Ηθικά Νικομάχεια 7-8: Κριτήριο Αξιολόγησης (Νέα Μορφή)

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητα 7-8

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς… Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.

Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τό εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

1. α. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς: Να περιγράψετε τη διαδικασία κατάκτησης της υποκειμενικής μεσότητας από τον ειδικό σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα.

 β. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων ως σωστό ή λανθασμένο σύμφωνα με το νόημα των ενοτήτων που σας δίνονται:

Απόσπασμα Α:

• Ο φιλόσοφος επισημαίνει ότι στις διδασκαλίες της αριθμητικής μπορεί να εντοπίσει κανείς στοιχεία για τον προσδιορισμό της έννοιας της μεσότητας στην ηθική αρετή.
• Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί το χώρο του αθλητισμού για να προσδιορίσει ακριβέστερα την έννοια της μεσότητας.

Απόσπασμα Β:

3) Το ιδανικό έργο για κάποιον είναι αυτό που δεν χρειάζεται καμία προσθαφαίρεση.

4) Η μεσότητα εντοπίζεται σε κάθε είδος αρετής.

5) Ο Σταγειρίτης αναφέρει ότι  άριστος είναι ο τεχνίτης εκείνος που κατά την εκπόνηση του έργου του έχει στραμμένο το βλέμμα του προς τη μεσότητα.

Μονάδες 10

2. Στο πρώτο από τα δύο αποσπάσματα που σας δίνονται να σχολιάσετε τις προϋποθέσεις ύπαρξης μεσότητας και τα κριτήρια εντοπισμού της, αφού βρείτε μέσα στο κείμενο τις λέξεις / φράσεις που αναφέρονται και στις πρώτες και στα δεύτερα.

Μονάδες 10

3. Να εξηγήσετε πώς η τέχνη χρησιμεύει στον φιλόσοφο ως παράδειγμα για να αποσαφηνίσει την έννοια της μεσότητας ως ειδοποιού διαφοράς της ηθικής αρετής στο δεύτερο από τα δύο αποσπάσματα που σας δίνονται.

Μονάδες 10

4. α.Να εντοπίσετε στο πρώτο απόσπασμα ένα επίθετο που να δηλώνει με την κατάληξή του δυνατότητα και ένα που να δηλώνει δεοντολογία. Να γράψετε τα ρήματα από τα οποία παράγονται καθώς και δυο (για κάθε ρήμα)  ομόρριζα επίθετα της νεοελληνικής .

      β. Να εντοπίσετε στην πρώτη ενότητα πέντε ζευγάρια ετυμολογικά συγγενών λέξεων. (δηλαδή κάθε ζευγάρι να αποτελείται από δυο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς μεταξύ τους. Π.χ στο δεύτερο απόσπασμα: ἔργον -ἐργάζονται)

Μονάδες 10

5. Να επιλέξετε την σωστή απάντηση σε καθεμία από τις παρακάτω περιπτώσεις:

α. Ο Αριστοτέλης δεν διαπληκτίστηκε με τον : 1. Ξενοκράτη 2. Θεόφραστο 3. Ηρακλείδη

β. Ο Σταγειρίτης στην Ακαδημία δεν διδάχθηκε από τον:1. Πλάτωνα  2. Εύδοξο τον Κνίδιο  3. Σπεύσιππο

γ. Στην Τρίτη περίοδο της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Αριστοτέλη δεν ανήκει το έργο: 1. Ἠθικὰ Νικομάχεια 2. Περὶ ζῴων γενέσεως 3. Περὶ ἑρμηνείας

δ. Ο Αριστοτέλης δεν δίδαξε : 1. στην Ακαδημία  2. Στον Περίπατο 3. στο Λύκειο

ε. Ο Αριστοτέλης δεν έζησε : 1. στη  Σικελία  2.στη Μακεδονία  3. Στην Αθήνα

Εναλλακτικά:

4α. Να χαρακτηρίσετε το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων ως σωστό (Σ) ή λανθασμένο (Λ):

Α) Η απουσία του Πλάτωνα από την Ακαδημία όταν ο Αριστοτέλης έφτασε σε αυτήν ήταν ένας καθοριστικής σημασίας παράγοντας για τη διάπλαση της προσωπικότητας του Σταγειρίτη.

