Ηθικά Νικομάχεια 5-6: Πλήρες Κριτήριο Αξιολόγησης & Άγνωστο (Νέα Μορφή)

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητες 5-6

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖς ἔργοις· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, καί ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπούμενος δειλός. Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. Διὸ δεῖ ἦχθαί πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷς δεῖ· ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν.

Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. Ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. Ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. Εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δὲ τοῦτ’ ἔσται,… ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς.

Α1. Να απαντήσετε με συντομία (3 – 4 γραμμές) στις παρακάτω ερωτήσεις:

α. Πώς σχετίζεται η ηδονή με την αρετή;

β. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αρετής, η ειδοποιός διαφορά της από άλλες έξεις;

Μονάδες 10

Β1. Ἕξις, ἀρετή, ἔργον: α) να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων και β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται.

Μονάδες 10R

Β2. Να σχολιάσετε το ύφος του Αριστοτέλη με βάση τη διατύπωση του συλλογισμού του στο δεύτερο απόσπασμα; Ταιριάζει ένα τέτοιο ύφος σε επιστημονικό κείμενο;

Μονάδες 10

Β3. Με βάση τα στοιχεία από το κείμενο του Αριστοτέλη και την επίκληση που κάνει και ο ίδιος στο δάσκαλό του, καθώς και τις πληροφορίες από τους Νόμους του Πλάτωνα, όπως δίνονται παρακάτω, να εντοπίσετε τα κοινά σημεία στη σκέψη των δύο φιλοσόφων σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τους στόχους της ιδανικής παιδείας.

Ο Αθηναίος (βλ. ΠΛ Νομ 631b–632d) υποστήριξε ότι η σπαρτιατική αγωγή ήταν ατελής, καθώς δεν εξασφάλιζε στους Σπαρτιάτες την απαιτούμενη σωφροσύνη για την αντιμετώπιση των ηδονών. Έτσι, η συζήτηση έφτασε στα συμπόσια και τη μέθη. Ο Αθηναίος δίστασε να συνεχίσει, φοβούμενος μήπως μακρηγορήσει, όμως οι συνομιλητές του τον ενθάρρυναν.

Λέγω, λοιπόν, και υποστηρίζω ότι όποιος άνθρωπος έχει σκοπό να γίνει ενάρετος σε ό,τι τον ενδιαφέρει, πρέπει να ασχολείται από την πρώτη του παιδική ηλικία αστεία και σοβαρά με τα σχετικά ζητήματα του κλάδου του. Όποιος θέλει, παραδείγματος χάριν, να γίνει καλός γεωργός ή οικοδόμος, ο δεύτερος πρέπει να παίζει χτίζοντας κανένα παιδιάστικο οικοδόμημα, κι ο πρώτος να καλλιεργεί τη γη. Κι όποιος ανατρέφει τον καθένα απ’ αυτούς τους δυο, πρέπει να τους φτιάχνει μικρά εργαλεία, απομιμήσεις των αληθινών. Επίσης όσα μαθήματα πρέπει να μάθει, να τα προμελετά. Ο οικοδόμος, λόγου χάριν, να μάθει να χρησιμοποιεί το μέτρο, ή το νήμα της στάθμης και ο πολεμιστής να καβαλλικεύει παίζοντας τα άλογα ή κάμνοντας κάτι παρόμοιο, και να προσπαθεί ο νομοθέτης με τα παιχνίδια να στρέφει τις απολαύσεις και τις επιθυμίες των παιδιών εκεί όπου όταν φτάσουν πρέπει να τελειώσουν. Βασικό, λοιπόν, σκοπό της παιδείας νομίζουμε την σωστή ανατροφή που, με το παιχνίδι, θα οδηγήσει όσο το δυνατό αποτελεσματικότερα την ψυχή του παιδιού ν’ αγαπήσει με όλη του την ύπαρξη εκείνο, στο οποίο όταν γίνει άντρας, θα παραστεί ανάγκη να είναι τέλειος. Προσέχτε λοιπόν, όπως σας είπα, αν σας αρέσει αυτό που σας ανέπτυξα μέχρι τώρα.

