Ενότητα 4 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης Απαντήσεις (Φάκελος Υλικού)

Διδακτική Ενότητα 4

Η  διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

ΘΕΜΑ Α

1. Σωστό «τυποῦσιν αὐτά θεοί […] ἐκ γῆς και πυρός μείξαντες και τῶν ὅσα πυρί καί γῇ κεράννυται»
2. Λάθος «Προμηθέα δε παραιτεῖται Ἐπιμηθεύς αὐτός νεῖμαι», «νείμαντος δε ἐμοῦ «ἔφη, « ἐπίσκεψαι»
3. Σωστό «Ταῦτα δε ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μη τι γένος ἀϊστωθείη»
4. Σωστό « προς τας ἐκ Διός ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο»
5. Λάθος «και τοῖς μέν ὀλιγογονίαν προσῆψε»

ΘΕΜΑ Β

Β1. Η βασική μέριμνα και φροντίδα του Επιμηθέα είναι να εξασφαλίσει τη διαιώνιση όλων των ειδών της ζωής. Ο Πρωταγόρας αναφέρεται στη σωτηρία των διαφόρων ειδών του ζωικού βασιλείου δηλώνοντας αναλυτικά τους τρόπους με τους οποίους αποφεύγεται η εξαφάνισή τους. Αυτή η λογική της σωτηρίας των ειδών θυμίζει σύγχρονες οικολογικές αρχές πχ την αναγκαιότητα της εξισορρόπησης των αντίρροπων τάσεων στο πλαίσιο του οικοσυστήματος (νόμος της αναπλήρωσης) Ο Πρωταγόρας επιχειρεί να εξηγήσει τελεολογικά το «νόμο της αναπλήρωσης» στη φύση, αφού σύμφωνα με τους βιολογικούς νόμους κάθε ζώο έχει εφοδιαστεί με τα αναγκαία μέσα επιβίωσης, αυτοσυντήρησης και διαιώνισης του είδους του.

Ειδικότερα παρατηρούμε ότι οι ιδιότητες μοιράζονται στα ζώα έτσι ώστε μια αδυναμία να αναπληρώνεται από μια ικανότητα, με σκοπό να εξασφαλίζονται με αυτό τον τρόπο α) η ύπαρξη και η διαιώνιση του κάθε είδους και β) η ισορροπία του οικοσυστήματος μέσα από την εξισορρόπηση των αντίρροπων δυνάμεων που λειτουργούν στο εσωτερικό του. Ακόμη η ποικιλία των ζωικών ειδών με διαφορετικές ιδιότητες και ικανότητες δείχνει ότι στο ζωικό κόσμο επικρατεί συνεχής αγώνας για επιβίωση, ένας διαρκής πόλεμος για την ύπαρξη και επιπλέον ότι η τελική ισορροπία του οικοσυστήματος προκύπτει από την εναρμόνιση των αντιθέσεων. (Στο σημείο αυτό ίσως έχει επηρεαστεί από τον Ηράκλειτο)

Στο χωρίο χαρακτηριστική είναι η επανάληψη του ρηματικού θέματος «σώζω» στο οποίο παρατίθεται μάλιστα και το αντώνυμο «ἀϊστωθείη»

Σώζω, σωτηρία: το ρήμα σώζω σημαίνει σώζω από το θάνατο, διατηρώ στη ζωή, διαφυλάττω κάτι σώο και ολόκληρο. Ο Πρωταγόρας αναφέρεται στη σωτηρία των διαφόρων ειδών του ζωϊκού βασιλείου (και του ανθρώπου) δηλώνοντας τους τρόπους με τους οποίους αποφεύγεται η εξαφάνισή τους. Η λογική της σωτηρίας των ειδών θυμίζει σύγχρονες οικολογικές αρχές.

