Βαρβατότητα Πολιτισμός Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

Θέμα Α

Ο συγγραφέας πραγματεύεται το θέμα των διαβαθμίσεων του πολιτισμού. Καταρχάς, προβαίνει σε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στην επιβίωση και τη διαβίωση, διευκρινίζοντας ότι η πρώτη εμπεριέχει την έννοια του άγριου. Στη συνέχεια, διακρίνει τις δύο όψεις υπονόμευσης του πολιτισμού, στη βαρβαρότητα και την αγριότητα, αναφερόμενος σε ιστορικά παραδείγματα που καταδεικνύουν την εξωτερικότητα της πρώτης και την εσωτερικότητα αλλά και τον λανθάνοντα χαρακτήρα της δεύτερης. Τέλος, επισημαίνει ότι η αγριότητα ταυτίζεται με ανεξέλεγκτες καταστάσεις, οδηγώντας τον πολιτισμό στο κατώτατο όριό του.

Θέμα Β

Β1.

Σ [Ο κοινός παρονομαστής όλων των νοηματοδοτήσεων της βαρβαρότητας είναι η εξωτερικότητα της βαρβαρικής απειλής]

Λ [ο «νόμος της ζούγκλας» είναι ένα αρνητικό όριο, το οποίο δεν μπορεί να το ξεπεράσει ο άνθρωπος και συγχρόνως να επιβιώσει]

Λ [είναι ένα πολύπλοκο σύστημα αμυντικών οχυρώσεων απέναντι στη «βαρβαρότητα» και κυρίως απέναντι στην «αγριότητα»]

Σ [Αν οι Έλληνες δεν είχαν την τύχη να κατακτηθούν από τους Ρωμαίους, θα είχαν αλληλοεξοντωθεί ως τον τελευταίο.]

Σ [Πολιτισμός είναι η κίνηση ανάμεσα σε δυο πόλους: το ζην και το ευ ζην […]Ο «όροφος» με τις στατιστικά περισσότερες αφίξεις δείχνει πού περίπου βρίσκεται το πολιτιστικό επίπεδο.]

Β2.α)

Ο Θ. Ζιάκας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου του επιστρατεύει μιαν αναλογία. «Αν το ζην είναι το «υπόγειο» της κοινωνικής πολυκατοικίας και το ευ ζην το «ρετιρέ», τότε ο πολιτισμός είναι το «ασανσέρ» που ανεβοκατεβαίνει». Παραλληλίζει τον πολιτισμό (1^οςόρος) με ένα ασανσέρ (2^οςόρος), την κοινωνία (1^οςόρος ) με μια πολυκατοικία (2^οςόρος), την επιδίωξη του ζην (1^οςόρος) με το υπόγειο (2^ος όρος), ενώ την επιδίωξη του ευ ζην (1^ος όρος) με το ρετιρέ (2^ος  όρος). Πρόθεση του συντάκτη είναι να διαφωτίσει και να διασαφηνίσει τη σύνθετη, πολύπλοκη και ασαφή έννοια του πολιτισμού και των εκφάνσεών του. Γι’ αυτό επιλεγεί, μέσω της αναλογίας, τον παραλληλισμό της  δυσνόητης έννοιας «πολιτισμός» με κάποιες πιο οικείες και κατανοητές όπως πολυκατοικία και όροφοι. Επιπρόσθετα, ο λόγος του κερδίζει σε ζωντάνια, γλαφυρότητα και παραστατικότητα προσελκύοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη ως προς την εξέταση του θέματος.

β) Ο συντάκτης στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου επιδιώκει να διευκρινίσει και να επιβεβαιώσει την άποψη που παρέθεσε στη θεματική πρόταση, ότι δηλαδή η αποφυγή της αλληλοσφαγής είναι ο πρωταρχικός κινητήρας του πολιτισμού.  Γι’ αυτόν τον λόγο επέλεξε να αναπτύξει την παράγραφό του με ιστορικά παραδείγματα «τα μυκηναϊκά βασίλεια…, Πελοποννησιακός πόλεμος…, τα ελληνιστικά βασίλεια…., κατάκτηση από Ρωμαίους….». Τα παραδείγματα λειτουργούν διευκρινιστικά και επιβεβαιωτικά  σε σχέση με όσα διατυπωθήκαν στη θεματική πρόταση. Επιπρόσθετα, όσον αφορά το επικοινωνιακό  αποτέλεσμα, τα παραδείγματα προσδίδουν ζωντάνια, οικειότητα και παραστατικότητα, διευκολύνουν την κατανόηση και καθιστούν εναργέστερη τη θέση του συντάκτη.