(…)

Ας μην αφήσουμε λοιπόν, χωρίς ορισμό το θέμα, τι ονομάζουμε παιδεία. Τώρα δηλαδή κατακρίνοντας και επαινώντας την ανατροφή του καθενός λέμε ότι ένας από μας είναι μορφωμένος. Ο άλλος ότι είναι αμόρφωτος κάποτε και στο εμπόριο και στη ναυτιλία και λέμε τα ίδια για πολλούς όμοιους ανθρώπους που είναι πολύ καλά μορφωμένοι. Γιατί, έχω τη γνώμη, ότι ο λόγος μας δεν έχει καμιά σχέση μ’ εκείνους που θεωρούν τα παραπάνω εκπαίδευση. Παιδεία είναι εκείνη που γυμνάζει τον άνθρωπο από την παιδική ηλικία στην αρετή και του εμπνέει σφοδρή επιθυμία να την αγαπήσει και να γίνει τέλειος πολίτης, που να ξέρει να κυβερνά και να υπακούει στους νόμους σύμφωνα με το πνεύμα της δικαιοσύνης. Αυτό το είδος της ανατροφής καθορίζει, όπως μου φαίνεται, ο λόγος μας και τώρα μονάχα αυτήν θέλει να ονομάσει παιδεία. Εκείνην που βάζει στόχο της τα χρώματα ή εκείνην που αποβλέπει στην απόκτηση πολιτικής δυνάμεως ή κανένα άλλο είδος σοφίας, χωρίς σύνεση και δικαιοσύνη, τη θεωρεί βάναυση και ανελεύθερη και τελείως ανάξια να ονομάζεται παιδεία. Εμείς όμως ας μη διαφωνούμε μεταξύ μας για τις λέξεις, αλλά ας μείνουμε σταθεροί στο λόγο που παραδεχόμαστε, ότι δηλαδή εκείνοι που έχουν πάρει σωστή μόρφωση γίνονται σχεδόν ενάρετοι και ότι δεν πρέπει να περιφρονούμε καθόλου την παιδεία γιατί έρχεται πρώτη στους τελειότερους ανθρώπους από όλα τα αγαθά. Κι αν κάποτε μας ξεφεύγει, είναι δυνατό να την επαναφέρουμε στη θέση της, κι αυτόν τον αγώνα πρέπει να κάνει πάντοτε κάθε άνθρωπος όσο μπορεί σ’ όλη του τη ζωή.

Μονάδες 10

Β4. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με την ένδειξη Σ, αν το περιεχόμενο τους είναι σωστό και με την ένδειξη Λ, αν το περιεχόμενό τους είναι λανθασμένο.

α. Ο Αριστοτέλης, λόγω του πατέρα του, είχε από νωρίς τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με τον κόσμο των γραμμάτων.

β. Η απουσία του Πλάτωνα επέδρασε ευεργετικά στην κατά βάση ποιητική ψυχοσύνθεση του Αριστοτέλη.

γ. Ο Πλάτωνας είχε δώσει στον Αριστοτέλη το παρατσούκλι «ο Νους».

δ. Τα Ηθικά Νικομάχεια πήραν το όνομά τους από το Νικόμαχο, τον πατέρα ή το γιο του Αριστοτέλη που ήταν γιατρός στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας.

ε. Ο Αριστοτέλης χώριζε την ανθρώπινη ψυχή σε δύο μέρη, το ἂλογον και λόγον ἒχον μέρος.

Μονάδες 10

Β5. α. Να δώσετε από ένα ομόρριζο ουσιαστικό για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του αρχαίου κειμένου: ἐστὶν, ἦχθαί, δραμεῖν, ἐνεγκεῖν, ἔχει.

β. Να σχηματίσετε προτάσεις στα νέα ελληνικά στις οποίες οι παρακάτω λέξεις να χρησιμοποιούνται με διαφορετική σημασία από αυτή που έχουν στο αρχαίο κείμενο: Σημεῖον, ἀποτελεῖ

Μονάδες 10

Πλάτωνος, Μενέξενος 240 a –b

Ο Πλάτων στο διάλογο αυτό δίνει το σχήμα ενός «Επιταφίου λόγου» που άκουσε κάποτε από τον Σωκράτη να τον συντάσσει η Ασπασία ως ρητορική άσκηση με τη μέθοδο του αυτοσχεδιασμού και της συγκόλλησης υπολειμμάτων από τον «Επιτάφιο λόγο» του Περικλή. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα γίνεται λόγος για το πώς οι Πέρσες αιχμαλώτισαν όλους τους Ερετριείς.