Η τελεολογική εξήγηση της αντισταθμιστικής και σύμμετρης κατανομής των ιδιοτήτων στα ζώα, που επιχειρεί ο Πρωταγόρας στην εξεταζόμενη ενότητα γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτή στη χρήση της γλώσσας με το πλήθος αντιθετικών σχημάτων και προσδιορισμών του τελικού αιτίου (εἰς σωτηρίαν, ἔσωζεν, μη τι γένος ἀϊστωθείη, ϊκανοῖς μέν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖς δε και καύματα, ὅπως ὑπάρχοι τά αὐτά ταῦτα στρωμνή οἰκεία και αὐτοφυής Εκάστω, σωτηρίᾳ τῷ γένει πορίζων). Με την πληθώρα όμοιων φράσεων τονίζεται η αγωνία του Επιμηθέα να εξασφαλιστεί η σωτηρία των ειδών, ώστε να μην κινδυνεύσει με εξαφάνιση κάποιο από αυτά. Επίσης αξιοπρόσεκτη είναι η ποικιλία των ρημάτων που χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας για να περιγράψει το μοίρασμα των ιδιοτήτων (προσῆπτεν, ἐκόσμει, ὥπλιζε, ἐμηχανᾶτο, ἔσωζεν, ἐπανισσών, ἔνεμεν, εὐλάβειαν, ἔχων, ἐπήρκεσε διαφυγάς, ἀμφιεννύς κ.λπ.) Αυτό που κυρίως προβάλλεται είναι η προσπάθεια τήρησης αρχών ισότητας και δικαιοσύνης στο δύσκολο έργο που έχει αναλάβει ο Επιμηθέας (ἐπανισσών ἔνεμεν)

Β2. Οι διαπιστώσεις του παράλληλου κειμένου σχετικά με τους αρχαιοελληνικούς κοσμογονικούς και ανθρωποκεντρικούς μύθους επιβεβαιώνονται σε μεγάλο βαθμό και στο μύθο του Πρωταγόρα. Πρώτα απ’ όλα η δημιουργία των ανθρώπων προϋποθέτει την ύπαρξη των θεών. (Ἤν γάρ ποτέ χρόνος ὅτε θεοί μέν ἦσαν, θνητά δε γένη οὐκ ἦν) αφού οι τελευταίοι είναι αυτοί που πλάθουν τα ανθρώπινα πλάσματα, ενώ και η γένεση του κόσμου παρουσιάζεται στο σύνολό της ως θεϊκή δημιουργία.

Παράλληλα, σύμφωνα με το παράλληλο κείμενο οι αρχαιοελληνικοί μύθοι αναφέρονται σε όντα γεννημένα από τη γη και φτιαγμένα με χώμα, πηλό, πέτρα και άλλα στοιχεία, όπου η γεννητική δύναμη της γης σχετίζεται με μητριαρχικά πρότυπα και την πίστη στη μητέρα Γη.

Κάτι αντίστοιχο διαφαίνεται και στο μύθο του Πρωταγόρα. Οι θεοί δημιουργούν τους ανθρώπους μέσα στη γη (γῆς ἔνδον) με χώμα και όσα αναμειγνύονται με το χώμα (ἐκ γῆς και πυρός μείξαντες και των ὅσα πυρί και γῇ κεράννυται) χρησιμοποιώντας βεβαίως και άλλα υλικά. Διαπιστώνουμε λοιπόν και εδώ την αρχέγονη αντίληψη της Μητέρας Γης στην κοιλιά της οποίας γονιμοποιήθηκαν και δημιουργήθηκαν τα ζώα και τα φυτά. Μια αντίληψη που υποδηλώνει και τη σημασία που αποδιδόταν στον αυτοχθονισμό.

Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι η χρήση των ρημάτων τυποῦσι, κεράννυται πλάθουν τόσο στον Πρωταγόρα όσο και στο παράλληλο κείμενο παραπέμπουν και στην κεραμική τέχνη αισθητοποιώντας τον τρόπο, τη μέθοδο, την τεχνική της δημιουργίας των όντων στους αρχαιοελληνικούς μύθους.

Τέλος η γαιοκρατική φυσική θεωρία του Ξενοφάνη επιβεβαιώνεται, καθώς κατά τον Πρωταγόρα η γη και το πυρ είναι τα πρώτα στοιχεία, που με την ένωσή τους σχηματίστηκαν τα όντα αναφερόμενος, ωστόσο, και στην ανάμειξη δυο άλλων στοιχείων, του νερού (όπως και ο Ξενοφάνης) και του αέρα.

Β3. 1γ, 2 α, 3γ, 4γ, 5γ

Β4 ανάμειξη, αμιγής // αφασία, άφατος// διασώστης, άσωτος// επιδερμίδα, δερματόδετος // διατροφή, υπερτροφικός.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1. 

