Ενότητα 11 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού)

Διδακτική Ενότητα 11

Ο χαρακτήρας και οι στόχοι της παιδείας

Αριστοτέλης, Πολιτικά, Θ 1.3-2.1, 1337a33-b11

Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν τίς δ’ ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν. νῦν γὰρ ἀμφισβητεῖται περὶ τῶν ἔργων. Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τοὺς νέους οὔτε πρὸς ἀρετὴν οὔτε πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον, οὐδὲ φανερὸν πότερον πρὸς τὴν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος· Ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ περιττά (πάντα γὰρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας)· περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον (καὶ γὰρ τὴν ἀρετὴν οὐ τὴν αὐτὴν εὐθὺς πάντες τιμῶσιν, ὥστ’ εὐλόγως διαφέρονται καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς).

Ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι τῶν χρησίμων, οὐκ ἄδηλον ὅτι δὲ οὐ πάντα, διῃρημένων τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων καὶ τῶν ἀνελευθερίων φανερόν, καὶ ὅτι τῶν τοιούτων δεῖ μετέχειν ὅσα τῶν χρησίμων ποιήσει τὸν μετέχοντα μὴ βάναυσον. Βάναυσον δ’ ἔργον εἶναι δεῖ τοῦτο νομίζειν καὶ τέχνην ταύτην καὶ μάθησιν, ὅσαι πρὸς τὰς χρήσεις καὶ τὰς πράξεις τὰς τῆς ἀρετῆς ἄχρηστον ἀπεργάζονται τὸ σῶμα τῶν ἐλευθέρων [ἢ τὴν ψυχὴν] ἢ τὴν διάνοιαν.

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας με παραπομπές στο κείμενο.

1. Σύμφωνα με το κείμενο που σας δόθηκε η παιδεία πρέπει να είναι νομοθετικά κατοχυρωμένη.
2. Ο Σταγειρίτης υποστηρίζει ότι υπάρχει κοινή αντίληψη ως προς το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που πρέπει να εφαρμόζεται.
3. Ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για την έλλειψη συμφωνίας ως προς την έννοια της αρετής.
4. Ο φιλόσοφος δεν τάσσεται υπέρ της διδασκαλίας των μαθημάτων που είναι αναγκαία για τη ζωή.
5. Τα «βάναυσα ἔργα», σύμφωνα με το κείμενο που σας δόθηκε, αχρηστεύουν το σώμα και το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων.

Μονάδες 10

Β1. «Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες… ἦθος·»: Ποιες είναι οι περιοχές της παιδαγωγικής έρευνας στις οποίες αναφέρεται ο Σταγειρίτης στο συγκεκριμένο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου (μονάδες 3) και ποια τα χαρακτηριστικά καθεμιάς από αυτές (μονάδες 3); Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας,  ο λειτουργικός ρόλος των διαιρετικών αναλύσεων που αξιοποιούνται στο χωρίο αυτό (μονάδες 4);

Μονάδες 10

Β2. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ι. ΚΑΝΤ, ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ

Το απόσπασμα που ακολουθεί υπογραμμίζει τη σημασία της πειθαρχίας και της μόρφωσης στην ανάπτυξη του ανθρώπου.

Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που χρειάζεται αγωγή. Η αγωγή περιλαμβάνει τη φροντίδα (διατροφή, περιποίηση), την πειθαρχία και τη διδασκαλία, μαζί με τη μόρφωση. Η πειθαρχία εμποδίζει τον άνθρωπο να παρεκκλίνει από την ανθρωπότητα, με το να τον αποτρέπει από το να παρασύρεται από τα ζωώδη ένστικτά του.

Η διδασκαλία του δίνει μόρφωση, δηλαδή καλλιέργεια. Έτσι, ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να πειθαρχηθεί, διότι τα ζωώδη ένστικτα ξυπνούν νωρίτερα, και μόνο μέσω της πειθαρχίας μπορεί να καταστεί ικανός να δεχθεί μόρφωση.

[μετάφραση Ιωάννου Οικονομίδη, Αθήνα 1929]

Να εντοπίσετε μία ομοιότητα και μία διαφορά ανάμεσα στις παιδαγωγικές αντιλήψεις του Καντ (βλ. παράλληλο κείμενο) και του Αριστοτέλη, όπως αυτές διατυπώνονται στο χωρίο: «Ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα… ἢ τὴν διάνοιαν».

Μονάδες 10

Β3. τέχνην: Να γράψετε τη σημασία που έχει η λέξη στο πρωτότυπο κείμενο (μονάδες 4) και στη συνέχεια να σχηματίσετε δύο περιόδους  λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό), θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο (μονάδες 6).

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω θέσεις και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη.

1. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η πολιτική φιλοσοφία είναι μέρος της ηθικής φιλοσοφίας.
2. Ο επίλογος των Ηθικών Νικομαχείων αποτελεί στην πραγματικότητα τη μετάβαση στα Πολιτικά.
3. Για τον Αριστοτέλη η έννοια πόλις αντιστοιχεί στην έννοια πολιτεία.
4. Η πόλις στα Πολιτικά αποτελείται μόνο από κυβερνώντες.
5. Η ευδαιμονία της πόλης κατά τον Αριστοτέλη είναι αποτέλεσμα της απόλυτης ανεξαρτησίας της από ό,τι βρίσκεται έξω από αυτήν.

