Ηθικά Νικομάχεια 2-4: Πλήρες Κριτήριο Αξιολόγησης με Αδίδακτο Κείμενο

Ηθικά Νικομάχεια Ενότητες 2-4

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ  Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια 1103a30-1103b25

τὰς δ’ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὲ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται, ὁμοίως δὲ καὶ τέχνη· ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντες· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί. εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί.

οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει· πράττοντες γὰρ τὰ ἐν τοῖς συναλλάγμασι τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρώπους γινόμεθα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πράττοντες δὲ τὰ ἐν τοῖς δεινοῖς καὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοί. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ἐπιθυμίας ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰς ὀργάς· οἳ μὲν γὰρ σώφρονες καὶ πρᾶοι γίνονται, οἳ δ’ ἀκόλαστοι καὶ ὀργίλοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ οὑτωσὶ ἐν αὐτοῖς ἀναστρέφεσθαι, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσί. καὶ ἑνὶ δὴ λόγῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται. διὸ δεῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι· κατὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις.

Α1. Να αναζητήσετε και να καταγράψετε τα κοινά χαρακτηριστικά της αρετής με τις τέχνες (με αναφορές στο κείμενο). Σε τι αποσκοπεί αυτός ο συσχετισμός εκ μέρους του Αριστοτέλη;

Μονάδες 20

Α2. Με βάση τα λεχθέντα του Αριστοτέλη στο κείμενο, αλλά και το παρακάτω απόσπασμα να καταδειχτεί ο ρόλος του νομοθέτη και του νόμου για την απόκτηση της ηθικής αρετής.

Οι προσωποποιημένοι νόμοι μιλούν στον Σωκράτη

 «Αλήθεια, τόση είναι η σοφία σου, ώστε δεν έχεις καταλάβει ότι και από τη µητέρα και από τον πατέρα κι απ’ όλους τους άλλους προγόνους το πιο πολύτιµο, το πιο σεβαστό, το πιο ιερό, το ανώτερο αγαθό είναι η Πατρίδα, σύµφωνα µε την κρίση των θεών και των γνωστικών ανθρώπων; ∆εν έχεις ακόµη καταλάβει πως έχουµε χρέος να σεβόµαστε και να υποτασσόµαστε περισσότερο στους νόμους της Πατρίδας παρά στον πατέρα, και αν τυχόν δεν βρίσκουµε σωστές τις εντολές της ή να προσπαθούµε να την πείθουµε ή να εκτελούµε όσα προστάζει;»

Πλάτωνος Κρίτων 51c

Μονάδες 20

Α3. Να διευκρινιστούν οι κάτωθι ερωτήσεις αν είναι ορθές ή όχι :

– Ο Αριστοτέλης επηρεάστηκε από τον πατέρα του ως προς την φιλοσοφική του ιδιοσυγκρασία.

– Ο Αριστοτέλης κινητοποιήθηκε από τον περίγυρό του να κατέβει στην Αθήνα στην Ακαδημία του Πλάτωνος να φοιτήσει.

– Ο Πλάτωνας δεν εκτίμησε την προσωπικότητα του Αριστοτέλη.

– Ο Αριστοτέλης προτιμούσε τους φίλους παρά την φιλοσοφική αναζήτηση της αλήθειας.

– Μαθητής του Μ. Αλεξάνδρου ήταν ο Αριστοτέλης.

– Ο Αριστοτέλης κατά την τρίτη επιστροφή του στην Αθήνα δίδαξε ξανά στην Ακαδημία του Πλάτωνος.

– Ο Αριστοτέλης αγαπήθηκε εν τέλει στην Αθήνα, όπου και απεβίωσε.

– Το έργο “Ηθικά Νικομάχεια” έλαβαν το όνομα από τον πατέρα του φιλοσόφου.

– Ευδαιμονία στην φιλοσοφία του Αριστοτέλη σημαίνει την εύνοια του θεού.

– Το έργο “Ηθικά Νικομάχεια” δεν έχει ως θέμα την ηθική αρετή.

Μονάδες 10

Α4. Να βρείτε ετυμολογικά συγγενείς λέξεις από το αρχαίο κείμενο με τα παρακάτω λήμματα: ευλάβεια, μεταλλαγμένος, επίσχεση, απρόθυμος, πυροτέχνημα, λιποτάκτης, αναμάρτητος, δεοντολογία, αδειούχος, αποδοτικός.

Μονάδες 10

Τις απαντήσεις μπορείτε να τις βρείτε στο βιβλίο του Δημήτρη Νάτση Φιλοσοφικός  Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου.

Φιλοσοφικός  Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου: Τιμή 10 ευρώ

Στην παραπάνω τιμή δεν συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα αποστολής.

