Βία (Οικογένεια – Σχολείο) Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

«Σπιρτόκουτα» παντού, ολόγυρά μας

Μετράμε αριθμούς και ποσοστά αλλά δεν πρόκειται για σπαζοκεφαλιά.

Οι επίσημες καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα είναι περίπου 1.000 κάθε μήνα, με στοιχεία του 2023 («Κ», 6/10/2023). Τα χαρακτηριστικά είναι λίγο έως πολύ κοινά: φωνές, απειλές, ξυλοδαρμοί, φόβος, διαρκής απειλή, ένας εφιάλτης με σταθερή ή αυξανόμενη ένταση. Η κακοποιητική συμπεριφορά, κάποτε, έχει και μοιραία κατάληξη. Τα θύματα δυσκολεύονται να μιλήσουν, όσο κι αν πλέον όλο και περισσότερα προσέρχονται στις αρμόδιες υπηρεσίες και δομές.

Τι συμβαίνει όμως και τα «σπιρτόκουτα» άρχισαν να αναφλέγονται το ένα μετά το άλλο, με αυξανόμενους ρυθμούς; Ο εγκλεισμός εξαιτίας του κορωνοϊού είναι μια εξήγηση, αλλά δεν επαρκεί. Πριν από 22 χρόνια, η ομότιτλη ταινία του Γιάννη Οικονομίδη («Σπιρτόκουτο») ήταν η πρώτη ισχυρή γροθιά στο όλο και πιο σημαδεμένο πια πρόσωπο της «ελληνικής οικογένειας». Γυμνός ρεαλισμός, ακραίος, απροκάλυπτος.

Στη διάρκεια των δύο δεκαετιών από την πρώτη προβολή, έγινε μέρος της ποπ κουλτούρας. Αποτυπώθηκε σε γκράφιτι, σε βίντεο, οι ατάκες της ταινίας τυπώθηκαν σε μπλουζάκια, μεταφέρθηκε στο θέατρο, παρουσιάστηκε ως μιούζικαλ. Η επιτυχία που σημειώνει θα μπορούσε και να εκληφθεί ως ξόρκι της πραγματικότητας.

Ας επαναλάβουμε την υπόθεση: μια φαινομενικά «κανονική» οικογένεια (πατέρας, ιδιοκτήτης καφετέριας, μητέρα, δύο μεγάλα παιδιά, κουνιάδος, εξαδέλφη), που ζει σε διαμέρισμα στον Κορυδαλλό, αντιμετωπίζει την καθημερινότητα στη διαπασών. Απευθύνονται διαρκώς ο ένας στον άλλον με βρισιές και μπινελίκια. H μεταξύ τους επικοινωνία, για τα απλά και χρειώδη, αγγίζει δυσβάστακτα ντεσιμπέλ. Αμείωτος λεκτικός κανιβαλισμός. Δεν συζητούν οι ήρωες της ταινίας· επιτίθενται σαρκοφαγικά ο ένας στον άλλον.

Ο σκηνοθέτης, τότε, μεγαφώνισε μια κρυμμένη αλήθεια. Σήμερα, τα σημάδια είναι απολύτως εμφανή στο σώμα της κοινωνίας. Και αμακιγιάριστα. Τα «σπιρτόκουτα» με τους ενοίκους τους πολλαπλασιάστηκαν, βρίσκονται παντού ολόγυρά μας, εξακτινωμένα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Δεν περιορίζονται κυρίως σε μικροαστικές ή λούμπεν εκδοχές οικογένειας, αλλά περιλαμβάνουν και αστικά στρώματα, καταγράφονται σε όλα τα μορφωτικά επίπεδα. Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι αναλφάβητη ή με απολυτήριο γυμνασίου, μπορεί να έχει και μεταπτυχιακό. Θύματα δεν είναι μόνο γυναίκες με περιορισμένη παιδεία. Ειδικοί για τα θέματα αυτά, σε συνεντεύξεις τους, έχουν επανειλημμένως τονίσει ότι «αντιμετωπίζουν περιστατικά με άτομα που πιθανώς κανείς δεν θα πίστευε πως κακοποιούνταν».

