Φουραντάν: Διδακτική Πρόταση

Φουραντάν: Διδακτική Πρόταση

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ:

Θανάσης Βαλτινός, Φουραντάν

Ερώτηση: Τι συνέβη το βράδυ της Κυριακής 13ης Ιανουαρίου τρέχοντος έτους;

Απάντηση: Την τελευταία εβδομάδα είχα θυμώσει με την κόρη μου Σταυρούλα διότι ενώ ήταν έγκυος μου το απέκρυψε στην αρχή. Μετά μου το αποκάλυψε ότι πράγματι ήταν σε προχωρημένο μήνα, χωρίς να μου λέει με ποιον. Στο χωριό είναι μεγάλο σκάνδαλο να γεννήσει μια ανύπαντρη κοπέλα, γι’ αυτό και επειδή έχω άλλα τρία κορίτσια, και ένα γιο, εθόλωσε το μυαλό μου και την Κυριακή το βράδυ, γύρω στις εννιά που το ράδιο έλεγε τις ειδήσεις, έβαλα στα παιδιά μου να φάνε. Αφού έβαλα στα άλλα, φακές στα πιάτα τους, έβαλα και στης Ρούλας. Προτού της το δώσω πήγα στο φούρνο που είναι στην αυλή, πήρα ένα μπουκαλάκι γυάλινο με μαύρο βούλωμα που είχε μέσα δηλητήριο φουραντάν και έριξα λίγο στο πιάτο της. Μετά το έβαλα μπροστά της που καθόταν με τα άλλα παιδιά και είδα ότι το έφαγε όλο.

Το δηλητήριο το είχε βάλει στο φούρνο η Ρούλα και μου το είχε δείξει. Το φέρνουν στην κοινότητα για την καταπολέμηση εντόμων στα χτήματα και παίρνει όποιος θέλει. Μετά από λίγο, που έφαγε, βγήκε έξω από το σπίτι και έκανε εμετό. Γύρισε και αφού κάθισε μισή ώρα είπε ότι την πόναγε η κοιλιά της και πήγε για ύπνο. Εγώ έπλυνα τα πιάτα και κοιμήθηκα μετά από αυτήν, δίπλα της. Την κοίταξα και είδα ότι κοιμόταν κανονικά.

Ερώτηση: Σε ποιο δωμάτιο κοιμηθήκατε και ποιος άλλος κοιμήθηκε εκεί;

Απάντηση: Στο σπίτι μας έχουμε το χειμωνιάτικο και τη σάλα και τους μήνες που κάνει κρύο κοιμόμαστε όλοι μαζί στο χειμωνιάτικο που έχει το τζάκι. Εγώ και στη σειρά τα παιδιά μου στρωματσάδα. Με το φώτημα σκούντησα τη Ρούλα να σηκωθεί και να ανάψει τη φωτιά αλλά δεν κουνιόταν και ήταν παγωμένη. Τότε σηκώθηκα και κατάλαβα ότι είχε πεθάνει.

Ερώτηση: Ποιος υποπτεύεστε ότι ήταν ο αίτιος της εγκυμοσύνης της κόρης σας Σταυρούλας;

Απάντηση: Ο κουνιάδος μου Μιχάλης Ισαακίδης. Ο Μιχάλης ερχόταν στο σπίτι μας συχνά για να έχουν τα παιδιά έναν ίσκιο και με βοήθαγε και εμένα. Με βοήθαγε στις δουλειές, στο αμπέλι κλάδεμα, και άλλες.

Ερώτηση: Διανυκτέρευε στο σπίτι σας ο Μιχάλης Ισαακίδης;

Απάντηση: Καμιά φορά αλλά σπάνια, όταν νύχτωνε και ήταν κουρασμένος για να πάει στο Πλατάνι. (χωριό μόνιμης κατοικίας Μιχαήλ Ισαακίδη).

Ερώτηση: Οταν διανυκτέρευε στο σπίτι σας ο Μιχάλης Ισαακίδης πού κοιμόταν;

Απάντηση: Στο χειμωνιάτικο αλλά του έστρωνα ξεχωριστά, από τη δική μου μεριά.

Ερώτηση: Πώς και πότε νομίζετε ότι ο Μιχάλης Ισαακίδης εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και αποπλάνησε την κόρη σας;

Απάντηση: Ένα βράδυ στο τέλος του περασμένου Αυγούστου που πήγα στον Πύργο για δουλειά, έμεινε στο σπίτι ο Μιχάλης και τότε το πείραξε το κορίτσι. Την άλλη μέρα που γύρισα το κατάλαβα.

