Υπευθυνότητα: Απαντήσεις Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου Εκδόσεις Χατζηθωμά

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 

ΘΕΜΑ Α

Τα δικαιώματα ενός ατόμου υφίστανται μόνο στο βαθμό που οι άλλοι άνθρωποι αναγνωρίζουν πως έχουν κάποια υποχρέωση απέναντί του, ενώ μια υποχρέωση διατηρεί την ισχύ της έστω κι αν δεν την αναγνωρίσει κανείς. Κάθε μεμονωμένος άνθρωπος, άλλωστε, έχει μόνο υποχρεώσεις –ακόμη κι απέναντι στον εαυτό του–, ενώ οι άλλοι ιδωμένοι από τη δική του οπτική έχουν μόνο δικαιώματα. Το ίδιο, βέβαια, ισχύει και για εκείνον από την οπτική των άλλων. Το δικαίωμα, μάλιστα, είναι πάντοτε συνδεδεμένο με ορισμένες προϋποθέσεις, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση των υποχρεώσεων, που υπάρχουν ανεξάρτητα από οποιονδήποτε όρο.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

Β1. 1. Σωστό Το δικαίωμα πραγματώνεται μέσα από τη σχέση με τους άλλους ανθρώπους.  Δηλαδή πόσο υποχρεωμένοι είναι οι άλλοι απέναντι σε ένα συγκεκριμένο άτομο.
2. Σωστό Ένας κοινωνικός άνθρωπος θεωρούμενος από την οπτική των άλλων συνανθρώπων του, έχει δικαιώματα. Οι άλλοι αισθάνονται απέναντί του ότι έχουν υποχρεώσεις.
3. Λάθος Τα δικαιώματα μόνο είναι συνδεδεμένα με προϋποθέσεις. Η υποχρέωση είναι άνευ όρων.
4. Λάθος Όχι συλλογικά τις ομάδες. Οι υποχρεώσεις δεσμεύουν μόνο τα ανθρώπινα όντα.
5. Σωστό Αυτή η υποχρέωση είναι αιώνια. Παντοτινή.

Μονάδες 15

Β2. Η συγγραφέας ισχυρίζεται ότι το αντικείμενο της υποχρέωσης σχετίζεται πάντα με τον άνθρωπο. Υποστηρίζει την άποψη της με απόλυτη βεβαιότητα με λέξεις που δίνουν απόλυτο τόνο στο κείμενο όπως: πάντα, σε κάθε ανθρώπινο πλάσμα, καμία άλλη προϋπόθεση. Επίσης χρησιμοποιεί πολύ συχνά την επανάληψη λέξεων για να ισχυροποιήσει τη θέση της. Επαναλαμβάνει αρκετές φορές τις λέξεις: υποχρέωση, κατάσταση, σύμβαση, οι οποίες σχετίζονται και με το βασικό θέμα του κειμένου. Το ύφος του κειμένου με τη χρήση των βεβαιωτικών φράσεων γίνεται αντικειμενικό, αξιόπιστο, ουδέτερο, απρόσωπο, επίσημο, τυπικό. Η συντάκτρια επιδιώκει να παρουσιάσει τις απόψεις της ως γενικώς αποδεκτές, ότι απουσιάζουν από αυτές τα υποκειμενικά στοιχεία, τις αποδίδει ως αντικειμενικές. Σε αυτό συμβάλλει και η χρήση της οριστικής έγκλισης που προσδίδει βεβαιότητα στο λόγο, αποδίδει την αντικειμενική αλήθεια («είναι, υπάρχει») και το γ’ πρόσωπο που προσδίδει αξιοπιστία, εγκυρότητα και αντικειμενικότητα («στηρίζεται, αναγνωρίζει»).

