων.
Στο αριστοτελικό κείμενο αναφοράς τονίζεται το αίσθημα του δικαίου (Δίκη) το οποίο πρέπει να έχουν όλοι οι πολίτες, όπως και η λειτουργία των θεσμών εύρεσης και πραγμάτωσής του μέσα στην πόλη (δικαιοσύνη) αποτελούν θεμέλια της πολιτικής κοινωνίας. Από μια απόδειξη εκ του αντιθέτου αποδεικνύεται ότι η απουσία της δικαιοσύνης και γενικότερα ηθικών και κοινωνικών αρετών οδηγεί την πόλη στην αταξία και τους ανθρώπους σε κάθε είδους αγριότητα μεταξύ τους. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι η κοινωνία των ανθρώπων δεν υφίσταται μόνο λόγω πχ χρησιμότητάς της ούτε ανάγεται μόνο στην ίδια την ανθρώπινη δημιουργικότητα (σε αυτό συμφωνεί με τον Πρωταγόρα), αλλά και λόγω της έμφυτης επιθυμίας των ανθρώπων να συνυπάρχουν με άλλους ( φύσει μέν οὖν ἡ ὁρμή ἐν πᾶσι ἐπί την τοιαύτην κοινωνίαν) Ο άνθρωπος είναι ανώτερος από όλα τα έμβια όντα, όταν με τη λογική υπερβαίνει την πρωτόγονη κατάσταση στην οποία συχνά τον οδηγούν οι ενστικτώδεις ενέργειες (Ὁ δε ἄνθρωπος ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει και ἀρετῇ). Η λογική που οδηγεί να ζει σύμφωνα με το νόμο και τη δικαιοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι με την κυριαρχία του νόμου ελέγχονται και υποτάσσονται οι παθολογικές ορμές και ορέξεις, ενώ ο άνθρωπος «χωρισθείς» νόμου και δίκης, επιστρέφει στην πρωτόγονη κατάσταση. Τότε χαρακτηρίζεται ως το πιο ανόσιο και άγριο ζώο (χείριστον πάντων) αφού στρέφεται πλέον στην υπερβολή και την αδικία. Η φράση «φύεται φρονήσει και ἀρετῇ» δεν υπονοεί ότι η αρετή υπάρχει εκ γενετής στον άνθρωπο, αλλά ότι αυτός έχει τη δυνατότητα (την έμφυτη προδιάθεση) και τις προϋποθέσεις για να την αποκτήσει. 9η πηγή ΙΕΠ Τ.Θ Γ Λυκείου).
Ο Πρωταγόρας δεν επιμένει φυσικά στη θεϊκή υπόσταση της Αιδούς και της Δίκης. Εκλαμβάνει τις αντίστοιχες έννοιες ως ηθικές ιδιότητες του ανθρώπου ή σημαντικές αξίες, καθώς χαρακτηρίζονται ως «κόσμοι τε και δεσμοί φιλίας συναγωγοί» Με τη φράση αυτή προβάλλεται και η μεγάλη αξία των Δώρων του Δία στους ανθρώπους. Πρόκειται για δυο δυνάμεις που θα βάλουν σε τάξη τις κοινωνίες των ανθρώπων. Εγκαινιάζεται επομένως η εποχή του αστικού πολιτισμού. Τα Δώρα του Δία αποτελούν τη συνέχεια των δώρων του Προμηθέα και σηματοδοτούν στο μύθο την ολοκλήρωση της θεϊκής ευεργεσίας προς τον άνθρωπο. Η συμπληρωματική λειτουργία των δύο «δώρων» στον πρωταγόρειο μύθο συνεπάγεται φιλίαν, που σημαίνει την ηθική ενότητα της πολιτείας, σύμπνοια και ομόνοια των πολιτών, ώστε να συμβιώνουν αρμονικά Πρόκειται για τη φυσική δύναμη που συνδέει τα διαφορετικά στοιχεία, σε αντίθεση προς το Νεῖκος, τη φυσική δύναμη που τα χωρίζει.