Ερώτηση: Γιατί η κόρη σας δεν σας είπε τίποτα και πώς το καταλάβατε;

Απάντηση: Η κόρη μου ήταν νευρική και επιθετική εναντίον μου. Από καιρό δεν τα πηγαίναμε και πολύ καλά και συχνά με κατηγορούσε, όταν έμενε στο σπίτι μας ο θείος της Μιχάλης. Όταν γύρισα από τον Πύργο την ρώτησα τι είχε, και μου είπε ότι δεν είχε τίποτα. Μου είπε ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον σου. Και εγώ της έδωσα ένα σκαμπίλι που μου έβγαλε γλώσσα. Τότε μου είπε, εσύ δεν είσαι μητέρα, και την πήραν τα κλάματα.Ερώτηση: Μετά από αυτό το επεισόδιο ποια ήταν η συμπεριφορά της κόρης σας;

Απάντηση: Ήταν ευερέθιστη και λιγομίλητη. Φαινόταν μοναχή της. Του Αγίου Νικολάου ψιχάλιζε, γύρισε στο σπίτι βρεγμένη και είχε χώματα στο φουστάνι της. Την ρώτησα πού γύριζε. Ήταν απελπισμένη, πήγε να με αγκαλιάσει και εγώ την απώθησα. Ξεσυνερίστηκα το παιδί μου.

Ερώτηση: Ο Μιχάλης Ισαακίδης τι έκανε στο μεταξύ;

Απάντηση: Ο Μιχάλης αραίωσε. Δύο φορές τον Δεκέμβριο ήρθε στο χωριό αλλά δεν ήρθε στο σπίτι μας. Ο Μιχάλης ήρθε μας έβαλε φωτιά και μετά χάθηκε.

Ερώτηση: Έχετε να προσθέσετε άλλο τι;

Απάντηση: Γυρεύω συγνώμη από τον Θεό, τα παιδιά μου και τους ανθρώπους. Ό,τι έκανα το έκανα γιατί η Ρούλα με είχε φέρει σε απόγνωση. Εγώ τριάντα εφτά χρονών έμεινα χήρα και μεγάλωσα πέντε παιδιά δουλεύοντας όλη την ημέρα και δεν ήθελα τα άλλα μου κορίτσια να πάρουν τον δρόμο που πήρε η Ρούλα μας και μας ντρόπιασε όλους. Και τον μικρό μας γιο.

[Βαλτινός 2015: 11-17]

Ερμηνευτικές Σημειώσεις

Το διήγημα: «Φουραντάν» του Θανάση Βαλτινού που περιλαμβάνεται στον Φάκελο Υλικού της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου (σελ. 200κε) αξιοποιείται σε ενδεικτικό κριτήριο αξιολόγησης και λογικά θα απασχολήσει διδακτικά τους συναδέλφους που διδάσκουν το οικείο μάθημα. Μετά τις πρόσφατες αλλαγές, το κριτήριο μάς αφορά μόνον κατά το ερμηνευτικό σχόλιο που τελικά θα ζητηθεί από τους μαθητές, είναι ωστόσο σημαντικό να γνωρίζουμε περισσότερα πράγματα που αφορούν το «συγκείμενο», το ευρύτερο πλαίσιο.

Το μικροδιήγημα έχει τη μορφή διαλόγου και μιμείται την ανάκριση μίας γυναίκας που σκότωσε την έγκυο κόρη της για λόγους τιμής με κάποιους υπαινιγμούς ότι πέρα από τον φόβο του σκανδάλου ίσως να υπήρχε και ερωτική αντιζηλία στα κίνητρα. Αυτό που δεν αναφέρεται στο υλικό του φακέλου και που ίσως αξίζει να γνωρίζει κανείς προκειμένου η προσέγγιση του κειμένου να είναι πληρέστερη είναι ότι το θέμα του διηγήματος, αφορά πραγματικό έγκλημα με παραλλαγμένα φυσικά τα ονόματα και ορισμένες λεπτομέρειες. Όμως ο κεντρικός πυρήνας παραμένει ο ίδιος και είναι απολύτως αναγνωρίσιμος.

Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στο βιβλίο του ειδικού στο αστυνομικό ρεπορτάζ δημοσιογράφου Πάνου Σόμπολου: «Εγκλήματα γένους θηλυκού στην Ελλάδα» (σελ. 199-211), μία αγρότισσα, 48 ετών, (δεν αναφέρεται το επίθετό της) σε ορεινό χωριό κοντά στην αρχαία Ολυμπία δηλητηρίασε με «φουραντάν» την έγκυο κόρη της Κωστούλα, 21 ετών, επίσης αγρότισσα ρίχνοντας, όπως και στο διήγημα, το δηλητήριο στις φακές της. Τα λόγια της παιδοκτόνου αποτελούν πιστή αντιγραφή της κατάθεσής της στις ανακριτικές αρχές. Ακόμη και η φράση: «γυρεύω συγχώρεση από τον Θεό, τα παιδιά μου και τους ανθρώπους» είναι αυτούσια παρμένη επίσης από την ίδια κατάθεση. Κι όλα τα άλλα στοιχεία: ηλικία χηρείας κι αριθμός παιδιών είναι τα ίδια. Μοναδική διαφοροποίηση εκτός από το στοιχείο του πιθανού πατέρα του παιδιού και κατά τα φαινόμενα βιαστή της άτυχης κοπέλας, η ηλικία του γιου της χήρας που στην πραγματική ιστορία ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία και ήταν αυτός που επιστρέφοντας από γλέντι γάμου στο χωριό, διαπίστωσε τον θάνατο της αδερφής του. Αρχικά μάλιστα η φόνισσα αρνήθηκε τις κατηγορίες και ο θάνατος της κοπέλας αποδόθηκε σε αυτοκτονία, κάτι που θεωρήθηκε μια αρκετά φυσιολογική αιτία. Στις ανακρίσεις όμως η μητέρα έπεσε σε αντιφάσεις και στο τέλος αναγκάστηκε να ομολογήσει. Η δράστιδα καταδικάστηκε πρωτόδικα σε φυλάκιση 10 ετών και έξι μηνών.

