
Ηθικά Νικομάχεια 2-4: Πλήρες Κριτήριο Αξιολόγησης με Αδίδακτο Κείμενο Απαντήσεις
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Αρχαίων Ελληνικών Προσανατολισμού της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Ηθικά Νικομάχεια Ενότητες 2-4
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Απαντήσεις
Α1.
Ο Αριστοτέλης συσχετίζει ήδη από την πρώτη παράγραφο, ευδιακρίτως την αρετή με τις τέχνες (ὥσπερ καί ἐπί τῶν ἄλλων τεχνῶν)∙ Η σχέση αυτή οφείλεται στα εξής: πρώτον ότι και στα δύο είδη δραστηριοτήτων, και στις τέχνες και στις αρετές, η άσκηση προηγείται της εκμάθησης, αφού και τα δύο κερδίζονται με την πράξη και τη συνήθεια, δηλαδή ενεργοποιείται η δυνατότητά τους μέσα από τον εθισμό. Δεύτερον ότι η ψυχική ενέργεια που αναφέρεται στις ηθικές αρετές συνίσταται στην κατανόηση και εφαρμογή όσων προτείνει ο λόγος, ότι η ηθική αρετή είναι το αποκύημα της υπακοής της συμπεριφοράς μας προς τις υπαγορεύσεις της φρόνησης, ενώ η τέχνη, απ΄ την άλλη, είναι και αυτή μια μόνιμη ποιότητα, θεμελιωμένη στην έλλογη κατασκευαστική ικανότητα. Δηλαδή, δεν αποκλείεται στη σκέψη του φιλοσόφου να υπολανθάνει η πεποίθηση ότι μεταξύ των τεχνών και των αρετών ο λόγος παίζει ένα καθοριστικό ρόλο. Σκοπός του Αριστοτέλη σε αυτή την παράγραφο είναι να καταδείξει ότι οι αρετές αποκτώνται όπως και οι τέχνες, δηλαδή μέσω του εθισμού και σίγουρα δεν είναι εκ φύσεως.
Στην επόμενη παράγραφο του κειμένου συσχετίζονται πάλι οι αρετές με τις τέχνες. Ο Αριστοτέλης μας έδειξε στην προηγούμενη παράγραφο ότι η απόκτηση μίας ηθικής αρετής είναι κάτι ανάλογο με την εκμάθηση των τεχνών, απαιτείται δηλαδή επίμονη άσκηση. Σε αυτήν την παράγραφο, ο Αριστοτέλης επισημαίνει ότι, όπως ο κάθε τεχνίτης-δάσκαλος θέλει να δει τον μαθητή του καλό τεχνίτη, έτσι και ο νομοθέτης επιδιώκει να κάνει τον μαθητή του πολίτη ενάρετο. Επίσης τονίζει ότι ούτε όλοι γίνονται αγαθοί άνθρωποι-πολίτες ούτε καλοί τεχνίτες. Ευθύνη έχει η ποιότητα στην άσκηση και βέβαια και ο διδάσκαλος (νομοθέτης ή τεχνίτης) ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί….. εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί. Φανερή, λοιπόν, και εδώ η σχέση αρετής και τέχνης. Ο Αριστοτέλης αντλεί το νέο του επιχείρημα από τον χώρο της πολιτικής, για να καταδείξει α) ότι η αρετή λειτουργεί όπως και η τέχνη, β) απαιτείται και για τις δύο εθισμός, ποιότητα, διδάσκαλος, και γ) ότι αρετή και τέχνη οὐ φύσει. Σκοπός του φιλοσόφου σε αυτή την παράγραφο είναι να καταδείξει πρώτον ότι οι αρετές δεν είναι εκ φύσεως και δεύτερον ότι για τις αρετές απαιτείται ο διδάσκαλος∙ αυτό το αποδεικνύει μέσω της σχέσεως αρετής με τέχνη.
Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου αυτού ο Αριστοτέλης συνδέει πάλι την αρετή με τις τέχνες αναλογικά. Δηλαδή, στην προηγούμενη παράγραφο Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν…ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί ο Αριστοτέλης ανέφερε πως τόσο για αρετές όσο και για τις τέχνες χρειάζεται εθισμός και εξάσκηση, αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό. Δηλαδή, αν όλοι ασκούνται και επιδίδονται στον εθισμό και στη πράξη, πώς γίνεται κάποιοι απ’ αυτούς να γίνονται αγαθοί πολίτες και άλλοι φαύλοι, όπως το ίδιο συμβαίνει και με τους κιθαριστές ή τους οικοδόμους; Και τι είναι αυτό τελικά που διασφαλίζει την επιτυχή εξέλιξη; Με αναφορά στους τεχνίτες, οι οποίοι πρέπει κατά την εκμάθηση της τέχνης να αποδίδουν ποιότητα, δηλαδή να ασκούν την τέχνη με σωστό και εύστοχο τρόπο, έρχεται ο φιλόσοφος σε αυτήν την παράγραφο «δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει … μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν» να δηλώσει το ίδιο και για τις αρετές. Μπορεί κανείς να χαρακτηριστεί με ηθική ποιότητα ή να στιγματιστεί ως ανήθικος, ανάλογα με το αν συμπεριφέρθηκε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, δηλαδή ανάλογα με την ηθική ποιότητα που απέδωσε στις καθημερινές ψυχικές του ενέργειες. Και ο Αριστοτέλης για να το καταδείξει εναργώς, αναφέρεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις: 1) ανάλογα με το αν απέδωσε κάποιος ηθική ποιότητα (δικαιοσύνη) στις ενέργειές του κατά τις διαπροσωπικές του συναλλαγές, γίνεται δίκαιος ή άδικος ∙ 2) ανάλογα με το αν απέδωσε ηθική ποιότητα (ανδρεία) στην στάση του ως άτομο απέναντι στους κινδύνους, γίνεται ανδρείος ή δειλός ∙ 3) ανάλογα με το αν απέδωσε ηθική ποιότητα (εγκράτεια) στην συμπεριφορά του όσον αφορά τις επιθυμίες του, γίνεται εγκρατής ή ακόλαστος ∙ 4) ανάλογα με το αν απέδωσε ηθική ποιότητα στις αντιδράσεις του κατά τις παρορμήσεις του, γίνεται οργίλος ή πράος. Σκοπός του Αριστοτέλη σε αυτή την παράγραφο είναι να καταδείξει πως η ηθική πράξη παίζει καθοριστικό ρόλο για την διαμόρφωση της ηθικής έξης, όπως η ορθή άσκηση της τέχνης βοηθά στην απόκτηση της τέχνης. Ανάλογα λοιπόν με την ηθική ποιότητα που αποδίδουμε στις ενέργειές μας, διαμορφώνονται τα μόνιμα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εαυτού μας, οι έξεις, όπως πριν κατέδειξε ότι η ποιότητα κατά την εκμάθηση των τεχνών οδηγεί στην απόκτηση μίας τέχνης.
Α2.
Ο Αριστοτέλης, θέλοντας να μας φέρει ένα ακόμα επιχείρημα για το ότι οι ηθικές αρετές δεν είναι εκ φύσεως, αναφέρεται στην συμβολή του νομοθέτη. Ο νομοθέτης ως διδάσκαλος της αρετής διαμορφώνει νόμους, έχοντας έναν και μόνο σκοπό: την ηθική διαπαιδαγώγηση των πολιτών. Κατά τον Αριστοτέλη ο νομοθέτης είναι ο κατ’ εξοχήν παιδαγωγός της κοινωνίας, ο οποίος επιδίδεται στην ηθική διάπλαση του νέου, όχι με τη θεωρητική διδασκαλία αλλά με τη θέσπιση νόμων. Οι νόμοι φέρουν τον αυριανό πολίτη στην αντικειμενική πραγματικότητα και παράλληλα ορίζουν την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά, εμποδίζοντας έτσι τον νέο να παρεκτραπεί. Η θέσπιση νόμων είναι μία μορφή διαπαιδαγώγησης των πολιτών, με την οποία επιδιώκεται ο εθισμός τους στην αρετή· είναι, λοιπόν, μία συστηματική και δια βίου επιδιωκόμενη ηθική διάπλαση των πολιτών. Εντέλει, κύριο έργο των νομοθετών είναι η διάπλαση των πολιτών με ηθική ποιότητα, οι οποίοι θα είναι χρηστοί και θα επιτελούν έντιμα έργα.
Αν, λοιπόν, τόσο οι αρετές όσο και οι τέχνες ήταν εκ φύσεως, τότε ούτε ο νομοθέτης, ο οποίος είναι ο κατ’ εξοχήν διδάσκαλος της αρετής, ούτε ο δάσκαλος της τέχνης θα ήταν αναγκαίοι στο να μας καθοδηγήσουν στην απόκτηση τους, και μάλιστα αποδίδοντας συγκεκριμένη ποιότητα κατά την άσκηση. Θα ήμασταν καλοί άνθρωποι-πολίτες ή κακοί εκ φύσεως, όπως και καλοί ή κακοί τεχνίτες. Όμως, επειδή δεν ισχύει κάτι τέτοιο, είναι αναγκαία τόσο η άσκηση-εθισμός, όσο και η καθοδήγηση από τους νομοθέτες ή τους δασκάλους-τεχνίτες για την απόκτηση των αρετών ή των τεχνών. Επομένως, οι ηθικές αρετές καλλιεργούνται μέσα μας μέσω του εθισμού, ωστόσο για να τελειωθούμε σε αυτές είναι απαραίτητη η συνεισφορά του διδασκάλου. Ομοίως και στις τέχνες.