αἱ δὲ γνῶμαι δεδουλωμέναι ἁπάντων ἀνθρώπων ἦσαν· οὕτω πολλὰ καὶ μεγάλα καὶ μάχιμα γένη καταδεδουλωμένη ἦν ἡ Περσῶν ἀρχή. Αἰτιασάμενος δὲ Δαρεῖος ἡμᾶς τε καὶ Ἐρετριᾶς, Σάρδεσιν ἐπιβουλεῦσαι προφασιζόμενος, πέμψας μυριάδας μὲν πεντήκοντα ἔν τε πλοίοις καὶ ναυσίν, ναῦς δὲ τριακοσίας, Δᾶτιν δὲ ἄρχοντα, εἶπεν ἥκειν ἄγοντα Ἐρετριᾶς καὶ Ἀθηναίους, εἰ βούλοιτο τὴν[240b] ἑαυτοῦ κεφαλὴν ἔχειν· ὁ δὲ πλεύσας εἰς Ἐρέτριαν ἐπ᾽ ἄνδρας οἳ τῶν τότε Ἑλλήνων ἐν τοῖς εὐδοκιμώτατοι ἦσαν τὰ πρὸς τὸν πόλεμον καὶ οὐκ ὀλίγοι, τούτους ἐχειρώσατο μὲν ἐν τρισὶν ἡμέραις, διηρευνήσατο δὲ αὐτῶν πᾶσαν τὴν χώραν, ἵνα μηδεὶς ἀποφύγοι, τοιούτῳ τρόπῳ· ἐπὶ τὰ ὅρια ἐλθόντες τῆς Ἐρετρικῆς οἱ στρατιῶται αὐτοῦ, ἐκ θαλάττης εἰς θάλατταν διαστάντες, συνάψαντες τὰς χεῖρας διῆλθον ἅπασαν τὴν [240c] χώραν, ἵν᾽ ἔχοιεν τῷ βασιλεῖ εἰπεῖν ὅτι οὐδεὶς σφᾶς ἀποπεφευγὼς εἴη. τῇ δ᾽ αὐτῇ διανοίᾳ κατηγάγοντο ἐξ Ἐρετρίας εἰς Μαραθῶνα, ὡς ἕτοιμόν σφισιν ὂν καὶ Ἀθηναίους ἐν τῇ αὐτῇ ταύτῃ ἀνάγκῃ ζεύξαντας Ἐρετριεῦσιν ἄγειν. τούτων δὲ τῶν μὲν πραχθέντων, τῶν δ᾽ ἐπιχειρουμένων οὔτ᾽ Ἐρετριεῦσιν ἐβοήθησεν Ἑλλήνων οὐδεὶς οὔτε Ἀθηναίοις πλὴν Λακεδαιμονίων —οὗτοι δὲ τῇ ὑστεραίᾳ τῆς μάχης ἀφίκοντο— οἱ δ᾽ ἄλλοι πάντες ἐκπεπληγμένοι, ἀγαπῶντες τὴν [240d]ἐν τῷ παρόντι σωτηρίαν, ἡσυχίαν ἦγον.

Γ1. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφραστεί το απόσπασμα: «αἱ δὲ γνῶμαι δεδουλωμέναι … ἑαυτοῦ κεφαλὴν ἔχειν·».

Μονάδες 10

Γ2. Να επισημάνετε τις στρατιωτικές κινήσεις του Δάτη με βάση τις πληροφορίες από το παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 10

Γ3. α. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:

Αἰτιασάμενος: β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής παθητικού αορίστου:

Ναυσίν: ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό:

ἔχειν: β’ πληθυντικό ευκτικής αορίστου β’:

τούτους: γενική πληθυντικού θηλυκού γένους:

διαστάντες: γ’ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα:

Μονάδες 5

β. ἀποφύγοι: να κλιθεί η οριστική αορίστου β’

διῆλθον: να κλιθεί η προστακτική του ίδιου χρόνου

Γ4. α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι του κειμένου: ἄρχοντα, ἑαυτοῦ, πᾶσαν, ἐλθόντες, οὐδεὶς.

Μονάδες 5

β. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε δύο επιρρηματικούς προσδιορισμούς που  να εκφέρονται με διαφορετικό τρόπο.

Μονάδες 2

γ. «διηρευνήσατο δὲ αὐτῶν πᾶσαν τὴν χώραν, ἵνα μηδεὶς ἀποφύγοι»: να εξαρτηθεί από το ρήμα Λέγεται…

Μονάδες 3

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε η συνάδελφος Ντεζέ Αντιγόνη, η οποία, στη συνέχεια, το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποιο άλλο Κριτήριο Αξιολόγησης  επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για να μεταβείτε σε κάποιο  Άγνωστο Κείμενο ή για να δείτε τις Απαντήσεις επιλέξτε τον κατάλληλο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα: 

Για ολοκληρωμένη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις δείτε το υλικό μας για το Γνωστό Κείμενο στους παρακάτω πίνακες: 

Πλάτωνος Πρωταγόρας 

Πλάτωνος Πολιτεία

Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια

Αριστοτέλους Πολιτικά

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.