Ποια είναι όμως η διδακτική αξία της πληροφορίας ότι πρόκειται για πραγματικό γεγονός; Χωρίς να το αποκαλύπτουμε εξαρχής, μπορούμε να το θέσουμε ως ερώτημα προς διερεύνηση, εάν δηλαδή, μια τέτοια ιστορία θα μπορούσε να έχει συμβεί και στην πραγματικότητα. Και βέβαια μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους διαθέσιμους κειμενικούς δείκτες (τη διαλογική/θεατρική μορφή, την απλότητα και οικονομία στην έκφραση χωρίς ιδιαίτερα καλολογικά στοιχεία κ.ά.) Σχετικό με αυτό είναι και το επίσης πολύ ενδιαφέρον ερώτημα προς την τάξη για το πότε πιστεύουν οι μαθητές ότι θα μπορούσε να έχει συμβεί μια τέτοια ιστορία. Γιατί ενώ όλοι θα συμφωνούσαν ότι το συγκεκριμένο έγκλημα μόνο σ’ ένα πολύ κλειστό και συντηρητικό κοινωνικό περιβάλλον θα μπορούσε να έχει συντελεστεί, οι περισσότεροι μάλλον θα το τοποθετούσαν στο μακρινό παρελθόν. Ελάχιστοι όμως ή μάλλον κανείς δεν θα μπορούσε, εκτός εάν διαμένει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, να υποθέσει ότι το έγκλημα συντελέστηκε το 1997. Εάν έχουμε τη διάθεση και το περιθώριο να ξεφύγουμε από τις απαιτήσεις των εξετάσεων, ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον θέμα συζήτησης είναι αυτό της απόδοσης δικαιοσύνης. Θα μπορούσε να γίνει είτε δραματοποίηση της δίκης, είτε δημόσια αντιπαράθεση με ανταλλαγή επιχειρημάτων υπέρ και κατά της ενοχής της δράστιδας και της ποινής που θα της καταλογιζόταν. Όπως καταλαβαίνετε το θέμα προσφέρεται για πολλές επίκαιρες συσχετίσεις και προβληματισμούς

Έτσι λοιπόν, το κοινωνικό περιβάλλον του διηγήματος παύει να αποτελεί ένα ανώδυνο προϊόν μυθοπλασίας που αφορά μία μακρινή εποχή κι ένα ίσως προ πολλού ξεπερασμένο κοινωνικό περιβάλλον και καθίσταται ένα τρομακτικό παρόν. Αυτό προσφέρει το επιπλέον ερέθισμα να θιγούν πολλά επίκαιρα ζητήματα και να γίνουν συγκρίσεις με τη σύγχρονη καταπίεση και εκμετάλλευση που υφίστανται οι γυναίκες, να συζητηθεί η σχέση του ατόμου με το κοινωνικό σύνολο και η αντιμετώπιση των πιο αδύναμων μελών μιας κοινότητας και να αναδειχθούν αξίες και στάσεις.

Οι σημειώσεις που μόλις διαβάσατε συντάχθηκαν σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Τάσος Χατζηαναστασίου, ο οποίος τις παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταβείτε σε κάποια άλλη από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Στοιχεία ΘεωρίαςΚριτήρια Συνεξέτασης
Διαφορές Μοντέρνας Παραδοσιακής ΠοίησηςΙρένα Σέντλερ Χατζηθωμάς
Επτανησιακή ΣχολήΒαθμολογίες
Γενιά του 30Γράμμα (ΕΠΑΛ)
Κειμενικοί Δείκτες- Ερμηνευτικό ΣχόλιοΜπάμιες Διδακτική Προσέγγιση
Ερμηνευτικό Σχόλιο - Οδηγός ΠροσέγγισηςΟ Γιάννης ο Φονιάς Ανάλυση Περιεχομένου
Οδηγός Προσέγγισης Λογοτεχνικών Κειμένων Σημείο Αναγνωρίσεως: Ερμηνευτικό Σχόλιο
Επί ασπαλάθων: Ερμηνευτικό ΣχόλιοΦουραντάν Διδακτική Πρόταση
Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά: Ερμηνευτικό ΣχόλιοΣυνοπτική Παρουσίαση Θεωρίας Λογοτεχνίας & Πανελλήνιες (Video)

Η Ομάδα του filologika.gr

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.