Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 7

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 7

Μετάφραση σε αντιστοίχιση

συνεχεῖ, ἀπέχον, ὑπερέχει, ὑπερέχεται < ἔχω: ακάθεκτος, αλληλουχία, ανακωχή, ανεκτικός, ανέχεια, ανοχή, άσχετος, διπλωματούχος, έξη, εξής, εξοχή, εποχή, ευεξία, ευωχία, εχεμύθεια, ζαχαρούχος, κατοχή, καχεκτικός, καχεξία, κληρουχία, οχυρός, οχύρωση, παροχή, περιέκτης, περιεκτικός, προεξοχή, προνομιούχος, προσεκτικός, πτυχιούχος, σοκολατούχος, συμβασιούχος, συνέχεια, συνοχή, σχέδιο, σχεδόν, σχέση, σχετικός, σχήμα, σχολείο, τροπαιούχος.

λαβεῖν, λαμβάνουσι, ληπτέον, ληψομένῳ < λαμβάνω: ακατάληπτος, αμεροληψία, ανεπανάληπτος, ανεπίληπτος, αντιλαβή, αντίληψη, απολαβή, ασύλληπτος, δικολάβος, εικονολήπτης, επανάληψη, επιληψία, εργολάβος, εύληπτος, ευυπόληπτος, ηχολήπτης, ηχοληψία, θρησκόληπτος, θρησκοληψία, καταληπτός, κατάληψη, λαβή, λαβίδα, λάφυρο, λήμμα, λήψη, μεροληψία, μετάληψη, παραλαβή, παραλήπτης, περίληψη, προκατάληψη, πρόσληψη, συλλαβή, σύλληψη, υπόληψη, χειρολαβή.

πλεῖον, πλεονάζει < ὁ, ἡ πλέων/πλείων, τὸ πλέον/πλεῖον: πλειοδοσία, πλειοδότης, πλειονότητα, πλειοψηφία, πλέον, πλεονασμός, πλεονέκτημα, πλεονεξία.

ἐλλείπει, ἔλλειψιν < λείπω: διάλειμμα, διάλειψη, εγκατάλειψη, έκλειψη, έλλειμμα, ελλειμματικός, ελλειπτικός, έλλειψη, ελλιπής, κατάλοιπο, λειψανδρία, λείψανο, λειψός, λειψυδρία, λιποβαρής, λιποθυμία, λίπος, λιπόσαρκος, λιποτάκτης, λιποταξία, λιπόψυχος, λοιπόν, λοιπός, παράλειψη, υπόλειμμα, υπόλοιπος.

φαγεῖν < ἔφαγον < τρώγω: έδεσμα, εδωδιμοπωλείο, εδώδιμος, παμφάγος, φαγητό, φαγώσιμο.

ἀλείπτης < ἀλείφω: άλειμμα, αλοιφή, απαλοιφή, εξάλειψη, επάλειψη, πασάλειμμα.

προστάξει < πρὸς + τάττ(σσ)ω: ανακατάταξη, ανάταξη, ανυπότακτος, απότακτος, αρχισυντάκτης, ασύντακτος, άτακτος, αταξία, διαταγή, διάταγμα, ένταξη, επιταγή, επιτακτικός, επίταξη, μετάταξη, νομοταγής, παράταξη, προσταγή, πρόσταγμα, προστακτική, πρόταξη, συνταγή, σύνταγμα, συνταγματικός, συντάκτης, συντακτικό, σύνταξη, τάγμα, ταγματάρχης, ταγός, τακτικός, τακτός, τάξη, ταξίδι, τάξιμο, υποταγή.

ἀρχομένῳ < ἄρχομαι: αναρχικός, άναρχος, αρχαίος, αρχή, αρχικός, άρχων, γυμνασίαρχος, έναρξη, έπαρχος, ναυαρχίδα, ναύαρχος, ταξίαρχος, υπαρκτός, ύπαρχος.

ἐπιστήμων < ἐπίσταμαι: επιστήμη, επιστημολογία, επιστήμονας, επιστημονικός, επιστημονισμός, επιστημοσύνη, επιστητό.

ὑπερβολὴν < ὑπὲρ + βάλλω: αμφιβολία, αναβλητικός, αναβολή, απόβλητος, βαλβίδα, βαλλιστικός, βαλτός, βεληνεκές, βελόνα, βέλος, βλήμα, βολή, βολίδα, βόλος, διαβλητός, έμβλημα, έμβολο, επιβλητικός, ευμετάβολος, κεραυνοβόλος, λιθοβολισμός, παράβολο, περιβάλλον, πρόβλημα, πυροβολισμός, συμβολή, σύμβολο, σφαιροβολία, υπερβολή, υποβλητικός.

