Ηθικά Νικομάχεια 8-9: Κριτήριο Αξιολόγησης

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητες 8 & 9

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε πρσοθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἄν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν. αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ. τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν  ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. Ἡ δ’ άρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολή ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται. ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.

Παρατηρήσεις

Α. Από το κείμενο που σας δόθηκε να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Οἷον καὶ φοβηθῆναι … στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου»

Μονάδες 10

Β1. «τό δ’ ὃτε δεῖ… καί ὡς δεῖ»: Ο φιλόσοφος στο χωρίο αυτό προσδίδει δεοντολογικό χαρακτήρα με την επαναλαμβανόμενη χρήση του «δεῖ». Ποια ήταν τα κριτήρια των αρχαίων Ελλήνων που χαρακτήριζαν μια συμπεριφορά ηθικά ορθή;

Μονάδες  15

Β2. Στο πρώτο απόσπασμα ο φιλόσοφος διατυπώνει τη σκέψη του υποθετικά και δυνητικά. Στο τέλος του β΄ αποσπάσματος ο τρόπος παρουσίασης της ίδιας σκέψης αλλάζει. Να εντοπίσετε αυτή την αλλαγή και στη συνέχεια να εξηγήσετε τη διαφορά στη διατύπωση καθώς και τα συμπεράσματα που συνάγει κανείς από αυτό για το επιστημονικό ήθος του Αριστοτέλη.

Μονάδες  8

Β3. «…μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς.». Πώς σχετίζεται το μέσον και το άριστον με την αρετή;

Μονάδες 7

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α. Ο Αριστοτέλης διέκρινε τις ανθρώπινες αρετές σε ηθικές και διανοητικές, που αντιστοιχούν στη διμερή «διαίρεση» της ψυχής.

β. Το 335 π.Χ. εγκατεστημένος στη Μακεδονία ο Αριστοτέλης αναλαμβάνει την αγωγή του Αλέξανδρου.

γ. Η ψυχοσύνθεση του Σταγειρίτη φιλοσόφου ήταν απόλυτα σχεδόν θετική και επιστημονική και ελάχιστα ποιητική.

δ. Ο Αριστοτέλης, ως μαθητής στην Ακαδημία, «συναντιέται» με τον Πλάτωνα το 365 π.Χ.

ε.  Η λέξη «ευδαιμονία» αρχικά σήμαινε το χαρακτήρα του ανθρώπου.

Μονάδες  10

Β5. α) φοβηθῆναι, ἡσθῆναι, λυπηθῆναι, πάθη, ψέγεται: Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη για καθεμία από τις παραπάνω.

β) Για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις να γράψετε μια ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, στη νέα ελληνική με τις καταλήξεις που σας δίνονται:

ἁμαρτάνεται:            -μα

ἐστὶν:                          -α

ἔλλειψις:                    -ικός

ἔχουσιν:                      -ικός

ἀρετὴ:                         -τος

Μονάδες  10

Πλάτωνος Μενέξενος  234c-235b

O Σωκράτης μιλάει στον Μενέξενο για την αξία του θανάτου για την πατρίδα και τη γοητεία που ασκούν στους ακροατές τα εγκώμια που λέγονται για όσους θυσιάζονται για την πατρίδα.

Καὶ μήν, ὦ Μενέξενε, πολλαχῇ κινδυνεύει καλὸν εἶναι τὸ ἐν πολέμῳ ἀποθνῄσκειν. καὶ γὰρ ταφῆς καλῆς τε καὶ μεγαλοπρεποῦς τυγχάνει, καὶ ἐὰν πένης τις ὢν τελευτήσῃ, καὶ ἐπαίνου αὖ ἔτυχεν, καὶ ἐὰν φαῦλος ᾖ, ὑπ᾽ ἀνδρῶν σοφῶν τε καὶ οὐκ εἰκῇ ἐπαινούντων, ἀλλὰ ἐκ πολλοῦ χρόνου λόγους παρεσκευασμένων, οἳ οὕτως καλῶς ἐπαινοῦσιν, ὥστε καὶ τὰ [235a] προσόντα καὶ τὰ μὴ περὶ ἑκάστου λέγοντες, κάλλιστά πως τοῖς ὀνόμασι ποικίλλοντες, γοητεύουσιν ἡμῶν τὰς ψυχάς, καὶ τὴν πόλιν ἐγκωμιάζοντες κατὰ πάντας τρόπους καὶ τοὺς τετελευτηκότας ἐν τῷ πολέμῳ καὶ τοὺς προγόνους ἡμῶν ἅπαντας τοὺς ἔμπροσθεν καὶ αὐτοὺς ἡμᾶς τοὺς ἔτι ζῶντας ἐπαινοῦντες, ὥστ᾽ ἔγωγε, ὦ Μενέξενε, γενναίως πάνυ διατίθεμαι ἐπαινούμενος ὑπ᾽ αὐτῶν, καὶ ἑκάστοτε ἐξέστηκα [235b] ἀκροώμενος καὶ κηλούμενος, ἡγούμενος ἐν τῷ παραχρῆμα μείζων καὶ γενναιότερος καὶ καλλίων γεγονέναι.

Γ1. Να γράψετε τη  μετάφραση του κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2α. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

ἀποθνῄσκειν: το απαρέμφατο παρακειμένου

τυγχάνει: το γ΄ ενικό οριστικής αορίστου

ἐπαινοῦσιν: το γ΄ πληθυντικό ευκτικής στον ίδιο χρόνο

λέγοντες: το β΄ ενικό οριστικής μέσου παρακειμένου

διατίθεμαι: το β΄ ενικό προστακτικής αορίστου της ίδιας φωνής

μεγαλοπρεποῦς: τη δοτική πληθυντικού

σοφῶν: τον υπερθετικό βαθμό στην ίδια πτώση του ίδιου αριθμού

ὀνόμασι: την ίδια πτώση του αντίθετου αριθμού

ἀνδρῶν: τη δοτική πληθυντικού

ἡμῶν: τη γενική πληθυντικού του τρίτου προσώπου

Μονάδες 10

Γ3α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις: ταφῆς, ὑπ᾽ ἀνδρῶν, λέγοντες, μείζων

Μονάδες 4

Γ3β. «ἐὰν πένης τις ὢν τελευτήσῃ, καὶ ἐπαίνου αὖ ἔτυχεν»: να αναγνωριστεί το είδος του υποθετικού λόγου και να μετατραπεί ώστε να δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού.

Μονάδες 3

Γ3γ. «ὦ Μενέξενε, γενναίως πάνυ διατίθεμαι ἐπαινούμενος ὑπ᾽ αὐτῶν, καὶ ἑκάστοτε ἐξέστηκα ἀκροώμενος καὶ κηλούμενος»: να μεταφέρετε τη φράση σε πλάγιο λόγο με ρήμα εξάρτησης «Ἔλεγεν».

Μονάδες 3

Για να μεταβείτε σε κάποιο άλλο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασαν οι εκλεκτοί συνάδελφοι Άννα Μαρία Πανταζή (annmariapant@gmail.com) και Μπουμέλης Γιάννης (yannis.boumelis@gmail.com), οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.