Βαρβαρότητα Πολιτισμός Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Κείμενο Ι
Το κάτω όριο
Πολιτισμός είναι η κίνηση ανάμεσα σε δυο πόλους: το ζην και το ευ ζην. Αν το ζην είναι το «υπόγειο» της κοινωνικής πολυκατοικίας και το ευ ζην το «ρετιρέ», τότε ο πολιτισμός είναι το «ασανσέρ» που ανεβοκατεβαίνει. Ο «όροφος» με τις στατιστικά περισσότερες αφίξεις δείχνει πού περίπου βρίσκεται το πολιτιστικό επίπεδο. Η μεταφορική αυτή εικόνα είναι ασφαλώς πολύ φτωχή, αλλά τονίζει το βασικό: την παλινδρομική κίνηση μεταξύ ενός κάτω και ενός άνω ορίου. Η κίνηση αυτή είναι ορατή στον χώρο, στον χρόνο και στην κοινωνική δομή.
Η διάκριση ζην – ευ ζην, μιλά κατ’ αρχήν για μια αντίθεση. Το ζην κρύβει μέσα του κάτι «κακό». Δεν είναι απλώς κάτι «καλό», που θέλουμε να γίνει «καλύτερο». Έχει κάτι που χρειάζεται αγώνα για να «εξημερωθεί». Σύμφωνα με πολλές προσεγγίσεις, όπως η αρχαιοελληνική, ο πολιτισμός δεν είναι παρά η προσπάθεια εξημέρωσης ενός «άγριου ζώου». Το «άγριο ζώο» είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Πράγματι: Το αντίθετο του πολιτισμού είναι η βαρβαρότητα. Κάτι ακόμα χειρότερο: η αγριότητα.
Σε τι συνίσταται η βαρβαρότητα και σε τι η αγριότητα; Η απάντηση προσεγγίζεται συνήθως αποφατικά: είναι η απουσία πολιτισμικής τάξης. Την βαρβαρότητα μπορούμε να την αναζητήσουμε έξω από τα τείχη της πόλεως και ειδικότερα έξω από τη σφαίρα ελέγχου των ελληνίδων πόλεων. Θα τη συναντήσουμε επίσης αν γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, γιατί πριν υπάρξει πόλις υπήρχε βαρβαρότητα. Αυτά ισχύουν, βεβαίως, για τους Έλληνες. Όμως κάθε πολιτισμός έχει τους δικούς του «βαρβάρους» και τη δική του εκδοχή για τη βαρβαρότητα. Ο κοινός παρονομαστής όλων των νοηματοδοτήσεων της βαρβαρότητας είναι η εξωτερικότητα της βαρβαρικής απειλής. Οι Κινέζοι έφτιαξαν το μεγαλύτερο τείχος στο σύμπαν, προκειμένου να τους κρατήσουν απ’ έξω. Οι βάρβαροι είναι οι εξωτερικοί καταστροφείς της αποκτημένης πολιτισμικής τάξης.
Εκτός όμως από τη βαρβαρότητα υπάρχει και η «αγριότητα». Αυτή όμως είναι εσωτερική, διαρκώς υποφώσκουσα και ανά πάσα στιγμή ικανή, κατά τους Έλληνες τραγικούς, να ξεσπάσει και να πνίξει τα πάντα στο αίμα. Είναι ο «νόμος της ζούγκλας», ο πόλεμος όλων εναντίον όλων. Αν λάβουμε υπόψη ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο, ότι δεν μπορεί να ζήσει παρά μόνο σε κοινωνία, αντιλαμβανόμαστε ότι ο «νόμος της ζούγκλας» είναι ένα αρνητικό όριο, το οποίο δεν μπορεί να το ξεπεράσει ο άνθρωπος και συγχρόνως να επιβιώσει. Η γενικευμένη αλληλοσφαγή είναι το «κάτω όριο» του πολιτισμού.
Μήπως η αποφυγή της αλληλοσφαγής είναι ο πρωταρχικός κινητήρας του πολιτισμού; Τα ιστορικά δεδομένα μάς πληροφορούν ότι στην αρχή και στο τέλος κάθε πολιτισμού βρίσκεται, κατά κανόνα, μια εξοντωτική αλληλοσφαγή. Ας θυμηθούμε τα μυκηναϊκά βασίλεια: Είτε αλληλοεξοντώθηκαν είτε αυτοκαταστράφηκε το καθένα από μόνο του. Ας θυμηθούμε επίσης τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό: Ο Πελοποννησιακός πόλεμος, ένας γενικευμένος και αγριότατος εμφύλιος πόλεμος, ήταν αυτός που κατέστρεψε τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, ενώ ό,τι απέμεινε βάλθηκαν στη συνέχεια να το αποτελειώσουν τα ελληνιστικά βασίλεια, πολεμώντας αδιάκοπα μεταξύ τους. Αν οι Έλληνες δεν είχαν την τύχη να κατακτηθούν από τους Ρωμαίους, θα είχαν αλληλοεξοντωθεί ως τον τελευταίο. Συχνά χρειάζεται να προστεθούν στους εμφυλίους πολέμους οι εξωτερικές βαρβαρικές επιδρομές, για να έλθει το τέλος.