Μπορείτε να δείτε δείγμα από το βιβλίο στον παρακάτω σύνδεσμο:

Φιλοσοφικός  Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου

Πλάτωνος, Φαίδων 68c-68e

Ο Σωκράτης στο απόσπασμα αυτό από τον διάλογο του με τον Κέβητα και τον Σιμμία μέσα στην φυλακή, προτού θανατωθεί, εξηγεί στους συνομιλητές του ότι ο θάνατος δεν φοβίζει τους φιλοσόφους, ώστε όχι μόνο η εγκράτεια αλλά και η ανδρεία στους ανθρώπους που δεν είναι φιλόσοφοι δεν είναι γνήσιες αρετές.

– Οὐκοῦν καὶ ἡ σωφροσύνη, ἣν καὶ οἱ πολλοὶ ὀνομάζουσι σωφροσύνην, τὸ περὶ τὰς ἐπιθυμίας μὴ ἐπτοῆσθαι ἀλλ᾽ ὀλιγώρως ἔχειν καὶ κοσμίως, ἆρ᾽ οὐ τούτοις μόνοις προσήκει, τοῖς μάλιστα τοῦ σώματος ὀλιγωροῦσίν τε καὶ ἐν φιλοσοφίᾳ ζῶσιν;

–᾽Ανάγκη, ἔφη.

-Εἰ γὰρ ἐθέλεις, ἦ δ᾽ ὅς, ἐννοῆσαι τήν γε τῶν ἄλλων ἀνδρείαν τε καὶ σωφροσύνην, δόξει σοι εἶναι ἄτοπος.

– Πῶς δή, ὦ Σώκρατες;

– Οἶσθα, ἦ δ᾽ ὅς, ὅτι τὸν θάνατον ἡγοῦνται πάντες οἱ ἄλλοι τῶν μεγάλων κακῶν;

– Καὶ μάλ᾽, ἔφη.

–Οὐκοῦν φόβῳ μειζόνων κακῶν ὑπομένουσιν αὐτῶν οἱ ἀνδρεῖοι τὸν θάνατον, ὅταν ὑπομένωσιν;

–῎Εστι ταῦτα.

– Τῷ δεδιέναι ἄρα καὶ δέει ἀνδρεῖοί εἰσι πάντες πλὴν οἱ φιλόσοφοι· καίτοι ἄλογόν γε δέει τινὰ καὶ δειλίᾳ ἀνδρεῖον εἶναι.

Οὐκοῦν: επομένως

ἦ δ᾽ ὅς: είπε αυτός

Β1. Από το άνωθεν κείμενο να μεταφραστεί το απόσπασμα: Οὐκοῦν καὶ ἡ σωφροσύνη, …Ανάγκη, ἔφη.

Μονάδες 10

Β2. Για ποιο λόγο ο Σωκράτης θεωρεί την εγκράτεια αλλά και την ανδρεία ως μη γνήσιες αρετές στους ανθρώπους που είναι πραγματικά φιλόσοφοι;

Μονάδες 10

Β3. Να δοθούν οι ζητούμενοι τύποι για τις παρακάτω λέξεις:

πολλοὶ: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους στον συγκριτικό βαθμό

σώματος: δοτική πληθυντικού

ἄτοπος : αιτιατική ενικού θηλυκού γένους στον ίδιο βαθμό

μεγάλων: τον υπερθετικό βαθμό του αντιστοίχου επιρρήματος

δέει: ονομαστική πληθυντικού

ἔχειν: γ’ ενικό υποτακτικής αορίστου β

ζῶσιν: β’ ενικό οριστικής παρατατικού

ἔφη: απαρέμφατο ενεστώτα

Οἶσθα: γ’ πληθυντικό ευκτικής ίδιου χρόνου

ὑπομένουσιν: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα της ίδιας φωνής   

Μονάδες 10

Β4. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις του κειμένου: τὸ μὴ ἐπτοῆσθαι, τούτοις, τοῦ σώματος, ἄτοπος, κακῶν (το 1^ο του κειμένου), δέει (το 1^ο του κειμένου), εἶναι  (το 2^ο και τελευταίο του κειμένου).

Μονάδες 7

Β5. Εἰ γὰρ ἐθέλεις …… εἶναι ἄτοπος: Να αναγνωριστεί ο υποθετικός λόγος του αποσπάσματος αυτού και να τραπεί μετά σε υποθετικό λόγο της σχέσης του προσδοκωμένου.

Μονάδες 3

Ενδεικτικές απαντήσεις των ερωτήσεων του κριτηρίου μπορείτε να δείτε στο σύνδεσμο: Απαντήσεις Κριτηρίου.

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Δημήτρης Νάτσης, ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Η ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.