Η δημοσιοποίηση και οι συζητήσεις βοηθούν αναμφίβολα στην αποκάλυψη και στην έκκληση για βοήθεια. Και το περιβάλλον (όχι μόνον συγγενείς, αλλά και γείτονες) είναι, πλέον, ευαισθητοποιημένο και παρεμβαίνει. Βήματα έχουν γίνει στη χώρα μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συμβαίνουν τραγικά λάθη ή ότι δεν υπάρχουν αναφορές για κακούς χειρισμούς υποθέσεων. Όμως, το πυρηνικό ερώτημα παραμένει: Γιατί η συμβίωση, συχνά πια, εξελίσσεται κακοποιητικά όχι μόνο ανάμεσα στους συζύγους/συντρόφους, αλλά έχει αντίκτυπο, μοιραία, και στα παιδιά της οικογένειας; Η έξαρση της παραβατικότητας των ανηλίκων δεν είναι ξεχωριστό κεφάλαιο, αλλά συνδεδεμένο με την ατμόσφαιρα του σπιτιού (εφόσον υφίσταται, έστω και στοιχειωδώς, συγκροτημένο σπίτι).

Πώς εξελίσσεται η επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους; Όλο και πιο κωδικοποιημένα, όλο και πιο δύσθυμα, είναι μια προφανής απάντηση. Παρότι η ταχύτητα προσέγγισης ξεπερνάει καμιά φορά και την ίδια τη δυνατότητα του αποστολέα – παραλήπτη του «μηνύματος», λείπουν οι λέξεις για να διατυπώσουν τις σκέψεις – ενδεχομένως η σιωπή να είναι και πιο γενικευμένη. Το εσωτερικό κενό, ο εσωτερικός κόσμος που δεν συγκροτείται. Οι πλασματικές ανάγκες, οι διαρκώς νεο-ανάγκες που δεν ανταποκρίνονται σε συναισθήματα. Ο κυνισμός που εδραιώνεται ως νεο-συνθήκη μαζί με τις ακραίες εκφάνσεις του. Το αίτημα αποδοχής και αγάπης (του παιδιού από τον γονέα) που παραμένει, επί της ουσίας, αναπάντητο.

Πώς μπορεί να επεξεργαστεί κανείς την αντίφαση ενός κόσμου που ενώ μοιάζει όλο και πιο κοντινός και διασυνδεδεμένος τόσο αποκόβεται από τη χαρά της συνύπαρξης; Που αυξάνει τα ντεσιμπέλ για να ακουστεί, αλλά ενώ κραυγάζει κωφεύει; Εύφλεκτος όσο ένα σπιρτόκουτο, εκτεθειμένος όσο ο άνυδρος τόπος στις υψηλές θερμοκρασίες.

Της Μαρίας Κατσουνάκη, 07/04/2024 Πηγή: «Σπιρτόκουτα» παντού, ολόγυρά μας I Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)

Ο τρόμος του να πας σχολείο

Όσο η βία των ανηλίκων αυξάνεται, ποσοτικά και ποιοτικά, τόσο περισσότερο φοβούνται οι υπόλοιποι μαθητές. Βλέπετε η βία έχει εισβάλει για τα καλά στο σχολείο, ενώ μέχρι πριν λίγο καιρό ασκούνταν κυρίως εκτός σχολείου. Τώρα όλο και περισσότερα περιστατικά βίας λαμβάνουν χώρα μέσα στα σχολεία. Τι πιο αναμενόμενο, λοιπόν, να ζουν οι μαθητές υπό καθεστώς τρόμου στη διάρκεια του σχολικού ωραρίου· δεν ξέρουν τι μπορεί να τους συμβεί και πότε θα τους συμβεί. Πώς να προστατευτούν;

Όσο οι μαθητές ζουν υπό καθεστώς τρόμου είναι αδύνατο να μιλάμε για εκπαιδευτική διαδικασία. Το σχολείο, λοιπόν, θα σταματήσει να λειτουργεί στην πράξη αν δεν μπορέσει να παρέχει στους μαθητές κλίμα ασφάλειας. Κι αν ήταν μέχρι τώρα απλά βαρετό, τώρα θα γίνει και μισητό αφού είναι υποχρεωμένοι να βρίσκονται σε ένα χώρο που δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει τη σωματική τους ακεραιότητα· δεν μιλάμε για την ψυχική.[…]

Τα παιδιά που ήταν πιο συνεσταλμένα, τα παιδιά που είχαν κάτι διαφορετικό, ήταν πιο χοντρά ή πιο αδύνατα, πιο ψηλά ή πιο κοντά, όλα τα παιδιά που αποτελούσαν στόχο bulling μέχρι τώρα, από εδώ και πέρα θα τρέμουν με την είσοδό τους στο προαύλιο του σχολείου. Δεν μιλάμε για το Λύκειο. Μιλάμε για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο πια. Κι όμως η κοροϊδία και η βία υπήρχε πάντα. Απλά τώρα έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις.