φεύγει < φεύγω: αναπόφευκτος, άφευκτος, καταφύγιο, πρόσφυγας, προσφυγικός, φυγάς, φυγή, φυγόδικος, φυγόκεντρος, φυγόπονος, φυγόστρατος.

ζητεῖ < ζητέω-ῶ: αζήτητος, αναζήτηση, ζήτημα, ζήτηση, ζητητής, συζητήσιμος, συζητητής.

αἱρεῖται < αἱρέομαι-οῦμαι: αίρεση, αιρετικός, αιρετός, αναιρετικός, αρχαιρεσίες, αυθαίρετος, αφαίρεση, αφηρημάδα, διαιρετέος, διαιρέτης, εξαιρετικός, εξαίρετος, καθαίρεση, προαιρετικός, υπεξαίρεση.

Πηγή

ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἕλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς: Αν φανταστούμε λοιπόν ένα μέγεθος αβ διαιρετό επ’ άπειρον, μπορούμε, λέει ο Αριστοτέλης, να πάρουμε από αυτό -χάρη στη διαιρετότητά του- α) ένα κομμάτι γβ, β) ένα κομμάτι αγ και γ) ένα κομμάτι αδ. Το πρώτο από τα τρία αυτά κομμάτια είναι αυτό που ο Αριστοτέλης το λέει τὸ πλεῖον, το δεύτερο είναι αυτό που το λέει τὸ ἔλαττον και το τρίτο είναι αυτό που το λέει τὸ ἴσον. «Σε σχέση προς το ίδιο το πράγμα» (κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα) το κομμάτι γβ είναι ένα κομμάτι πιο μεγάλο (προφανώς από το κομμάτι αγ), το κομμάτι αγ είναι ένα κομμάτι πιο μικρό (προφανώς από το κομμάτι γβ), το κομμάτι αδ είναι ένα κομμάτι ίσο (προφανώς προς το κομμάτι δβ). «Σε σχέση προς εμάς» το κομμάτι γβ είναι ένα κομμάτι πολύ μεγάλο, το κομμάτι αγ είναι ένα κομμάτι πολύ μικρό, το κομμάτι αδ είναι ένα σωστό κομμάτι. Το σημείο δ είναι το αντικειμενικό («σε σχέση προς το ίδιο το πράγμα») μέσον, αφού απέχει εξίσου από τα σημεία α και β (ἄκρα). Υποκειμενικά όμως («σε σχέση προς εμάς») το σημείο δ είναι ένα μόνο από τα ενδεχόμενα μέσα: στην πραγματικότητα ο αριθμός των υποκειμενικών μέσων μπορεί να είναι άπειρος, όσος και ο αριθμός των επιμέρους ατόμων. Για το κάθε επιμέρους όμως άτομο, για το κάθε συγκεκριμένο δηλαδή άτομο, το (υποκειμενικό του) μέσον δεν είναι, βέβαια, παρά μόνο ένα.

μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει: Εύκολα μπορεί κανείς να προσέξει ότι χρησιμοποιώντας τις δύο αυτές λέξεις ο Αριστοτέλης τις αφήνει προς το παρόν εντελώς μετέωρες, αφού και η μία και η άλλη ολοκληρώνονται, στην πραγματικότητα, νοηματικά μόνο όταν ο λέγων προσθέτει δίπλα τους μια λέξη-όρο σύγκρισης. Σχηματισμένη, πράγματι, η πρώτη από μια λέξη που περιέχει μέσα της την έννοια της σύγκρισης (πλέον = περισσότερο) υποχρεώνει το δέκτη της (ακροατή ή αναγνώστη) να αναζητήσει και να προσδιορίσει αμέσως το υπερβαινόμενο μέτρο (= περισσότερο από τι;)· το ίδιο και στην περίπτωση της δεύτερης λέξης (= λιγότερο από τι;). Τα πράγματα, πάντως, θα γίνουν πιο συγκεκριμένα (και για τον Αριστοτέλη και για τη δική μας σκέψη) λίγο παρακάτω. Συστηματικότερος, δηλαδή πιο ολοκληρωμένος (άρα όχι μόνο δείγματος χάριν) θα είναι ο λόγος του για το θέμα αυτό πιο κάτω στα Ἠθικὰ Νικομάχεια. Φαίνεται μάλιστα πως την παρουσίαση του θέματος αυτού μέσα στην τάξη ο Αριστοτέλης την έκανε με τη βοήθεια ενός διαγράμματος, ίσως αναγραμμένου στον πίνακα. Τη μορφή του διαγράμματος αυτού μόνο να τη συναγάγουμε μπορούμε από όσα λέγονται στα Ἠθικὰ Νικομάχεια, τη διδασκαλία όμως αυτή την ξαναδιαβάζουμε στα Ἠθικά Εὐδήμια· εκεί το διάγραμμα δηλώνεται με τη λέξη ὑπογραφὴ και έχει την ακόλουθη μορφή:

