Ἐπὶ ἀσπαλάθων: Ερμηνευτικό Σχόλιο

«Ἐπὶ ἀσπαλάθων…» 

Γ. Σεφέρης

Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σχόλιό σας για το κείμενο, παρουσιάζοντας το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του.  Να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας σχετικούς με το θέμα δείκτες του ποιήματος.

Ο θεματικός άξονας του ποιήματος «Επί ασπαλάθων…» του Γ. Σεφέρη είναι η τιμωρία του Παμφύλιου Τυράννου Αρδιαίου και κατ` επέκταση κάθε τυράννου που καταδυναστεύει τον λαό.  Στο  ποιητικό κείμενο αναδύεται μια έντονη αντίθεση, από τη μια η γαλήνη του ελληνικού τοπίου -φυσικού αλλά και πολιτιστικού- και από την άλλη η σκληρή τιμωρία που υφίσταται ο πανάθλιος Τύραννος.  Περιγράφεται λιτά το φυσικό τοπίο του Σουνίου «Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες το κόκκινο χώμα κι ασπάλαθοι».  Ωστόσο, η περιγραφή των ασπαλάθων «ασπάλαθοι δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια και τους κιτρίνους ανθούς» προσημαίνει τη σκληρή τιμωρία του τυράννου.  Αυτό αισθητοποιείται με την επιλογή της μετοχής δείχνοντας, που έχει τη σημασία απειλώντας, των επιθέτων «έτοιμα τα μεγάλα» που σημαίνει κατάλληλα λόγω του μεγέθους τους για τη σκληρή τιμωρία που θα ακολουθήσει, τα βελόνια που αποτελεί μεταφορά, καθώς εννοεί τα αγκάθια, αλλά και το κίτρινο χρώμα των ανθών που συμβολίζει το χρώμα του μίσους.  Συνεχίζοντας την περιγραφή του τοπίου παρουσιάζει τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα  «Απόμακρα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μια άρπας αντηχούν ακόμη…».  Με τη μεταφορά της άρπας, τη χρήση του ενεστώτα «αντηχούν» -με εξακολουθητικό ποιόν ενέργειας- αλλά και του επιρρήματος ακόμη δημιουργείται μια ακουστική εικόνα που εξαίρει την αδιάλειπτη παρουσία και επίδραση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στον σύγχρονο κόσμο.

Η θέαση αυτού του γαλήνιου τοπίου προκαλεί την ψυχική ηρεμία του ποιητικού υποκειμένου που διερωτάται «– Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;».  Η απάντηση «Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού τ’ αυλάκια·» με το ρήμα θαρρώ  -που σημαίνει υποθέτω, νομίζω- τροφοδοτεί τον ενδιάθετο διάλογο.  Η λέξη ασπάλαθοι αποδεικνύει τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας «τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου δεν άλλαξε από εκείνους τους καιρούς» και αποτελεί το οπτικό ερέθισμα που οδηγεί συνειρμικά στην περικοπή του Πλάτωνα για τον Αρδιαίο, η οποία μεταφέρεται αυτούσια σε εισαγωγικά ««τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει «τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο, κουρέλι».  Το ασύνδετο της παρατακτικής σύνδεσης των κύριων προτάσεων χωρίς κόμμα εναλλακτικά με το πολυσύνδετο δηλώνει τη συναισθηματική φόρτιση με την οποία εκτελούνται τα βασανιστήρια, τα οποία εκφράζονται με συσσώρευση ρημάτων έντονης δράσης σε ανιούσα κλιμάκωση έριξαν, έγδαραν, έσυραν, καταξέσκισαν, και πήγαν και τον πέταξαν που δηλώνουν την οδύνη συνοδευόμενα από τους ανάλογης φόρτισης επιρρηματικούς προσδιορισμούς τρόπου χειροπόδαρα και τόπου χάμω, παράμερα, στον Τάρταρο.

Οι δύο καταληκτικοί στίχοι του ποιήματος που χωρίζονται με διάκενο από το υπόλοιπο ποιητικό σώμα και αυτονομούνται αποτελούν το συμπέρασμα του ποιητικού υποκειμένου «Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος».  Με το ρήμα πλέρωνε σε παρατατικό χρόνο -που δηλώνει τη διάρκεια και την επανάληψη- τονίζεται ότι η τιμωρία του Αρδιαίου δεν ήταν παροδική, αλλά συνεχής και δε σταματούσε ποτέ.  Άλλωστε, το ουσιαστικό κρίματα -αδικήματα, ανοσιουργήματα- λέξη με ηθική διάσταση και το επίθετο πανάθλιος με υπερθετική λειτουργία δικαιολογούν την ικανοποίηση που αισθάνεται η ποιητική φωνή και αποκαλύπτουν τις ενδόμυχες σκέψεις και τις επιθυμίες της για την τιμωρία των τυράννων εκείνης της εποχής.   Αυτό αποδεικνύεται και από τη χρονολογία 31 του Μάρτη 1971 που πιστοποιεί το αντιδικτατορικό πνεύμα του ποιήματος.

Η παραπάνω ενδεικτική ανάλυση, σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου, εκπονήθηκε από τη συνάδελφο Μαρία Μποβολή, η οποία την παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποια άλλη από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.