Β) Ο Αριστοτέλης απέφυγε να ασκήσει κριτική στις φιλοσοφικές θέσεις του δασκάλου του , Πλάτωνα.

Γ) Ο Αριστοτέλης δίδαξε στο Λύκειο κατά τη δεύτερη περίοδο της φιλοσοφικής του δραστηριότητας.

Δ)  Ο Αριστοτέλης παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του το ίδιο αυστηρός κι επικριτικός απέναντι στις θέσεις των άλλων.

Ε) Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος εγκατέλειψε οριστικά την Αθήνα εξαιτίας της συκοφαντίας σε βάρος  του για ασέβεια επειδή συνέθεσε έναν ύμνο σε μορφή  παιάνα για τον αποθανόντα φίλο του Ερμία.

β. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της στήλης Α  με τις προσωπικότητες της στήλης Β στις οποίες αυτές αποδίδονται.( δύο στοιχεία της στήλης Α αποδίδονται στο ίδιο  στοιχείο της στήλης Β):

Μονάδες 10

6. Στο πλατωνικό έργο «Κρίτων», ο Κρίτωνας προτείνει στο Σωκράτη να τον βοηθήσουν να δραπετεύσει από τη φυλακή γιατί η απόφαση για την καταδίκη του σε θάνατο ήταν άδικη. Σε αυτήν την πρόταση ο Σωκράτης απαντά αρνητικά εξηγώντας εν ολίγοις πως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παρανομεί κανείς. Αφού μελετήσετε την απάντησή του στο παρακάτω απόσπασμα του  εν λόγω πλατωνικού έργου και την συγκρίνετε με την πρώτη από τις δυο παραπάνω ενότητες των Ηθικών Νικομαχείων  , να καταγράψετε ποιο διαφορετικό κριτήριο της ηθικής αρετής αναδεικνύεται από τους δύο φιλοσόφους.