Στο πρόγραμμα διεθνούς αξιολόγησης PISA, το 10% των μαθητών της Α Λυκείου ανέφεραν ότι δεν νιώθουν ασφαλείς στο σχολείο. Το 11% ανέφερε ότι έχει δει συμμαθητή του να κουβαλάει όπλο ή μαχαίρι. Το 17% ανέφερε ότι έχει παραστεί σε καβγά στο σχολείο όπου κάποιος τραυματίστηκε και το 20% ανέφερε ότι το σχολείο του βανδαλίστηκε.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι η βία αφορά ανηλίκους 14 έως 17 ετών. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτοί. Η ηλικία έχει κατέβει πάρα πολύ. Πρόσφατο είναι το παράδειγμα 7χρονου παιδιού σε Δημοτικό που το έγδυναν και έπαιζαν τρίλιζα στα οπίσθιά του. Η βία επίσης δεν έχει να κάνει με συγκεκριμένες γειτονιές ή με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, όπως, συνέβαινε παλαιότερα. Θυμόμαστε όλοι το παιδί που του έδεναν πετονιά το λαιμό σε ιδιωτικό σχολείο των βορείων προαστίων ή το πρόσφατο περιστατικό στην Αγία Παρασκευή με δράστες μαθητές καλού ιδιωτικού σχολείου.

Η εκπαίδευση των παιδιών μας στη βία είναι συνεχής, σταθερή και συστηματική. Βία στις ταινίες και στις σειρές που βλέπουν. Βία στα videogames. Βία απειλές και bulling στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βία στις αθλητικές συναντήσεις. Όπου και αν γυρίσουν κυριαρχεί η βία

Η κοινωνία λατρεύει τον ανταγωνισμό, τον “πόλεμο” δηλαδή. Πρέπει να γινόμαστε όλο και πιο ανταγωνιστικοί, πρέπει να είμαστε πάντα νικητές. Η ένταση που προκύπτει από τη μάχη που δίνει ο καθένας κάπου πρέπει να εκτονωθεί.[…] Η κοινωνία λατρεύει το χρήμα. Η λογική έχω αρκετά χρήματα δεν χρειάζομαι άλλα θεωρείται. άρρωστη. Για να κερδίσεις περισσότερα χρήματα πρέπει να πολεμήσεις και να νικήσεις. Δεν υπάρχει καμία άλλη αξία. Βλέπεις διάφορους influencers, κενούς περιεχομένου, που πλουτίζουν και αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά. Άλλοι πλουτίζουν κλέβοντας και σκορπούν τα κλεμμένα χρήματα. Δεν υπάρχει το κοινωνικό καλό, δεν υπάρχει το εμείς. Ουαί τοις ηττημένοις, είναι η λογική στην οποία πορευόμαστε.

Οι προτεινόμενες λύσεις εξαρτώνται από την οπτική του καθενός. Κάποιοι αστυνομικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για παρατημένα παιδιά από τις οικογένειές τους και λίγη φυλακή στους γονείς θα τους συνέτιζε, ώστε να ασχοληθούν με τα παιδιά τους. Πώς δια της βίας θα υποχρεωθεί ένας γονιός που αδιαφορεί για το παιδί του να νοιαστεί γι’ αυτό δεν το καταλαβαίνω. Οι πιο ήπιοι λένε ότι οι ψυχολόγοι στα σχολεία είναι απαραίτητοι, και όντως είναι. Μπορεί να εντοπίσουν και να προλάβουν δυσάρεστες καταστάσεις, όπως απόπειρες αυτοκτονίας, παρατημένα παιδιά και άλλες περιπτώσεις που χρήζουν βοήθειας.

Απαραίτητοι είναι οι ψυχολόγοι στα σχολεία. Δε γίνεται να αυτοσχεδιάζουν οι εκπαιδευτικοί. Αρκεί να έχουμε στο μυαλό μας ότι όλα αυτά είναι ασπιρίνες, που δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα, διότι το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο και έχει να κάνει με την εξέλιξη της κοινωνίας μας που είναι προβληματική και οδηγεί σε αδιέξοδο μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Του Στράτου Στρατηγάκη, 06/01/2014, Διασκευασμένο κείμενο.