Μονάδες 15

Β3. Η εικόνα καυτηριάζει τη στάση των ανθρώπων απέναντι σε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα των οποίων η αντιμετώπιση απαιτεί την ατομική ευθύνη. Μέσω του σχολίου της εικόνας υποστηρίζεται ότι η έννοια της ευθύνης και της υποχρέωσης που ξεκινούν από τον κάθε πολίτη ατομικά είναι άγνωστες στο ευρύ κοινωνικό σύνολο. Ωστόσο, στο πρώτο κείμενο η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η έννοια της υποχρέωσης σχετίζεται πάντα με τον άνθρωπο (Ίδιες υποχρεώσεις δεσμεύουν όλα τα ανθρώπινα όντα) και ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να αποφύγουν τις ευθύνες (Κανένα ανθρώπινο ον, όποιο κι αν είναι, σε καμία περίσταση, δεν μπορεί να τις αποφύγει.) Ακόμη, επισημαίνει ότι η υποχρέωση του ανθρώπου απέναντι στους συνανθρώπους του πραγματώνεται σε κάθε περίσταση ανεξαρτήτως των συνθηκών (Υπάρχει υποχρέωση απέναντι σε κάθε ανθρώπινο πλάσμα, εκ του γεγονότος και μόνο
ότι είναι άνθρωπος, χωρίς να απαιτείται να συντρέχει καμία άλλη προϋπόθεση, ακόμη κι αν εκείνος δεν αναγνωρίζει καμία.), καθώς είναι αιώνια (Το μόνο αιώνιο είναι το καθήκον προς τον άνθρωπο ως ανθρώπινο ον). Συμπερασματικά, οι άνθρωποι δεν μπορούν να
αποφύγουν τις ευθύνες είτε τις αναγνωρίζουν είτε τις αγνοούν.

Μονάδες 10

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Β ΓΙΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

1. Το συγκεκριμένο κείμενο είναι αποδεικτικό δοκίμιο. Το περιεχόμενο του κειμένου είναι λογικό και απεικονίζει ρεαλιστικά ένα διαχρονικό θέμα (ανάλυση των όρων υποχρέωση – δικαίωμα). Η συγγραφέας κάνει επίκληση στη λογική με συλλογισμούς και αλήθειες σε όλες τις παραγράφους (π.χ. η έννοια της υποχρέωσης υπερέχει του δικαιώματος – ένας μόνο άνθρωπος στον κόσμο δε θα είχε δικαιώματα…) και ο γνωστικός της οπλισμός είναι ορατός. Η γλώσσα είναι δηλωτική (π.χ. οι άνθρωποι έχουν από τη μία δικαιώματα και από την άλλη υποχρεώσεις) και γίνεται χρήση συνεκτικών μορίων (αλλά, επειδή…). Το ύφος είναι σοβαρό, η δομή τριμερής (πρόλογος, κύριο μέρος και επίλογος) με συγκεκριμένη συλλογιστική πορεία (παραγωγική). Σκοπός τέλος του κειμένου είναι να πληροφορήσει, να ενημερώσει κι όχι απαραίτητα να διδάξει.

Μονάδες 10

2. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα για να παρουσιάσει με ευσύνοπτο αλλά σαφή τρόπο την αξία της υποχρέωσης. Με το συγκεκριμένο ασύνδετο, εξασφαλίζεται ακρίβεια στην απόδοση του νοήματος, πειστικότητα, δραματικότητα, ο τόνος της περιόδου γίνεται ασθματικός και παρατίθενται απόψεις σε σειρά που γεννούν στον αναγνώστη συναισθηματική φόρτιση.

Μονάδες 10

3. Η συνοχή επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους:
1η με 2η περίοδο: επανάληψη λέξης (υποχρέωση)
2η με 3η περίοδο: χρήση αντωνυμίας (αυτή) και επανάληψη λέξης (υποχρέωση)
3η με 4η περίοδο: χρήση διαρθρωτικής λέξης που δηλώνει αιτιολόγηση(διότι)
4η με 5η περίοδο: χρήση αντωνυμίας (αυτή) και επανάληψη λέξης (υποχρέωση)
5η με 6η περίοδο: χρήση διαρθρωτικής λέξης που δηλώνει αιτιολόγηση(επειδή) και επανάληψη λέξης (σύμβαση)

Μονάδες 10

4. «Αλλά υπάρχουν για όλα τα ανθρώπινα όντα, που απαρτίζουν, υπηρετούν, διευθύνουν ή εκπροσωπούν μία συλλογικότητα στο κομμάτι της ζωής τους το οποίο σχετίζεται με αυτήν, καθώς και σε εκείνο το οποίο είναι ανεξάρτητο από αυτήν. Ίδιες υποχρεώσεις δεσμεύουν όλα τα ανθρώπινα όντα, παρ’ όλο που αντιστοιχούν σε διαφορετικές πράξεις ανάλογα με τις καταστάσεις. Κανένα ανθρώπινο όν, οποιοδήποτε κι αν είναι, σε καμία περίσταση, δε μπορεί να τις αποφύγει χωρίς να διαπράξει έγκλημα. Εξαιρείται η περίπτωση όπου, επειδή δύο πραγματικές υποχρεώσεις είναι ασυμβίβαστες μεταξύ τους, ένας άνθρωπος είναι αναγκασμένος να εγκαταλείψει τη μία από τις δύο». Στη μία περίπτωση το ύφος είναι επίσημο και ο λόγος προσιδιάζει σε γραπτό κείμενο, στην άλλη περίπτωση το ύφος εκφράζει μεγαλύτερη προφορικότητα και απλότητα (το αναφορικό «που» χρησιμοποιείται πιο συχνά στον προφορικό λόγο, ενώ η αντωνυμία ο «οποίος/α/ο» χρησιμοποιείται κυρίως στον επίσημο λόγο).

