Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 7-9

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Αριστοτέλους Ἠθικά Νικομάχεια

Β6, 4-8 και Β6, 10-13

Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δε οὐ τό τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.
Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.

1. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις ως «σωστή» ή λανθασμένη: (Μονάδες 03)

α. Στο απόσπασμα«ὅ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει» τα ρήματα υποδηλώνουν το μέσον.

β. Στον όρο «ὑπερβολή» αναφέρονται τα: «τὸ πλεῖον», «πολὺ», «ὑπερέχεται», «πλεονάζει».

γ.Κάθε ειδικός δεν επιδιώκει το αντικειμενικό μέσο και κυριαρχεί ο υποκειμενισμός.

β.Να συμπληρώσετε την πρόταση που λείπει για τον κάθε συλλογισμό, ώστε να ολοκληρωθεί, και να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο του κάθε συλλογισμού. (Μονάδες 07)

i.Τὸ δ‘ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ‘οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον.

ii. ὅπερ (=τὸ ἄριστον) ἐστὶν τῆς ἀρετῆς.

Συμπέρασμα:……………………………………………………..

i. Τὸ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται.

ii.…………………………………………………………………..

Συμπέρασμα: Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή.

Μονάδες 10

 2.Ποια είναι τα άκρα στην ανθρώπινη συμπεριφορά που αντιτίθενται στην μεσότητα και πώςτα αξιολογεί ο Αριστοτέλης;

Μονάδες 10

3.Πώς συνδέεται ο ορισμόςτης υποκειμενικής μεσότητας από τον Αριστοτέλη «Λέγω δὲ  (μέσον) πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν» (Μονάδες 05) με το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει «Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου»; (Μονάδες 05)

Μονάδες 10

4.Επιλέξτε τη σωστή απάντηση:

Α.Η τρίτη περίοδος της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Αριστοτέλη εκτείνεται από το:

α. 343 π. Χ. έως το 322 π. Χ.

β.335 π. Χ. έως το 322 π. Χ.

γ. 324 π. Χ. έως το 322 π. Χ.

Β. Βασική πηγή σήμερα για τη γέννηση και τον θάνατο του Αριστοτέλη είναι:

α.ο Ασπάσιος

β.ο Διογένης

γ.ο Απολλόδωρος

Γ. Η σημασία της Ακαδημίας έγκειται στο ότι:

α.προωθούσε την επιστημονική έρευνα

β.προωθούσετις απόψεις του Πλάτωνα

γ.στο ότι ανέδειξε μεγάλους επιστήμονες

Δ. Θέμα του έργου «’Ηθικά Νικομάχεια» είναι:

α. οι ηθικές αρετές

β. οι ηθικές και διανοητικές αρετές

γ. η ευδαιμονία

Ε.Για τη διαμόρφωση της θετικής και επιστημονικής ψυχοσύνθεσης του Αριστοτέλη καθοριστικό ρόλο είχε:

α.ο πατέρας του

β.ο Εύδοξος

γ.ο Πλάτων

Μονάδες 10

5.α.ἀλείπτης, ἔλλειψις: Από ποιο ρήμα παράγεται ο κάθε τύπος;Να δώσετε τρία ομόρριζα ουσιαστικάή επίθεταστα νέα ελληνικά για το κάθε ρήμα από το οποίο προέρχονται οι παραπάνω λέξεις.

Μονάδες 6

β. ἐπιστήμων, στοχαστική:για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις, να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της, θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο.

Μονάδες 4

6. «τὸ δ’ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστί τῆς ἀρετῆς.»: Ποια κριτήρια καθορίζουν την ορθή συμπεριφορά σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και πώς ανταποκρίνονται σε αυτά η Αντιγόνη και η Ισμήνη με βάσητις επιταγές της κοινωνίας στην οποία ζουν όπως φαίνεται στο ακόλουθο απόσπασμα από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή (στ. 58 – 77);

Η Ισμήνη και η Αντιγόνη επιχειρηματολογούν,προκειμένου να δικαιολογήσουν τη στάση τους απέναντι στο ζήτημα της ταφής του Πολυνείκη.