Αντίστοιχα και ο Αριστοτέλης στο διδαγμένο απόσπασμα απ’ το πρωτότυπο διατυπώνει τη θέση ότι η δικαιοσύνη είναι το συστατικό στοιχείο της πόλης και αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία. Συσχετίζοντας τη δικαιοσύνη με την πολιτική κοινωνία ο φιλόσοφος καταξιώνει το πνεύμα του αλτρουϊσμού και της κοινωνικής αλληλεγγύης, αλλά και θεσμικά κατοχυρώνει την τήρηση και την απόδοση του δικαίου, ως θεμέλιο συνοχής της πολιτικής κοινωνίας
Στο παράλληλο κείμενο ο Αριστοτέλης διερευνώντας σε βάθος την έννοια της φιλίας, τονίζει ότι αυτή κρατά τους πολίτες ενωμένους και επομένως εξασφαλίζει τη συνοχή στις πολιτικές κοινωνίες, απομακρύνει τη διχόνοια και εγγυάται την ομόνοια. Θεωρεί μάλιστα πως είναι πιο σημαντική από τη δικαιοσύνη και για αυτό οι νομοθέτες ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτήν. Άλλωστε, όπως παρατηρεί, η φιλία δε συνδέεται μόνο με την ομόνοια, αλλά και το αίσθημα του δικαίου καθώς η δικαιοσύνη εφαρμόζεται στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό μεταξύ των ανθρώπων που είναι φίλοι, αφού λόγω του δεσμού τους δε θα επιθυμεί ο ένας να αδικεί τον άλλο με αποτέλεσμα να εξαλείφεται η αδικία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η εντιμότητα και η ηθική δε διαχωρίζονται σχεδόν από την αληθινή φιλία, καθώς αυτό το αίσθημα μεταξύ των ανθρώπων προϋποθέτει την ύπαρξη υψηλής ηθικής ποιότητας
Μολονότι τα τρία κείμενα με μια πρώτη ματιά φαίνονται να μην συνδέονται άμεσα μεταξύ τους, εφόσον υπηρετούν διαφορετικές προθέσεις, ο στοχασμός των δυο διανοητών διέρχεται από τον ίδιο κεντρικό άξονα: τη σύνδεση ηθικής και πολιτικής μέσω της περιγραφής των παραγόντων που συμβάλλουν στη συγκρότηση και τη συνοχή της πολιτικής κοινωνίας.
Β3. 1 α- ε // 2 γ- δ// 3β
Β4.
α) φύσει: εκ φύσεως, έμφυτη
Η οργή της φύσης ξέσπασε στην πρόσφατη κακοκαιρία
ὁρμή: τάση, ροπή
Ο άνεμος παρέσυρε με ορμή ό, τι έβρισκε μπροστά του
δίκης: το ορθό και δίκαιο, η έννοια του δικαίου
Η δίκη αναβλήθηκε κατόπιν αιτήματος του κατηγορούμενου
β) μετέσχε > πρόσχημα
βωμούς > διάβημα
ὑποδέσεις > υπόδημα
συστήσας > σύστημα
Α. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Γ1.
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ |
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ |
Ὅ δ’ἅπασιν ὁμοίως τοῖς οὖσιν | Αυτό όμως που έχει γίνει όμοια φανερό |
ἀνθρώποις γεγένηται φανερόν | σε όλους ανεξαιρέτως τους υπάρχοντες ανθρώπους |
ὅτι ἡ πάσης τῆς Ἑλλάδος ἄρ’ ἐλευθερία | ότι δηλαδή η ελευθερία όλης της Ελλάδας |
ἐν ταῖς τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ψυχαῖς διεσώζετο | βέβαια διατηρήθηκε στις ψυχές αυτών των ανδρών |
ἐπειδή γοῦν «πεπρωμένη τούτους ἀνεῖλε | όταν λοιπόν η μοίρα τους πήρε τη ζωή |
οὐδείς ἀνέστη τῶν λοιπῶν | κανείς από τους υπόλοιπους δεν πρόβαλε αντίσταση |
Καί φθόνος μέν ἀπείη τοῦ λόγου | Και μακάρι κανείς να μην φθονήσει τα λόγια μου (μακριά από τα λόγια μου ο φθόνος) |
δοκεῖ δε μοι τις ἄν εἰπών ὡς ἡ τῶνδε τῶν ανδρών ἀρετή τῆς ἑλλάδος ἦν ψυχή | Νομίζω όμως ότι αν κάποιος έλεγε ότι κατά τη γνώμη του η αρετή ήταν η ψυχή της Ελλάδος |
τἀληθές εἰπεῖν | θα έλεγε την αλήθεια |
ἅμα γαρ τα τε τούτων πνεύματα | Γιατί μόλις το πνεύμα τους |
ἀπηλλάγη τῶν οἰκείων σωμάτων | άφησε το σώμα τους |
καί τό τῆς Ἑλλάδος αξίωμα ἀνῄρηται | έσβησε και η αξία της Ελλάδας |
Μεγάλην μέν οὖν ἴσως ὑπερβολήν δόξομεν λέγειν | Μπορεί λοιπόν να φανεί ότι λέμε υπερβολικά λόγια |
ρητέον δ’ὅμως | πρέπει όμως να μιλήσουμε έτσι |
ὥσπερ γάρ, εἴ τις ἐκ τοῦ καθεστηκότος το φῶς ἐξέλοι | Γιατί όπως ακριβώς αν κάποιος αφαιρούσε το φως από τον υπάρχοντα κόσμο |
δυσχερής και χαλεπός ἅπαξ ὁ λειπόμενος ἄν ἡμῖν βίος γένοιτο | όλη ανεξαιρέτως η υπόλοιπη ζωή μας μπορεί να γίνει δύσκολη και δυσβάσταχτη |
οὕτω τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀναιρεθέντων | έτσι με το θάνατο αυτών των ανδρών |
πᾶς ὁ πρό τοῦ ζῆλος τῶν Ἑλλλήνων γέγονεν ἐν σκότει καί πολλῇ δυσκλείᾳ | όλη η προηγούμενη δόξα των Ελλήνων έχει ξεθωριάσει και έχει χάσει κατά πολύ την αίγλη της. |
Γ2. Σύμφωνα με το Δημοσθένη οι επιρροές που δέχονται οι πολίτες στις ολιγαρχίες και στις δημοκρατίες διαμορφώνουν αντίστοιχα ήθη.