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Θέμα του κειμένου είναι η ανάγκη που –κάποτε– αισθάνονται οι άνθρωποι να αποποιηθούν την ευθύνη που τους αναλογεί για την αδράνειά τους, αποδίδοντάς τη σε κάποιον εξωγενή παράγοντα που τους εμπόδισε να δράσουν. Όπως, άλλωστε, εύστοχα δηλώνεται από τον τίτλο (Έμμεση αδράνεια) η απραξία του ατόμου προκύπτει παρεμπιπτόντως ως αποτέλεσμα ενός εξωγενή παράγοντα, ο οποίος λειτουργεί ως από μηχανής θεός. Το ποιητικό υποκείμενο για να τονίσει την ευεργετική δράση του «Εμποδίου» το προσωποποιεί και το χαρακτηρίζει εμφατικά «ευλογημένο» και «τρισευλογημένο», αφού η ύπαρξή του προσφέρει στους ανθρώπους μια εύσχημη πρόφαση για να δικαιολογήσουν την απραξία τους. Με μια μεταφορική έκφραση, ιδιαίτερης παραστατικότητας, το εμπόδιο παρουσιάζεται ως «δέντρο ισκιερής δικαιολογίας» που επιτρέπει στον προσωποποιημένο, δειλό «Χειρισμό», στην λιπόψυχη δηλαδή στάση του ατόμου, την επιθυμητή (δροσερή) αθώωση για την αδράνειά του. Έτσι, η προσωποποιημένη «Αλλοτρίωση» του ατόμου –το γεγονός δηλαδή ότι εμφανίζεται κατώτερο των περιστάσεων– έχει την ευκαιρία να «κολατσίζει» ανενόχλητη το λυτρωτικό της «άλλοθι». Κατά τη γνώμη μου, η τάση των ανθρώπων να αναζητούν μια πιστευτή δικαιολογία για να αποφύγουν κάποια υποχρέωση ή κάποια δέσμευση που τους φαίνεται δυσάρεστη ή κουραστική είναι συνηθέστερη στα νεανικά τους χρόνια. Με την ωρίμανση του ατόμου, ωστόσο, γίνεται ολοένα και πιο σαφές πως τέτοιου είδους «λιποταξίες» δεν είναι αποδεκτές, εφόσον ο καθένας μας οφείλει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του.

[Λέξεις: 214]

Πρόσθετοι κειμενικοί δείκτες:

– Χρήση β’ πληθυντικού προσώπου, για να δηλωθεί πως το θέμα αφορά συλλογικά τους ανθρώπους (ότι δεν φταίμ’ εμείς) και γ’ ενικού προσώπου για να τονιστεί η διάθεση αποστασιοποίησης από τις προσωποποιημένες έννοιες, όπως είναι ο Χειρισμός και η Αλλοτρίωση (να βρίσκει / να κολατσίζει)
– Εμφατική χρήση επιθέτων (δροσερήν, λιποτάκτης, μεροκαματιάρικο)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Τίτλος: «(Η απ)ουσία της κοινωνικής υπευθυνότητας»

Πρόλογος

Με αφορμή τη διαπίστωση της Weil ότι η κοινωνική υποχρέωση συνδέεται με την ανθρώπινη κατάσταση, δημιουργείται η ανάγκη για μια κοινωνία πολιτών με αναπτυγμένο αίσθημα κοινωνικής υπευθυνότητας. Ένας κοινωνικά υπεύθυνος πολίτης μπορεί να οραματιστεί και να διεκδικήσει μια καλύτερη κοινωνία, η οποία θα καλύψει τα κενά που παρατηρούνται στη σημερινή κοινωνία της κρίσης των θεσμών και των ανθρωπιστικών ιδεωδών.
Κύριο μέρος
1ο Ζητούμενο: Χαρακτηριστικά του κοινωνικά υπεύθυνου ατόμου