Είναι φανερό ότι στις δύο πρώτες στήλες δίνονται η ὑπερβολὴ και η ἔλλειψις, ενώ στην τρίτη αναγράφεται η μεσότης (= η αρετή, η σωστή δηλαδή συμπεριφορά). Αξίζει να προσέξει κανείς ότι για την έλλειψη στην περίπτωση φθόνου-ὑπερβολῆς και νεμέσεως-ἀρετῆς δηλώνεται ρητά ότι η ελληνική γλώσσα δε διαθέτει ὄνομα, δηλαδή λέξη. Στα Ἠθικά Νικομάχεια η ίδια παρατήρηση γίνεται και για άλλες περιπτώσεις («πολλά δ’ ἐστιν ἀνώνυμα»). Η εξήγηση που δίνεται –συχνότατα– από τον Αριστοτέλη για το γεγονός αυτό είναι ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν άνθρωποι με τέτοιες ιδιότητες. Ἀνώνυμος είναι π.χ., μας λέει, ο ὑπερβάλλων τῇ ἀφοβίᾳ ή ὁ ἐλλείπων περὶ τὰς ἡδονάς, ακριβώς γιατί «οὐ πάνυ γίνονται» (= δεν πολυυπάρχουν) τέτοιου είδους άνθρωποι. Σε ορισμένες, πάντως, περιπτώσεις ο Αριστοτέλης προχωρεί ο ίδιος στη δημιουργία λέξεων που θα δηλώνουν τις ιδιότητες αυτές, κι αυτό, κατά δήλωσή του, απλώς για να διευκολυνθεί η συνεννόησή του με τους ακροατές-μαθητές του («σαφηνείας ἕνεκα καὶ τοῦ εὐπαρακολουθήτου»): το ίδιο δεν κάνουν και οι σημερινοί θετικοί επιστήμονες, που λίγο νοιάζονται για την ορθότητα των λέξεων που δημιουργούν, φτάνει να εξυπηρετούν την ανάγκη τους να εκφραστούν και να συνεννοηθούν μεταξύ τους;

1. εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἕξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα: Εξηγήστε με ένα σχήμα το αριθμητικό μέσον που περιγράφεται εδώ.

Με τον υπολογισμό 6-2=4 και 10-6=4 γίνεται φανερό ότι το 6 βρίσκεται σε ίση απόσταση από το 2 και από το 10, και επομένως το 6 είναι το αντικειμενικό μέσον («μέσον σε σχέση προς το ίδιο το πράγμα») μεταξύ 2 και 10.

2. Ο Αριστοτέλης δεν είχε ακόμα στη διάθεσή του τις τόσο σημαντικές για το δικό μας λόγο λέξεις «αντικειμενικός» και «υποκειμενικός», βρέθηκε όμως αυτή τη στιγμή στην ανάγκη να εκφράσει τις δύο αυτές έννοιες. Μπροστά σε ανάλογο πρόβλημα ο Αριστοτέλης βρέθηκε πολλές φορές στη διάρκεια των επιστημονικών του ενασχολήσεων, εφόσον ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με κάποιους επιστημονικούς κλάδους ή πρώτος αυτός αντιμετώπισε με ένα καινούριο, σε σχέση με τους παλιότερους στοχαστές, τρόπο κάποιους τομείς της ανθρώπινης σκέψης και γνώσης. Ο κάθε όμως επιστήμονας, όταν κατά τη διάρκεια των ερευνών του βρίσκεται στην ανάγκη να εκφράσει με λόγο τις ιδέες του δεν έχει βέβαια πρόχειρες και εύκολες τις λύσεις· μερικές μάλιστα φορές χρειάζεται να κάνει και περισσότερες από μια δοκιμές, ώσπου να καταλήξει (αν καταλήξει!) σε κάτι οριστικό. Συνέβη, νομίζεις, το ίδιο και με τον Αριστοτέλη στην περίπτωση που μας απασχολεί;