Γ2. Στο παρόν απόσπασμα ο συγγραφέας παρατηρεί ότι κάποιοι μέμφονται τους Αθηναίους, ότι ενίοτε στην Αθήνα δεν είναι δυνατό για κάποιον, ακόμη και αν διαμένει εκεί για ένα χρόνο (ἐνιαυτόν καθημένῳ) να εξετάσει την υπόθεσή του στη Βουλή ή στην Εκκλησία του Δήμου. Και αυτό γιατί εξαιτίας του πλήθους των υποθέσεων που φροντίζει ο Δήμος, οι επισκέπτες της πόλης δεν είναι σε θέση, αφού ολοκλήρωσαν τις συναλλαγές τους, να αναχωρήσουν.

Ο πρώτο πρόβλημα που εντοπίσει είναι ο μεγάλος αριθμός των εορτών που γιορτάζονται στην Αθήνα, περισσότερες από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη πόλη. Σε αυτές τις γιορτές διεκπεραιώνονται λιγότερες από τις υποθέσεις της πόλης.

Έπειτα οι Αθηναίοι εκδικάζουν πολλές δίκες ιδιωτικές και δημόσιες και ευθυνοδοσίες (δίκας και γραφάς και εὐθύνας ἐκδικάζειν) όσες ούτε όλοι οι άνθρωποι δεν εκδικάζουν, σημειώνει εμφατικά

Η Βουλή οφείλει επίσης να διαβουλεύεται για πολλά θέματα σχετικά με τον πόλεμο, για την προσπόριση χρημάτων (περί πόρου χρημάτων) σχετικά με την ψήφιση νέων νόμων (περί νόμων θέσεως).

Ακόμα για πολλά πράγματα που γίνονται στην πόλη, αλλά λαμβάνουν χώρα στις συμμαχικές πόλεις, για θέματα που αφορούν την είσπραξη φόρων, ενώ τελικά η βουλή είναι και επιφορτισμένη με τη φροντίδα των ναυστάθμων και των ιερών (και φόρων δέξασθαι και νεωρίων ἐπιμεληθῆναι και ἱερῶν).

Έτσι ο συγγραφέας καταλήγει εμφατικά και με ελαφρά ειρωνεία ότι με τόσα θέματα που έχει να φροντίσει και διερευνά ο αθηναϊκός δήμος, δε θα έπρεπε να αναρωτιέται κανείς για τους λόγους που οι Αθηναίοι δεν είναι ικανοί να εξετάσουν τις υποθέσεις, εμπορικές συμφωνίες και διαπραγματεύσεις όλων των ανθρώπων.

Γ3.α

πόλεως (φωνηεντόληκτο): ταῖς πόλεσι

πλῆθος (σιγμόληκτο): τῷ πλήθει

πραγμάτων (αφωνόληκτο): το πρᾶγμα

Γ3β

πέπραξο                   πεπρᾶχθαι

Γ3 γ

φύου

πέπεμμαι     πέπεμπται

ὦ πᾶς ἄνθρωπε

Γ4α «κἄν πονηροί ὦσι»

Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση που εισάγεται με το «κἄν». Εκφέρεται με υποτακτική «ὦσι» γιατί σε συνδυασμό με την οριστική ενεστώτα στην πρόταση εξάρτησης («φιλοῦσι») δηλώνεται αόριστη επανάληψη στο παρόν και μέλλον.

Γ4β

«οὗτος ἔφη (ἐκείνους) γιγνώσκοντας δέ τούς μέν σφίσιν αὐτοῖς ἐπιτηδείους καί συμφόρους φιλεῖν, κεἰ πονηροί εἴησαν/εἶεν.

Γ4γ

γιγνώσκειν: Ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ. φημί με υποκείμενο «τον δῆμον» (ετεροπροσωπία)

τοῦ δήμου: Γενική κατηγορηματική διαιρετική στο υποκείμενο της μετοχής ὤν

μοι: Δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το προσωπικό δοξαστικό «δοκοῦσι»

μεμφομένους: Κατηγορηματική μετοχή που αποδίδεται στο αντικείμενο «τινάς» του ρήματος «ὁρῶ»

Τις εκφωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο:

Ενότητα 4 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού)

Το κριτήριο αξιολόγησης καθώς και τις απαντήσεις που το συνοδεύουν προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Διονύσης Κόκλας,  ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.