• Αρχικά, ο κοινωνικά υπεύθυνος άνθρωπος προτάσσει το κοινωνικό συμφέρον, αδιαφορώντας για πιθανές αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η συμπεριφορά του στο προσωπικό του συμφέρον. Σε οριακές περιπτώσεις δε διστάζει να θυσιάσει και τη ζωή του προκειμένου να υπερασπιστεί θεμελιώδη ανθρώπινα ιδανικά και αξίες.
• Παράλληλα, συγκρούεται αδιάλειπτα με αντικοινωνικές συμπεριφορές που υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή και δυναμιτίζουν την κοινωνική σταθερότητα. Γι’ αυτό το λόγο αντιμάχεται σθεναρά τη δημαγωγία, το λαϊκισμό και το φανατισμό που αφήνουν ζωτικό χώρο για την ανάπτυξη παθογενών κοινωνικών φαινομένων.
• Επιπρόσθετα, επιδεικνύει αλληλεγγύη και σπεύδει να βοηθήσει συμπολίτες του που βρίσκονται στα όρια της κοινωνικής περιθωριοποίησης, διεκδικώντας παράλληλα από τη θεσμοποιημένη πολιτεία, κοινωνικές πολιτικές που θα υπηρετούν όλους τους πολίτες, ιδιαίτερα τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Το κρίσιμο όμως ζητούμενο είναι οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην καλλιέργεια της κοινωνικής υπευθυνότητας.

2ο Ζητούμενο: Παράγοντες που μπορούν να καλλιεργήσουν την κοινωνική υπευθυνότητα

• Συγκεκριμένα οι φορείς κοινωνικοποίησης και αγωγής, οφείλουν να διαπλάσουν τον χαρακτήρα των νέων ανθρώπων με ανθρωποκεντρικές αναφορές και ευαισθησίες, προκειμένου η συμπεριφορά τους, είτε στο μικρόκοσμό της καθημερινότητας, είτε στο ευρύτερο πεδίο της πολιτικής, να υπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον.
• Παράλληλα οφείλουν να τιθασεύσουν εγωκεντρικές και ιδιοτελείς λογικές που λειτουργούν διαλυτικά για την ομαλή κοινωνική συνύπαρξη. Η αμοιβαιότητα και ο αλληλοσεβασμός, κατοχυρώνουν την ανοιχτή, πολυπολιτισμική κοινωνία που σέβεται την αυτονομία και τη διαφορετικότητα των μελών της. Και η αντίληψη αυτή αποτελεί βασική ένδειξη ενός κοινωνικά υπεύθυνου ατόμου.
• Σ’ αυτή την κατεύθυνση το εκπαιδευτικό σύστημα επιβάλλεται να οριοθετήσει δικαιώματα και υποχρεώσεις που μπορούν να εγγυηθούν και να σφυρηλατήσουν μια συμπεριφορά κοινωνικής υπευθυνότητας. Θετικό ρόλο στην εμπέδωση της αξίας της κοινωνικής υπευθυνότητας ασκούν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όταν τιμούν το λειτούργημά τους και διαπαιδαγωγούν τους πολίτες σε μια κοινωνικά υπεύθυνη στάση ζωής. Τέλος η πολιτική ηγεσία και οι πνευματικοί άνθρωποι οφείλουν να επιβραβεύσουν και να προβάλλουν ως πρότυπα καλής συμπεριφοράς πολίτες με κοινωνική δράση και προσφορά αλλά και να καυτηριάσουν αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Επίλογος
Συνεπώς, η καλλιέργεια κοινωνικής υπευθυνότητας απ’ τη μεριά των πολιτών, αποτελεί πρόταγμα για μια ευνομούμενη και ανθρωποκεντρική κοινωνία πολιτών. Στην σημερινή εποχή που η έννοια του ενεργού πολίτη αντιμετωπίζεται ως πρόκληση, αυτή μπορεί να συναντήσει την υλοποίηση της μέσα από παιδευτικές διαδικασίες, τόσο επίσημες όσο και ανεπίσημες. Επενδύοντας στην ανθρωπιστική εκπαίδευση μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξη το όραμα του ενεργού πολίτη και να καλλιεργηθεί με έμφαση στην κοινωνική αλληλεγγύη.

Ο/Η αρθογράφος

Μονάδες 30

Για να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Υπευθυνότητα Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης (Εκδόσεις Χατζηθωμά)

Τις απαντήσεις στο κριτήριο που μόλις διαβάσατε συνέταξαν οι Κωνσταντίνος Μάντης και Μαρία Καζακίδου. Προέρχονται από το υπό έκδοση νέο βιβλίο των Εκδόσεων Χατζηθωμά για τη Γ Λυκείου σύμφωνα με τον νέο τρόπο εξέτασης του μαθήματος, ο οποίος περιλαμβάνει την ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, σύμφωνα με τις αποφάσεις της κ. Κεραμέως.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.