ΣΩ. Νά πώς πρέπει να σκεφτείς για να καταλάβεις: Την ώρα που εμείς ετοιμαζόμαστε να δραπετεύσουμε από δω, ή πες την όπως θέλεις μια τέτοια πράξη, αν έρθουν οι Νόμοι και η Πολιτεία, σταθούν ξαφνικά μπροστά μας και μας ρωτήσουν: «Για πες μας, Σωκράτη, τί έχεις στον νου σου να κάνεις; Άλλο τίποτα ή σκέπτεσαι μ᾽ αυτό [50b] το έργο που αποτολμάς να αφανίσεις και μας τους Νόμους κι ολόκληρη την Πολιτεία, όσο σου περνάει από το χέρι; Ή φαντάζεσαι πως είναι δυνατόν να στέκεται όρθια και να μην έχει αναποδογυριστεί εκείνη η Πολιτεία, όπου οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν ισχύουν καθόλου, αλλά ακυρώνονται και καταργούνται από οποιονδήποτε πολίτη;» Τί θα απαντήσουμε, Κρίτων, σ᾽ αυτά και σ᾽ άλλα παρόμοια ερωτήματα; Γιατί πολλά θα μπορούσε να ειπεί κανείς, και μάλιστα ένας ρήτορας, για να υπερασπιστεί τούτο τον νόμο που πάμε εμεις να καταλύσουμε και που ορίζει να έχουν κύρος οι αποφάσεις των δικαστηρίων. [50c] Ή μήπως θ᾽ αποκριθούμε σ᾽ αυτούς: «Μάλιστα, θέλουμε να καταλύσουμε αυτό τον νόμο, γιατί η Πολιτεία δεν έκρινε δίκαια την υπόθεση στο δικαστήριο, όταν μας καταδίκαζε, και μας αδίκησε». Αυτά θα πούμε ή τίποτ᾽ άλλο;
ΚΡ. Αυτά, μά τον Δία, Σωκράτη.
ΣΩ. Και τί θα απαντήσουμε τότε, αν μας πουν οι Νόμοι: «Αλήθεια, Σωκράτη, είχαμε και αυτά συμφωνήσει μεταξύ μας ή μονάχα πως θα πειθαρχείς στις αποφάσεις που θα βγάζουν τα δικαστήρια της Πολιτείας, οποιεσδήποτε κι αν είναι αυτές;» Κι αν εμείς απορούσαμε που θα μας μιλούσαν έτσι, ίσως θα λέγαν: «Σωκράτη, μην παραξενεύεσαι μ᾽ αυτά που λέμε, αποκρίσου μας μόνο, αφού μάλιστα έχεις συνήθεια να χρησιμοποιείς την ερώτηση και την απόκριση. Πες μας λοιπόν τί παράπονο έχεις [50d] από μας κι από την Πολιτεία και πας να μας καταστρέψεις; Πρώτα-πρώτα εμείς δεν σε γεννήσαμε και με τη δική μας προστασία δεν παντρεύτηκε ο πατέρας σου τη μητέρα σου και σ᾽ έφερε στη ζωή; Πες μας λοιπόν, έχεις να κατηγορήσεις για κάτι αυτούς από μας τους Νόμους που κανονίζουν τα ζητήματα των γάμων, τάχα πως δεν είναι καλοί;» ―«Δεν έχω γι᾽ αυτούς καμιά κατηγορία», θ᾽ απαντούσα. ―«Μήπως λοιπόν έχεις καμιά κατηγορία για τους νόμους εκείνους που κανονίζουν την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών, αυτή που δόθηκε και σε σένα; Ή δεν πρόσταζαν ορθά εκείνοι από μας οι Νόμοι που είναι ορισμένοι γι᾽ αυτά, παραγγέλνοντας στον πατέρα σου να σε μορφώσει με [50e] μουσική και γυμναστική;» ―«Ορθά πρόσταζαν», θα έλεγα. ―«Πολύ καλά. Τότε αφού γεννήθηκες και ανατράφηκες και μορφώθηκες με την προστασία μας, θα μπορούσες να ειπείς πρώτα πως δεν ήσουνα δικός μας και παιδί μας και δούλος μας και συ ο ίδιος και οι πρόγονοί σου; Κι αν τούτο είναι έτσι, μήπως σου περνάει από τον νου πως εμείς και συ έχουμε τα ίδια δικαιώματα και όσα κι αν επιχειρούμε να σου κάνουμε εμεις νομίζεις πως έχεις το δικαίωμα τα ίδια να κάνεις και σε μας; Ή δεν έχεις βέβαια τα ίδια δικαιώματα απέναντι στον πατέρα σου ούτε απέναντι στον αφέντη σου, αν τύχαινε να έχεις αφέντη, ώστε όσα σου κάνουν αυτοί, τα ίδια να μπορείς να τους κάνεις και συ, ούτε αν σ᾽ έβριζαν [51a]αυτοί να τους βρίζεις και συ, ούτε αν σε χτυπούσαν να τους χτυπάς, ούτε άλλα τέτοια πολλά. Απέναντι όμως στην πατρίδα και στους νόμους φαντάζεσαι πως έχεις τέτοια δικαιώματα ώστε, αν εμείς θέλουμε να σε θανατώσουμε ―γιατί νομίζουμε πως είναι δίκαιο― να προσπαθήσεις και συ από τ᾽ άλλο μέρος να καταστρέψεις εμάς τους Νόμους και την Πατρίδα, όσο φυσικά σου περνάει από το χέρι; Και κάνοντας αυτά θα ισχυριστείς πως κάνεις δίκαιες πράξεις, συ που αληθινά φροντίζεις για την αρετή;

Πλάτων, Κρίτων, 50 a – 51a

Τις απαντήσεις στο κριτήριο αξιολόγησης μπορείτε να τις βρείτε στο σύνδεσμο: Απαντήσεις Κριτηρίου Αξιολόγησης

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η εκλεκτή συνάδελφος Ευαγγελία Αγγελούση, η οποία στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.