Η συμβολή των επιστημόνων στην προώθηση της ανθρώπινης γνώσης ήταν και είναι πάντοτε διπλή: αφενός να συλλάβουν νέες ιδέες και αφετέρου να βρουν τις λέξεις με τις οποίες να ονομάσουν το καινούριο προϊόν που προκύπτει από τις νέες αυτές ιδέες. Το δεύτερο δεν είναι καθόλου πιο εύκολο από το πρώτο και, πάντως, και οι δύο αυτές συμβολές είναι το ίδιο σημαντικές και αξιόλογες. Το δεύτερο επιτυγχάνεται είτε με τη δημιουργία καινούριων λέξεων είτε με τη χρησιμοποίηση παλαιών λέξεων, στις οποίες όμως δίνεται τώρα καινούριο σημασιολογικό περιεχόμενο. Όλη αυτή η διαδικασία είναι επίπονη και προϋποθέτει πολύ υψηλές νοητικές ικανότητες – και, φυσικά, άλλοτε στέφεται από επιτυχία, μικρότερη ή μεγαλύτερη, και άλλοτε παραμένει ανεπιτυχής. Το βέβαιο είναι ότι για την εξεύρεση των κατάλληλων, τελικά, λέξεων ή εκφράσεων απαιτούνται συνήθως περισσότερες από μία δοκιμές. Το τελευταίο αυτό μπορούμε εύκολα να το παρακολουθήσουμε και στην αριστοτελική περίπτωση που μας έδωσε την αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις. Συγκεκριμένα: Είδαμε ότι για την έκθεση της διδασκαλίας του σχετικά με τη σύλληψη της έννοιας «μέσον» ο Αριστοτέλης χρειάστηκε: α) μια λέξη ή μια έκφραση που θα είχε το περιεχόμενο που έχει σήμερα σ’ εμάς το επίθετο «αντικειμενικός»· στο μικρό κείμενο της Ενότητας αυτής μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τρεις δοκιμές του Αριστοτέλη για τη δημιουργία της απαραίτητης λέξης-όρου: κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα – τοῦ πράγματος – κατὰ τὸ πρᾶγμα· β) μια λέξη ή μια έκφραση που θα είχε το περιεχόμενο που έχει σήμερα σ’ εμάς το επίθετο «υποκειμενικός»· στην περίπτωση αυτή η έκφραση του Αριστοτέλη έχει την ίδια μορφή σε όλη την Ενότητα (πρὸς ἡμᾶς), ενώ όμως η έκφραση αυτή είναι ταιριαστή, όσο ο λόγος είναι γενικός (όσο δηλαδή χρησιμοποιείται στο λόγο το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο), παύει να είναι ταιριαστή, όταν ο λόγος διαμορφώνεται με βάση το τρίτο ενικό πρόσωπο (στο τέλος της Ενότητας το υποκείμενο είναι πια πᾶς ἐπιστήμων): εκεί θα περιμέναμε λοιπόν την έκφραση τὸ πρὸς ἑαυτόν. Οι δικές μας λέξεις-όροι «αντικειμενικός» και «υποκειμενικός» είναι, βέβαια, καινούρια αποκτήματα του νεοελληνικού λόγου· στην πραγματικότητα πρόκειται για οικειοποίηση (με τη διαδικασία της μετάφρασης) των γαλλικών λέξεων objectif και subjectif, που κι αυτές πάλι έχουν την αρχή τους στις λατινικές λέξεις objectivus και subjectivus, που ήταν δημιουργήματα της μεσαιωνικής ευρωπαϊκής φιλοσοφίας.

Οι παρακάτω ερωτήσεις προέρχονται από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και καλύπτουν το σύνολο της ερμηνευτικής προσέγγισης του συγκεκριμένου αποσπάσματος.