Επομένως σ’ αυτή την ενότητα ο Αριστοτέλης δέχεται και επισημαίνει την συμβολή της διδασκαλίας για τη καλλιέργεια της ηθικής αρετής, αναφέροντας το ρόλο του νομοθέτη (=δασκάλου). Την τονίζει με την αναφορά του στο έργο του νομοθέτη. Ο Αριστοτέλης, όπως και ο Πλάτων, όπως παρατηρούμε στο παράλληλο απόσπασμα, θεωρεί ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της πολιτείας το παιδευτικό, που υλοποιείται κυρίως με τους νόμους και την παιδεία. Οι νόμοι, όπως μαρτυρεί και το παράλληλο, είναι ό,τι πιο πολύτιμο σε μία πολιτεία. Είναι σχεδόν ανώτερη από τους γονείς. Πρέπει να υπακούμε σε αυτούς, διότι αυτοί μας γαλουχούν και μας διαμορφώνουν μέσα στην πολιτεία.
Α3.
-Σωστό
-Λάθος
-Λάθος
-Λάθος
-Σωστό
-Λάθος
-Λάθος
-Λάθος
-Λάθος
-Σωστό
Α4.
ευλάβεια: λαμβάνομεν
μεταλλαγμένος: συναλλάγμασιν
επίσχεση: εἶχεν, ἕξεις
απρόθυμος: ἐπιθυμίας
πυροτέχνημα: τεχνῶν
λιποτάκτης: λοιποὶ
αναμάρτητος: ἁμαρτάνουσιν
δεοντολογία: δεῖ
αδειούχος: δεινοῖς, δειλοί
αποδοτικός: ἀποδιδόναι
Τις απαντήσεις μπορείτε να τις βρείτε στο βιβλίο του Δημήτρη Νάτση Φιλοσοφικός Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου.
Φιλοσοφικός Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου: Τιμή 10 ευρώ
Στην παραπάνω τιμή δεν συμπεριλαμβάνονται τα έξοδα αποστολής.
Μπορείτε να δείτε δείγμα από το βιβλίο στον παρακάτω σύνδεσμο:
Φιλοσοφικός Λόγος Αριστοτέλης Γ Λυκείου
Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Β1.
-Επομένως, η σωφροσύνη, αυτήν που οι περισσότεροι αποκαλούν σωφροσύνη, δηλαδή το να μη παρασύρεσαι από τις επιθυμίες σου αλλά να τις αντιμετωπίζεις με αδιαφορία και εγκράτεια, τελικά αυτή μόνο σε αυτούς τους ανθρώπους δεν ταιριάζει, σε όσους δηλαδή αδιαφορούν για τις σωματικές ανάγκες και φιλοσοφούν;
-Κατ’ ανάγκη, είπε.
Β2.
Ο Σωκράτης εξηγεί στο παρόν απόσπασμα ότι οι αρετές οι σχετικές με τις ορμές του σώματος, όπως για παράδειγμα η εγκράτεια και η ανδρεία, είναι επίπλαστες αρετές για τους ανθρώπους που πράγματι έχουν φτάσει στον νοητό κόσμο και φιλοσοφούν. Η αιτία είναι ξεκάθαρη στα λόγια του Σωκράτη μέσα στο κείμενο: οι φιλόσοφοι αδιαφορούν για την ύλη και το σώμα, άρα σε αυτούς δεν υπάρχει το ένστικτο της αυτοσυντήρησης ούτε υπακούουν στα κοινωνικά στερεότυπα της κανονιστικής ηθικά συμπεριφοράς.
Β3.
τὰ πλείονα/πλείω
τοῖς σώμασι,
τὴν ἄτοπον,
μέγιστα
τὰ δέη
σχῇ,
ἔζης,
φάναι,
εἰδεῖεν,
ὑπομενοῦσιν
Β4.
τὸ μὴ ἐπτοῆσθαι: έναρθρο απαρέμφατο, επεξήγηση στο σωφροσύνην
τούτοις: αντικείμενο του ρήματος προσήκει
τοῦ σώματος: αντικείμενο της επιθετικής μετοχής τοῖς ὀλιγωροῦσίν
ἄτοπος: κατηγορούμενο στα νοούμενα υποκείμενα ἀνδρείαν τε καὶ σωφροσύνην από το απαρέμφατο εἶναι
κακῶν (το 1ο του κειμένου): γενική κατηγορηματική διαιρετική στο θάνατον από το ρήμα ἡγοῦνται
δέει (το 1ο του κειμένου): δοτική αιτίας στην περίφραση ἀνδρεῖοί εἰσι
εἶναι (το 2ο και τελευταίο του κειμένου): τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο της απρόσωπης έκφρασης ἄλογόν ἐστι
Β5.
–Εἰ γὰρ ἐθέλεις……. δόξει: υποθετικός λόγος σε σχέση του πραγματικού.
—Σε σχέση του προσδοκωμένου θα είναι: Ἂν ἐθέλῃς ….. δόξει
Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον σύνδεσμο: Κριτήριο Αξιολόγησης
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε προετοίμασε ο εκλεκτός συνάδελφος Δημήτρης Νάτσης, ο οποίος στη συνέχεια το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.