ΙΣ. Και τώρα πάλι σκέψου πόσο ατιμωτικά θα χαθούμε εμείς οι δυο,

που έχουμε μείνει ολομόναχες, αν παραβιάζοντας το νόμο

αψηφήσουμε την απόφαση ή την εξουσία του βασιλιά

Αλλά πρέπει να σκεφτείς το εξής, ότι δηλαδή γεννηθήκαμε γυναίκες
και από την άλλη δεν μπορούμε να τα βάζουμε με άνδρες∙

και έπειτα ότι κυβερνιόμαστε από ισχυρότερους,

ώστε να υπακούμε και σ ́ αυτά και σε ακόμη οδυνηρότερα από αυτά.
Εγώ λοιπόν, αφού παρακαλέσω αυτούς που είναι στον Κάτω Κόσμο

να με συγχωρήσουν, γιατί κάνω αυτά χωρίς τη θέλησή μου,

θα υπακούσω στους άρχοντες∙ γιατί το να κάνει κανείς

πράγματα ανώτερα από τις δυνάμεις του είναι εντελώς ανόητο.

ΑΝ. Ούτε θα σε παρακαλούσα ούτε, αν ήθελες και τώρα ακόμη να με βοηθήσεις,
θα δεχόμουν εγώ τουλάχιστον με ευχαρίστηση τη σύμπραξή σου.

Μα έχε όποια γνώμη θέλεις, εγώ όμως εκείνον θα θάψω∙

γιατί θα είναι ωραίο για μένα να θάψω τον αδελφό μου και να πεθάνω.

Μαζί του αγαπημένη θα αναπαύομαι πλάι σε αγαπημένο,

αφού διαπράξω μια ιερή παρανομία∙ γιατί είναι πιο πολύς ο χρόνος

που πρέπει να αρέσω στους κάτω παρά σ’ αυτούς που βρίσκονται εδώ

πάνω.  Γιατί εκεί θα βρίσκομαι αιώνια∙

και εσύ, αν το κρίνεις σωστό,περιφρόνα όσα είναι τίμια για τους θεούς.

ΙΣ. Εγώ δεν περιφρονώ αυτά, από τη φύση μου όμως είμαι ανίκανη να ενεργώ ενάντια στη θέληση των πολιτών.

Μονάδες 10

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο: Ηθικά Νικομάχεια 7-9: Κριτήριο Αξιολόγησης Απαντήσεις (Νέα Μορφή)

Ξενοφώντας, Ελληνικά 1.7.5. – 1.7.8.

Προς το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 406 π.Χ., οι Αθηναίοι νικούν τον στόλο των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους με επικεφαλής τον Καλλικρατίδα, στις Αργινούσες, μικρά νησιά στο Βόρειο Αιγαίο. Παρά τη μεγάλη τους επιτυχία οι οκτώ Αθηναίοι στρατηγοί κατηγορούνται, λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων,  ότι δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς, αλλά τους άφησαν να πνιγούν.

Ο Ξενοφώντας μάς παρουσιάζει τα επιχειρήματα των κατηγορούμενων και τις ενέργειες των κατηγόρων.

Μετὰ ταῦτα δὲ οἱ στρατηγοὶ βραχέως ἕκαστος ἀπελογήσατο (οὐ γὰρ προυτέθη σφίσι λόγος κατὰ τὸν νόμον), καὶ τὰ πεπραγμένα διηγοῦντο, ὅτι αὐτοὶ μὲν ἐπὶ τοὺς πολεμίους πλέοιεν, τὴν δὲ ἀναίρεσιν τῶν ναυαγῶν προστάξαιεν τῶν τριηράρχων ἀνδράσιν ἱκανοῖς καὶ ἐστρατηγηκόσιν ἤδη, Θηραμένει καὶ Θρασυβούλῳ καὶ ἄλλοις τοιούτοις·  καὶ εἴπερ γέ τινας δέοι, περὶ τῆς ἀναιρέσεως οὐδένα ἄλλον ἔχειν αὐτοὺς αἰτιάσασθαι ἢ τούτους οἷς προσετάχθη. καὶ οὐχ ὅτι γε κατηγοροῦσιν ἡμῶν, ἔφασαν, ψευσόμεθα φάσκοντες αὐτοὺς αἰτίους εἶναι, ἀλλὰ τὸ μέγεθος τοῦ χειμῶνος εἶναι τὸ κωλῦσαν τὴν ἀναίρεσιν. τούτων δὲ μάρτυρας παρείχοντο τοὺς κυβερνήτας καὶ ἄλλους τῶν συμπλεόντων πολλούς. τοιαῦτα λέγοντες ἔπειθον τὸν δῆμον·  ἐβούλοντο δὲ πολλοὶ τῶν ἰδιωτῶν ἐγγυᾶσθαι ἀνιστάμενοι· ἔδοξε δὲ ἀναβαλέσθαι εἰς ἑτέραν ἐκκλησίαν (τότε γὰρ ὀψὲ ἦν καὶ τὰς χεῖρας οὐκ ἂν καθεώρων), τὴν δὲ βουλὴν προβουλεύσασαν εἰσενεγκεῖν ὅτῳ τρόπῳ οἱ ἄνδρες κρίνοιντο.  μετὰ δὲ ταῦτα ἐγίγνετο Ἀπατούρια, ἐν οἷς οἵ τε πατέρες καὶ οἱ συγγενεῖς σύνεισι σφίσιν αὐτοῖς. οἱ οὖν περὶ τὸν Θηραμένην παρεσκεύασαν ἀνθρώπους μέλανα ἱμάτια ἔχοντας καὶ ἐν χρῷ κεκαρμένους πολλοὺς ἐν ταύτῃ τῇ ἑορτῇ, ἵνα πρὸς τὴν ἐκκλησίαν ἥκοιεν, ὡς δὴ συγγενεῖς ὄντες τῶν ἀπολωλότων, καὶ Καλλίξενον ἔπεισαν ἐν τῇ βουλῇ κατηγορεῖν τῶν στρατηγῶν.

