Ηθικά Νικομάχεια 8-10: Κριτήριο Αξιολόγησης (Νέα Μορφή)

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 8-10

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τό εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες εργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.

Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν)· καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης·

ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί.

i) Στο δεύτερο κείμενο να εντοπίσετε λέξεις ή φράσεις που προσδίδουν κοινωνικό χαρακτήρα στην ηθική αρετή. Στη συνέχεια να αιτιολογήσετε σύντομα την άποψη αυτή. Μονάδες 6

ii) Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις (Λ) και έπειτα να διορθώσετε τις λανθασμένες. (Μονάδες 4)

α) Η λέξη «ἐπιστήμη» σημαίνει τέχνη.

β) Με τη λέξη «αρετή» στο πρώτο κείμενο εννοείται η διανοητική αρετή.

γ) Η αρετή μπορεί να κατακτηθεί με πολλούς τρόπους.

δ) Η φύση είναι ανώτερη από την τέχνη και την αρετή.

Μονάδες 10

Στα δύο πρώτα κείμενα («Εἰ δὴ πᾶσα … τοῦ μέσου») ο Αριστοτέλης αναφέρεται στον στόχο της αρετής. Να εντοπίσετε τα σχετικά χωρία και να σχολιάσετε τον τρόπο σκέψης του, λαμβάνοντας υπόψη τις εκφραστικές του επιλογές.

Μονάδες 10

Ο Αριστοτέλης στο τρίτο κείμενο («Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν … κακοί») κάνει επίκληση στην αυθεντία. Ποιους επικαλείται και για ποιον λόγο;

Μονάδες 10

Να γράψετε δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω θέσεις την ένδειξη Σ, αν είναι σωστή, ή την ένδειξη Λ, αν είναι λανθασμένη:

α. O Εύδοξος ήταν ένας από τους συναδέλφους του Αριστοτέλη στην Ακαδημία με τον οποίο ο φιλόσοφος ήρθε αντιμέτωπος.

β. Ο παιάνας που συνέθεσε ο Αριστοτέλης προς τιμήν του Φιλίππου στάθηκε η αφορμή για να εγκαταλείψει για τρίτη φορά την Αθήνα.

γ. Ο Ηράκλειτος είπε «ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων».

δ. Ο Αριστοτέλης όταν ήταν στην Αθήνα δίδαξε μόνο στο Λύκειο.

ε. Το επιθυμητικόν μέρος της ψυχής σχετίζεται με τις αρετές που περιγράφουν τον χαρακτήρα του άνθρωπου.

Μονάδες 10

α) Να αντιστοιχίσετε κάθε λέξη της στήλης Α’ με μία μόνο λέξη της στήλης Β’, με την οποία έχει ετυμολογική συγγένεια:

(Μονάδες 5)

β) Να εντοπίσετε στα παραπάνω αποσπάσματα τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: ἔλαττον, δύο, εὖ ἀκούει, ἀγαθοί, χάριν. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

6. Με βάση τα διδαγμένα κείμενα και το παρακάτω απόσπασμα που προέρχεται, επίσης, από τα «Ηθικά Νικομάχεια» να σχολιάσετε την άποψη του Αριστοτέλη ότι η αρετή «ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις» και ότι το «μέσον τε καὶ ἄριστον» σχετίζεται με την αρετή.

Εν πάση περιπτώσει η θεωρία αυτή της μεσότητας δε βρίσκει εφαρμογή σε κάθε πράξη και σε κάθε πάθος· υπάρχουν, πράγματι, πάθη που ήδη η λέξη που τα δηλώνει φέρνει στο μυαλό μας κάτι αρνητικό και τιποτένιο, π.χ. επιχαιρεκακία, αδιαντροπιά, φθόνος, και στην περίπτωση των πράξεων: μοιχεία, κλεψιά, φόνος· γιατί όλα αυτά –και όσα άλλα τέτοια– τα λέμε με τη βεβαιότητα ότι είναι αρνητικά και τιποτένια τα ίδια και όχι η υπερβολή ή η έλλειψή τους. Δεν υπάρχει, λοιπόν, περίπτωση να κάνει ποτέ κανείς το σωστό σε σχέση με αυτά· αυτό είναι πάντοτε λάθος. Ούτε υπάρχει περίπτωση να συμπεριφέρεται κανείς εν σχέσει με αυτά καλά ή κακά με το να κάνει τη μοιχεία του με τη γυναίκα με την οποία πρέπει να την κάνει, τη στιγμή που πρέπει να την κάνει και με τον τρόπο που πρέπει να την κάνει· και μόνο το ότι κάνει οτιδήποτε από αυτά είναι λάθος. Παρόμοιο επομένως είναι και το να περιμένουμε να υπάρχει μεσότητα, υπερβολή και έλλειψη στην αδικία, τη δειλία και την ακολασία, αφού τότε θα υπάρχει μεσότητα στην υπερβολή και στην έλλειψη, υπερβολή στην υπερβολή, έλλειψη στην έλλειψη. Όπως όμως δεν υπάρχει υπερβολή και έλλειψη στις περιπτώσεις της σωφροσύνης και της ανδρείας επειδή το μέσον στις περιπτώσεις αυτές είναι κατά κάποιον τρόπο άκρον, έτσι ακριβώς δεν υπάρχει μέσον, ούτε υπερβολή ή έλλειψη, και στις περιπτώσεις που αναφέραμε πρωτύτερα: με όποιον τρόπο κι αν ενεργήσει κανείς στις περιπτώσεις αυτές, πρόκειται πάντοτε για λανθασμένη, για όχι σωστή συμπεριφορά.

Ἀριστοτέλης, Ἠθικά Νικομάχεια, Β, 1107a 8-25

Μονάδες 10

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο: Ηθικά Νικομάχεια 8-10: Κριτήριο Αξιολόγησης Απαντήσεις (Νέα Μορφή)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η εκλεκτή συνάδελφος Δήμητρα Δήμου, η οποία στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.