1. Ο Αριστοτέλης στην προσπάθειά του να προσδιορίσει την έννοια της η­θικής αρετής θέτει επιμέρους ερωτήματα και δίνει απαντήσεις, προχωρώντας βαθμιαία μέχρι τον τελικό στόχο, τον ορισμό της έννοιας. Σε ποιο ερώτημα δίνει απάντηση ο φιλόσοφος με όσα αναφέρει σ΄ αυτήν την Ενότητα;

2. Να επισημάνετε τα γνωρίσματα που θεωρεί ο Αριστοτέλης απαραίτητα για ένα πράγμα, ώστε να είναι δυνατόν να του αποδοθούν οι έννοιες: τὸ πλεῖον, τὸ ἔλαττον και το ἴσον.

3. Ο φιλόσοφος δομεί εδώ τη σκέψη του γύρω από τις έννοιες της μεσότητας και των δύο ακροτήτων. Αφού εντοπίσετε τις λέξεις ή φράσεις (ονο­ματικά και ρηματικά σύνολα) που αναφέρονται σε κάθε έννοια χωριστά, να διατυπώσετε με δικά σας λόγια τους ορισμούς που δίνει ο Αριστοτέλης.

4. Ποια κριτήρια χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης, για να προσδιορίσει τα είδη της «μεσότητας» και ποιο είδος έχει σχέση με την ηθική αρετή; Να στηρίξετε την απάντησή σας στο κείμενο.

5. Τα πρώτα σπέρματα της θεωρίας της «μεσότητας», η οποία εδώ εκτίθε­ται αναλυτικά, εντοπίζονται σε προηγούμενη Ενότητα (4η), όταν ο Αριστοτέ­λης αναπτύσσει τη σημασία της ηθικής πράξης για την απόκτηση της ηθικής αρετής. Αφού λάβετε υπόψη σας τον αναλυτικό προσδιορισμό της έννοιας, να γυρίσετε στην 4η Ενότητα και να σχολιάσετε σε ένα μικρό κείμενο και τις α­κρότητες που αναφέρονται ή υπονοούνται εκεί. Στο τέλος να προσθέσετε και δικά σας παραδείγματα. Στο σχολιασμό σας να λάβετε υπόψη σας και όσα λέει ο φιλόσοφος σε άλλο σημείο: «ὁ δὲ θαρρεῖν ὑπερβάλλων περὶ τὰ φοβερὰ θρασύς… ὁ δὲ τῷ φοβεῖσθαι ὑπερβάλλων δειλός» (ΗΝ 1115 b 33-40).

6. Ο Αριστοτέλης, για να διασαφηνίσει τα είδη της «μεσότητας», παίρνει ένα παράδειγμα από τον χώρο του αθλητισμού. Προσπαθήστε να κάνετε το ί­διο, χρησιμοποιώντας ένα ανάλογο παράδειγμα από τη μαθητική ζωή. Στο κείμενό σας να κρατήσετε αυτούσιους τους αριστοτελικούς ορισμούς.

7. Γνωρίζουμε ήδη από τα προηγούμενα ότι η ηθική αρετή είναι «ἕξις» κατά τό γένος. α) Ποια καινούρια στοιχεία-πληροφορίες μας προσφέρει το κείμενο, για να συμπληρώσουμε τον ορισμό της έννοιας; β) Ποια από αυτά τα στοιχεία μπορούν κατά τη γνώμη σας να στηρίξουν την άποψη που ο Αρι­στοτέλης θα υποστηρίξει αργότερα, ότι δηλαδή η ηθική αρετή είναι «μετὰ τοῦ ὀρθοῦ λόγου ἕξις» (ΗΝ 1144 b 27); Να δικαιολογήσετε την άποψή σας με χωρία του κειμένου.

8. Ο Αριστοτέλης, όπως είδαμε ήδη (Ενότητες 1, 2 και 3), υποστήριξε ότι «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται». Να δείξετε με επιχειρήματα ότι όσα λέγονται σ΄ αυτή την Ενότητα υποστηρίζουν την παραπάνω βα­σική θέση του φιλοσόφου.

9. «Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων … ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς», υποστηρίζει ο Αρι­στοτέλης. Να δείξετε ότι απαραίτητη προϋπόθεση αυτού είναι η σωκρατική προτροπή «γνῶθι σαυτόν» και γι΄ αυτό η κατάκτηση της ηθικής αρετής γίνε­ται δύσκολο και επίπονο έργο.