Μονάδες 10

Πλάτωνος Φαίδων, (ed. John Burnet, 1903), 58d-59b

Το απόσπασμα ανήκει στον πλατωνικό διάλογο που φέρει τον τίτλο  «Φαίδων». Στο έργο αυτό ο Σωκράτης, λίγο πριν τον θάνατό του, συζητά φιλοσοφικά θέματα, κυρίως περί αθανασίας της ψυχής. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Φαίδων, μαθητής του Σωκράτη, διηγείται τη σκηνή στον Εχεκράτη, περιγράφοντας τα συναισθήματα των παρόντων.

ΦΑΙΔΩΝ: Ἀλλὰ σχολάζω γε καὶ πειράσομαι ὑμῖν διηγήσασθαι· καὶ γὰρ τὸ μεμνῆσθαι Σωκράτους καὶ αὐτὸν λέγοντα καὶ ἄλλου ἀκούοντα ἔμοιγε ἀεὶ πάντων ἥδιστον.

ΕΧΕΚΡΑΤΗΣ: Ἀλλὰ μήν, ὦ Φαίδων, καὶ τοὺς ἀκουσομένους γε τοιούτους ἑτέρους ἔχεις· ἀλλὰ πειρῶ ὡς ἂν δύνῃ ἀκριβέστατα διεξελθεῖν πάντα.

ΦΑΙΔΩΝ: Καὶ μὴν ἔγωγε θαυμάσια ἔπαθον παραγενόμενος. οὔτε γὰρ ὡς θανάτῳ παρόντα με ἀνδρὸς ἐπιτηδείου ἔλεος εἰσῄει· Εὐδαίμων γάρ μοι ἁνὴρ ἐφαίνετο, ὦ Ἐχέκρατες, καὶ τοῦ τρόπου καὶ τῶν λόγων, ὡς ἀδεῶς καὶ γενναίως ἐτελεύτα, ὥστε μοι ἐκεῖνον παρίστασθαι μηδ᾽ εἰς Ἅιδου ἰόντα ἄνευ θείας μοίρας ἰέναι, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖσε ἀφικόμενον εὖ πράξειν εἴπερ τις πώποτε καὶ ἄλλος. διὰ δὴ ταῦτα οὐδὲν πάνυ μοι ἐλεινὸν εἰσῄει, ὡς εἰκὸς ἂν δόξειεν εἶναι παρόντι πένθει, οὔτε αὖ ἡδονὴ ὡς ἐν φιλοσοφίᾳ ἡμῶν ὄντων ὥσπερ εἰώθεμεν —καὶ γὰρ οἱ λόγοι τοιοῦτοί τινες ἦσαν—ἀλλ᾽ ἀτεχνῶς ἄτοπόν τί μοι πάθος παρῆν καί τις ἀήθης κρᾶσις ἀπό τε τῆς ἡδονῆς συγκεκραμένη ὁμοῦ καὶ ἀπὸ τῆς λύπης, ἐνθυμουμένῳ ὅτι αὐτίκα ἐκεῖνος ἔμελλε τελευτᾶν. καὶ πάντες οἱ παρόντες σχεδόν τι οὕτω διεκείμεθα, τοτὲ μὲν γελῶντες, ἐνίοτε δὲ δακρύοντες, εἷς δὲ ἡμῶν καὶ διαφερόντως, Ἀπολλόδωρος—οἶσθα γάρ που τὸν ἄνδρα καὶ τὸν τρόπον αὐτοῦ.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «ἀλλὰ πειρῶ… εἴπερ τις πώποτε καὶ ἄλλος.»

Μονάδες 20

Γ2. Ποια ήταν η ιδιαίτερη αντίδραση του Απολλόδωρου, σύμφωνα με το κείμενο;

Μονάδες 10

Γ3α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

• ἔγωγε: τη γενική πτώση του ίδιου αριθμού
• ἰόντα: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος
• ἀήθης: την ονομαστική πτώση του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
• εἷς: τον αντίστοιχο τύπο στο ουδέτερο γένος

(μονάδες 4)

Γ3β. Εὐδαίμων γάρ μοι ἁνὴρ ἐφαίνετο, ὦ Ἐχέκρατες, καὶ τοῦ τρόπου καὶ τῶν λόγων, ὡς ἀδεῶς καὶ γενναίως ἐτελεύτα, ὥστε μοι ἐκεῖνον παρίστασθαι μηδ᾽ εἰς Ἅιδου ἰόντα ἄνευ θείας μοίρας ἰέναι, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖσε ἀφικόμενον εὖ πράξειν εἴπερ τις πώποτε καὶ ἄλλος.

Να μεταφέρετε τα υπογραμμισμένα ρήματα στον αντίστοιχο τύπο του ενεστώτα, τα υπογραμμισμένα απαρέμφατα στον αόριστο και τις υπογραμμισμένες μετοχές στο γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου, διατηρώντας τη φωνή στην οποία βρίσκονται οι τύποι.

(μονάδες 6)

Μονάδες 10

Γ4α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους που εμφανίζονται στο αδίδακτο με έντονα γράμματα: ὑμῖν, διεξελθεῖν, μοι, ἀτεχνῶς, ἀπὸ τῆς λύπης, ἡμῶν.

(μονάδες 6)

Γ4β. «πειρῶ ὡς ἂν δύνῃ ἀκριβέστατα διεξελθεῖν πάντα»: Να μεταφέρετε την παραπάνω περίοδο σε πλάγιο λόγο χρησιμοποιώντας ως εξάρτηση:

Ὁ Ἐχεκράτης Φαίδωνα ἐκέλευσε

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Ενότητα 11 & Αδίδακτο Κείμενο Κριτήριο Αξιολόγησης (Φάκελος Υλικού) Απαντήσεις 

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η εκλεκτή συνάδελφος Σόνια Σιούτη,  η οποία στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.