Αφενός τα ολιγαρχικά καθεστώτα προκαλούν φόβο στους πολίτες («δέος μέν ἐνεργάζονται»), αλλά δεν τους εμπνέουν το αίσθημα της ντροπής («αἰσχύνην δε οὐ παριστᾶσιν»)
Όταν έλθει λοιπόν η κρίσιμη ώρα του πολέμου ο καθένας με εύκολους τρόπους («εὐχερῶς») διασώζει τον εαυτό του επειδή γνωρίζει ότι αν εξαγοράσει τους άρχοντες με δώρα ή μ ε κάποια άλλη δοσοληψία, ακόμη και αν διαπράξει τις πιο αισχρές πράξεις (τα δεινότατα ἀσχημονήσῃ) λίγη μόνο ντροπή θα τον ακολουθήσει στη συνέχεια («μικρόν ὄνειδος το λοιπόν αὐτῷ καταστήσεται»)
Αντίθετα τα δημοκρατικά πολιτεύματα παρέχουν στο συνετό πολίτη πολλά άλλα ωραία και δίκαια κυρίως όμως την ελευθερία λόγου (παρρησίαν) στα οποία πρέπει να βασίζεται ο συνετός πολίτης, αλλά κυρίως δεν είναι δυνατό να αποτρέψει κάποιος την ελευθερία του λόγου από το να αποκαλύπτει την αλήθεια καθώς εξαρτάται από αυτήν. (« ἐκ τῆς ἀληθείας ἠρτημένην») Η παρρησία έχει ως αποτέλεσμα τη δήλωση της αλήθειας, αφού η ελευθερία του λόγου εξαρτάται από την αλήθεια
Γ3α
τήνδε // σφίσι// (τῶν) ἀνῃρηκότων// ἧττον // ἐφρόνεις// ὑμᾶς αὐτοὐς // δήλου
Γ3β
δυσχερέστερος –χαλεπώτερος –πλεῖον
Γ4α
ὅτω περί τούτων ἐγκαλέσας προσήκει: δευτερεύουσα ονοματική προσδιοριστική πρόταση, που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στο « τις» της πρότασης εξάρτησης
ὥς ἕκαστος ἔχει γνώμης: δευτερεύουσα αναφορική (επιρρηματική) παραβολική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου (της σύγκρισης ως προς έναν τρόπο)
Γ4β
ὅτῳ: δοτική προσωπική λόγω του απροσώπου «προσήκει»
γνώμης: γενική της αναφοράς στο τροπικό επίρρημα «ὡς»
Γ4γ
Μεγάλην μέν οὖν ἴσως ὑπερβολήν δόξομεν λέγειν, δεῖ (δεήσει) δ’ ὅμως λέγειν (εἰπεῖν ταύτην)
Γ4δ
Καί φθόνος μέν ἀπείη τοῦ λόγου: κύρια πρόταση επιθυμίας που εκφέρεται με ευκτική (ευχετική) γιατί δηλώνει πιθανή ευχή για το παρόν.
δοκεῖ δε μοί τις ἄν εἰπών (…) τἀληθές εἰπεῖν: Κύρια πρόταση κρίσεως με οριστική που δηλώνει το πραγματικό.
Τις εκφωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο:
Ενότητα 6 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού)
Το κριτήριο αξιολόγησης καθώς και τις απαντήσεις που το συνοδεύουν προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Διονύσης Κόκλας, ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε κάποιο Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες:
Πλάτωνος Πρωταγόρας
Πρωταγόρας Ενότητα 1 | Πρωταγόρας Ενότητα 2 |
Πρωταγόρας Ενότητα 3 | Πρωταγόρας Ενότητα 4 |
Πρωταγόρας Ενότητα 5 | Πρωταγόρας Ενότητα 6 |
Πρωταγόρας Ενότητα 7 |
Πλάτωνος Πολιτεία
Πολιτεία Ενότητα 11 | Πολιτεία Ενότητα 12 | Πολιτεία Ενότητα 13 |
---|
Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια
Αριστοτέλους Πολιτικά
Πολιτικά Ενότητα 11 | Πολιτικά Ενότητα 12 |
Πολιτικά Ενότητα 13 | Πολιτικά Ενότητα 14 |
Πολιτικά Ενότητα 15 | Πολιτικά Ενότητα 16 |
Πολιτικά Ενότητα 17 | Πολιτικά Ενότητα 18 |
Πολιτικά Ενότητα 19 | Πολιτικά Ενότητα 20 |
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.