Αν κοιτάξουμε τον πολιτισμό από τη σκοπιά της διπλής αυτής απειλής θα διαπιστώσουμε ότι στην ουσία είναι ένα πολύπλοκο σύστημα αμυντικών οχυρώσεων απέναντι στη «βαρβαρότητα» και κυρίως απέναντι στην «αγριότητα».
Θεόδωρος Ζιάκας, Βία και Πολιτισμός από το βιβλίο «Πέρα από το Άτομο» (εκδ. Αρμός, 2003) (Διασκευασμένο)
Κείμενο ΙΙ
Κείμενο ΙΙI
Η αγάπη γράφει Ιστορία
Την Ιστορία
τη γράφουν μόνο
όσοι δεν φεύγουν
ποτέ – ποτέ
μπροστά στη λύπη,
μπροστά στον πόνο
– οι νικηταί.
Αυτοί που ξέρουν
να πολεμάνε
στήθος με στήθος
κάθε φορά.
Αυτοί που ξέρουν
πώς να νικάνε
στη συμφορά.
Αυτοί που ξέρουν
το πώς να χτίζουν,
πώς ν’ αγαπιούνται
σαν αδερφοί,
όταν οι άλλοι
εδώ σκορπίζουν
καταστροφή.
Αυτοί που ξέρουν
στ’ ανεμοβρόχι,
αχ, τη γαλήνη
της προσευχής.
Αυτοί που ξέρουν
να λένε «Όχι!»
– κι άλλος κανείς.
Αντώνης Σαμαράκης
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ 1ο:
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά (60-80 λέξεις) το περιεχόμενο της 1ης , 2ης ,3ης και 4ης παραγράφου.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2ο:
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο.
α. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των εκφάνσεων της βαρβαρότητας είναι η εξωτερική απειλή.
β. Ο «νόμος της ζούγκλας» είναι το αρνητικό όριο του πολιτισμού που η υπέρβασή του συνεπάγεται και επιβίωση.
γ. Ο πολιτισμός είναι ένα επιθετικό σύστημα κατά της βαρβαρότητας και της αγριότητας.
δ. Μετά τον εμφύλιο αλληλοσπαραγμό των ελληνικών πόλεων η κατάκτηση τους από εξωτερικούς εχθρούς συντέλεσε στη διατήρηση του ελληνικού πολιτισμού.
ε. Το πολιτιστικό επίπεδο διαβαθμίζεται με βάση την επιδίωξη του κάθε λαού για το ζην ή για το ευ ζην.
Μονάδες 10
Β2.α) Ο συντάκτης στο Κείμενο 1 καταφεύγει στη χρήση μιας αναλογίας στην 1η παράγραφο «Πολιτισμός είναι …. στην κοινωνική δομή» α) Να εντοπίσετε την αναλογία και τους όρους που παραλληλίζονται (μονάδες 5). β) Να αιτιολογήσετε πώς η χρήση της εξυπηρετεί την πρόθεση του συντάκτη σε συνάρτηση με το θέμα που εξετάζει (μονάδες 5).
Μονάδες 10
Β2.β) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συντάκτη στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου 1 «Μήπως η αποφυγή της αλληλοσφαγής … για να έλθει το τέλος» (μονάδες 2); Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αύτη (μονάδες 3) και ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα για τους δέκτες (μονάδες 2);
Μονάδες 7
Β2.γ) Στη δεύτερη (2η) παράγραφο του κειμένου 1 «Η διάκριση ζην – ευ ζην, μιλά κατ’ αρχήν … ακόμα χειρότερο: η αγριότητα» ο συγγραφέας επιδιώκει να προσδώσει αντικειμενικότητα στα λεγόμενά του. Να επαληθεύσεις την παραπάνω άποψη κάνοντας αναφορά σε τρεις γλωσσικές επιλογές.
Μονάδες 3
Β3. Στις 7/1/2015 το γαλλικό σατιρικό περιοδικό “Charlie Hebdo” έγινε στόχος ενός τρομοκρατικού χτυπήματος ακραίων ισλαμιστών που στοίχισε τη ζωή 12 ανθρώπων. Αφορμή του χτυπήματος ήταν η δημοσίευση ορισμένων σατιρικών σκίτσων που αφορούσαν τον προφήτη Μωάμεθ. Να σχολιάσετε σε ένα κείμενο 100 – 120 λέξεων το παραπάνω σκίτσο (Κείμενο 2) που σχεδιάστηκε – όπως και άλλα – ως απάντηση μετά το τρομοκρατικό χτύπημα.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ 3ο:
Γ.1 Σε τι συνίσταται σύμφωνα με το ποίημα (Κείμενο 3) η στάση ζωής «των νικητών»; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με 3 κειμενικούς δείκτες. Εσείς στην προσωπική σας ζωή ενστερνίζεστε αυτή τη στάση ζωής; Σε ποιες περιπτώσεις λέτε «Όχι!» όπως οι νικητές του ποιήματος; (150 – 200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 4ο:
Δ.1 Ποια είναι για εσάς «τα κάτω όρια» του πολιτισμού; Πώς πιστεύετε ότι μπορεί ο πολιτισμός να βρει εφαρμογή στη σχολική σας καθημερινότητα; (300-350 λέξεις).
Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο με στοιχεία προσωπικής γνώμης
Μονάδες 30
Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Ενδεικτικές Απαντήσεις Κριτηρίου
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Κασσιμάτη Μαρία & Παναγιώτη Γαλάνη, οι οποίοι το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.