10. «Διαφέροντος γὰρ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι· ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμός δὲ ὄκνον φέρει, κράτιστοι δ΄ ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἵ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων» (Θουκ. II, 40, 3), υποστηρίζει ο Περικλής παρουσιάζοντας τις αρετές του Αθηναίου πολίτη στον Ἐπιτάφιο. Να συσχετίσετε αυτό το χω­ρίο με την άποψη του Αριστοτέλη «πᾶς ἐπιστήμων… ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς». Στο συσχετισμό αυτό να λάβετε υπόψη σας επίσης την άποψη που συναντάμε στον πλατωνικό Λάχη: «Ταύτην (= τὴν ἀνδρείαν) ἔγωγε, ὦ Λάχης, τὴν τῶν δεινῶν καὶ θαρραλέων ἐπιστήμην καὶ ἐν πολέμῳ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ἅπασιν» (Πλάτων, Λάχης, 194 e-195 a).

1. τῷ ἀρχομένῳ – αἱρεῖται: α) Ποια σημασία έχουν οι λέξεις στο κείμενο; β) Ποια άλλη σημασία των ρημάτων αυτών γνωρίζετε;
2. γυμνάσια: α) Να γράψετε την ετυμολογική προέλευση της λέξης και τη σημασία της στο κείμενο. β) Να δώσετε τις σημασίες της λέξης στη νέα ελληνική.
3. κελεύω, ἧττον, προτιμῶ, ἐπαΐων, βιβρώσκω: Να βρείτε στο κείμενο συνώνυμα των λέξεων.
4. φεύγω: Χρησιμοποιώντας το ρήμα να δώσετε στην αρχαία ελληνική: α) τον πολιτικό όρο «οι εξόριστοι», β) τη σημασία του δικανικού όρου φεύγω φόνου.
5. 5. ἐπισταμένως, λειπτέον, πρόσληψις, συνοχή, ταυτότης: Να βρείτε λέξεις του κειμένου ετυμολογικά συγγενείς.
6. Α. Να χαρακτηρίσετε την ετυμολογική προέλευση των παρακάτω σύνθετων λέξεων ως σωστή ή λανθασμένη σημειώνοντας Χ στην αντίστοιχη στήλη.

Β. Να δώσετε τη σωστή ετυμολογική προέλευση των λανθασμένων πε­ριπτώσεων.

7. Να δώσετε στα αρχαία ελληνικά τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: συνεχεῖ, λαβεῖν, ἴσον, πᾶς, μέσον.
8. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: απόβλητα, ταυτότητα, εχεμύθεια, λάφυρο, λοιπόν, διαδρομή.
9. Να δώσετε για κάθε θέμα του ρήματος «βάλλω» παράγωγα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά:

βαλ-:
βελ-:
βλη-:
βολ-:

10. Να δώσετε για κάθε θέμα του ρήματος «ἔχω» παράγωγα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά:

εχ-:
σχ-:
οχ-:
-ούχος:
-ουχία:
ωχ-:

11. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις από τα θέματα των λέξεων «πλεῖον» και «ὀλίγον» στα νέα ελληνικά.
12. «Ἐλλείπει»: να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις με λέξεις ομόρριζες του ρηματικού τύπου που σας δίνεται.

α) Το δημόσιο …………………….. συνεχώς αυξάνεται, με αποτέλεσμα να καταρρέει η εθνική οικονομία.

β) Προτίμησε να αποσυρθεί στην ιδιαίτερη πατρίδα του για το …………………… της ζωής του.

γ) Η ………………….. ηλίου είναι ένα φαινόμενο που συνεχίζει να προκαλεί δέος.

δ) Δεν είχε αναπτύξει επαρκώς το θέμα που του δόθηκε στο μάθημα της έκθεσης. Οι ……………………. ήταν πολλές και σημαντικές.

ε) Πολλές φορές παθαίνει ……………………., με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζει οικεία του πρόσωπα.

13. Να σχηματίσετε με την ποιητική ή αναφορική λειτουργία των λέξεων που ακολουθούν ισάριθμες περιόδους λόγου: αποβάλλω, κυκλοφορῶ, εξισώνω, προβολέας, εξόφθαλμη.

Οι παραπάνω λεξιλογικές ασκήσεις έχουν αντληθεί από τις ιστοσελίδες ΚΕΕ και study4exams.gr 

Για να μεταφερθείτε στην Ενότητα που επιθυμείτε απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα. Εναλλακτικά για την πλοήγηση σας μπορείτε να επιλέξετε και το βοηθητικό menu στην αριστερή στήλη της σελίδας.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.