Πηγή: Ο τρόμος τού να πας στο σχολείο (naftemporiki.gr)

Η βία

Προσπαθώ να πω τα πράγματα

με τ’ όνομά τους

και κάθε τόσο συναντώ καινούργιες δυσκολίες.

Λόγου χάρη να πω τη βία, βία,

όχι ειρηνευτική επέμβαση

τη βία των πλουσίων και ισχυρών,

ούτε αναπόφευκτες ακρότητες

τη βία των φτωχών και καταπιεσμένων.

Με δυσκολεύουνε οι μεταλλάξεις αυτού που λέμε αναγκαιότητα της Ιστορίας οι αντιστροφές στις κινήσεις των πολιτικών οι αναρίθμητες αναλύσεις των δημοσιολόγων όμως κυρίως με περιπλέκουν οι δικές μου ερμηνείες κι ενοχές.

Θα ’θελα πλέον να πω ανοιχτά ότι έφτασα να απεχθάνομαι την κάθε, όποιου και να ’ναι, βία.

Τίτος Πατρίκιος, Ποιήματα Β, 1959 – 2007 – Τίτος Πατρίκιος, Εκδ. Κίχλη.

Θέμα Α

Α. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων τους λόγους που οδηγούν στην ενδοοικογενειακή βία σύμφωνα με το Κείμενο 1.

Μονάδες 20

Θέμα Β

Β.1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου)

1. Συνήθως βία ασκούν οι άνθρωποι μικροαστικών οικογενειών που δεν είναι μορφωμένοι. (Κείμενο 1)
2. Οι υποθέσεις βίας στη χώρα μας δεν αντιμετωπίζονται πάντα με ικανοποιητικό τρόπο. (Κείμενο 1)
3. Η εκπαιδευτική διαδικασία δυσχεραίνει όταν το σχολικό περιβάλλον δεν κάνει τους μαθητές να αισθάνονται ασφαλείς. (Κείμενο 2)
4. Το ενδιαφέρον των ανθρώπων επικεντρώνεται στο γρήγορο και εύκολο χρήμα κάτι που επιτείνει τον ανταγωνισμό. (Κείμενο 2)
5. Αν τιμωρηθούν παραδειγματικά οι γονείς τότε τα παιδιά τους δεν θα οδηγούνταν στη βία. (Κείμενο 2)

Μονάδες 10

Β2.α. Η συγγραφέας στο Κείμενο 1 στην 6^η και 7^η παράγραφο [«Η δημοσιοποίηση … και στοιχειωδώς, συγκροτημένο σπίτι), «Πώς εξελίσσεται η επικοινωνία …, επί της ουσίας, αναπάντητο»] χρησιμοποιεί ερωτήματα. Πως αυτά εξυπηρετούν δομικά και λειτουργικά τον σκοπό της; (μον. 7)

β. Να εξετάσετε τον τίτλο του Κειμένου 1 ως προς την νοηματική του συνάφεια με το κείμενο (μον. 4) καθώς και την επικοινωνιακή του αποτελεσματικότητα. (μον. 4)

Μονάδες 15

Β3. α. Στο Κείμενο 1 χρησιμοποιείται σε πολλά σημεία ασύνδετο σχήμα. Αφού εντοπίσετε και καταγράψετε δύο σημεία (2 μον.) να εξηγήσετε την χρήση του από την συγγραφέα. (3 μον.)

β. Ο συγγραφέας στην 5^η παράγραφο του Κειμένου 2 («Οι περισσότεροι άνθρωποι … καλού ιδιωτικού σχολείου») χρησιμοποιεί παραδείγματα. Σε τι αποσκοπεί με αυτή τη χρήση; (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

Θέμα Γ

Γ. Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ποιητής στο Κείμενο 3; Να γράψετε ένα ερμηνευτικό σχόλιο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2 καλείσαι να γράψεις ένα προσχεδιασμένο λόγο τον οποίο θα εκφωνήσεις σε εκδήλωση του σχολείου σου ως πρόεδρος του 15λους, στον οποίο:

α) θα εξηγείς του λόγους που η οικογένεια και η κοινωνία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της βίας.

β) τους τρόπους που ως νέοι μπορείτε να συμβάλλετε στην καταπολέμηση της.

Μονάδες 30

Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Βία (Οικογένεια – Σχολείο) Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Πολύζου Έλενας, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.