1. Να μεταφέρετε στη νεοελληνική το απόσπασμα «μετά ταῦτα … ἔπειθον τον δῆμον.»

Μονάδες 10

2. Με ποια επιχειρήματα προσπάθησαν οι κατηγορούμενοι στρατηγοί να υπερασπιστούν τη στάση τους κατά τη ναυμαχία. Τι απήχηση είχε η απολογία τους στο ακροατήριο.

Μονάδες 10

3. α. Να μεταφερθούν οι παρακάτω τύποι στον άλλο αριθμό: ἀνδράσιν ἱκανοῖς καὶ ἐστρατηγηκόσιν, ὅτῳ τρόπῳ

Μονάδες 5

β. Να γράψετε την κλητική ενικού των κύριων ανδρικών ονομάτων του κειμένου.

Μονάδες 2

γ. φάσκοντες,  ἀνιστάμενοι, ἀπολωλότων: Να γράψετε το β΄ ενικό  της οριστικής αορίστου των ρηματικών τύπων στη φωνή που βρίσκονται.

Μονάδες 3

4. α. Να γράψετε το συντακτικό ρόλο των αντωνυμιών του αποσπάσματος «μετὰ ταῦτα … καὶ ἄλλοις τοιούτοις», που βρίσκονται σε ονομαστική.

Μονάδες 2

β. Να ξαναγράψετε την παρακάτω πρόταση με το ρήμα στην παθητική φωνή και να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές:

ὅτι (οἱ στρατηγοὶ) τὴν δὲ ἀναίρεσιν τῶν ναυαγῶν προστάξαιεν τῶν τριηράρχων ἀνδράσιν ἱκανοῖς καὶ ἐστρατηγηκόσιν ἤδη.

Μονάδες 2

γ. Να γράψετε το είδος και τη  συντακτική θέση μιας ουσιαστικής  δευτερεύουσας πρότασης και να δικαιολογήσετε την εκφορά της.

Μονάδες  2

δ. Στο παρακάτω απόσπασμα να μεταφέρετε το ρήμα της κύριας πρότασης στον ενεστώτα και να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές:

οἱ οὖν περὶ τὸν Θηραμένην παρεσκεύασαν ἀνθρώπους μέλανα ἱμάτια ἔχοντας…ἵνα πρὸς τὴν ἐκκλησίαν ἥκοιεν.

Μονάδες 2

ε. ὡς δὴ συγγενεῖς ὄντες τῶν ἀπολωλότων: να εξηγήσετε τη χρήση του μορίου ὡς και να το αντικαταστήσετε με ένα μόριο που να προσδίδει το ακριβώς αντίθετο νόημα.

Μονάδες 2

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου μπορείτε να βρείτε στο σύνδεσμο: Ηθικά Νικομάχεια 7-9: Κριτήριο Αξιολόγησης Απαντήσεις (Νέα Μορφή)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασαν οι εκλεκτοί συνάδελφοι Παναγιώτης Παλτζής και Σοφία Πατσούρα,  οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.