γ) Στη συγκεκριμένη παράγραφο, πράγματι, ο συγγραφέας προσπαθεί  να αποστασιοποιηθεί και να εξετάσει το θέμα του πολιτισμού αντικειμενικά από μια εξωτερική οπτική γωνία. Αυτό το επιτυγχάνει, αρχικά, με τη χρήση της οριστικής έγκλισης που δηλώνει κάτι το πραγματικό, το βέβαιο και της κυριολεκτικής λειτουργίας της γλώσσας «Πράγματι: Το αντίθετο του πολιτισμού είναι η βαρβαρότητα» καθώς και του τρίτου (γ’) ρηματικού προσώπου «Σύμφωνα με πολλές προσεγγίσεις, όπως η αρχαιοελληνική, ο πολιτισμός δεν είναι παρά η προσπάθεια εξημέρωσης ενός «άγριου ζώου».

Β3.

Στο σκίτσο απεικονίζονται δύο εκ διαμέτρου αντίθετες μορφές, ένας τρομοκράτης με όπλο και ένας σκιτσογράφος με μολύβι. Ο πρώτος εκφράζει την πεποίθησή του ότι «ο Θεός είναι μεγάλος», την οποία υπερασπίζεται με το όπλο. Ως απάντηση έρχεται η πεποίθηση του δεύτερου «το ίδιο και η ελευθερία του λόγου», την οποία υπερασπίζεται με το μολύβι. Στο σκίτσο αποτυπώνεται η έμπρακτη μορφή της αγριότητας, η τρομοκρατία, που υπονομεύει τον πολιτισμό και τον οδηγεί στο κάτω όριο. Σε αυτή αντιτίθεται η δύναμη της δημιουργικότητας και του χιούμορ (σατιρικό σχέδιο) που συνδέεται με τη χαρά της ζωής,  τη διαλλακτικότητα και την ανεκτικότητα. Κατά συνέπεια, οι δύο μορφές συμβολίζουν τις δύο αντίθετες βιοθεωρίες, τον θρησκευτικό φανατισμό/ την τυφλή υποταγή σε μια θρησκευτική δοξασία από τη μια, και την ελευθερία της έκφρασης/ λόγου από την άλλη.

Θέμα Γ

Η στάση ζωής των νικητών του ποιήματος συνίσταται στην αγωνιστικότητά τους απέναντι στις δυνάμεις της φθοράς. Αυτή η αγωνιστικότητα δηλώνεται με αναφορικές προτάσεις (όσοι δε φεύγουν/ αυτοί που ξέρουν) οι οποίες τους διακρίνουν από τους υπόλοιπους, με λέξεις που δηλώνουν άρνηση απέναντι στις δυνάμεις της φθοράς (ποτέ – ποτέ/ όχι), με αντιθέσεις/ αντιθετικές έννοιες (νικάνε – συμφορά/ αγαπιούνται σαν αδερφοί – οι άλλοι σκορπίζουν καταστροφή) που εξαίρουν τελικά τη δική τους στάση απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή καταστροφής.

[πρόσθετοι κειμενικοί δείκτες: με την παρομοίωση (σαν αδελφοί) οι «νικητές» φαίνεται να χαλιναγωγούν τα ορμέμφυτα πάθη της ζήλειας και του φθόνου, να μηδενίζουν κάθε έννοια ανισότητας και να αγαπούν το ανθρώπινο γένος. Η επανάληψη του «πώς» δείχνει την αποφασιστικότητά τους/ βεβαιότητά τους για τον τρόπο ζωής που έχουν επιλέξει. Οι βουλητικές προτάσεις/ υποτακτική έγκλιση (να νικάνε, ν’ αγαπιούνται, να χτίζουν) προβάλλουν/ει αυτή την έντονη επιθυμία των νικητών για δημιουργία και ζωή.]

Η στάση ζωής των νικητών του ποιήματος, είναι η στάση που με αντιπροσωπεύει στη ζωή. Η αγωνιστική διάθεση και η μαχητικότητα για την προάσπιση των ιδανικών, όπως η ειρήνη, η ελευθερία και ο πολιτισμός, αντιτίθεται σε όλες τις φθοροποιές δυνάμεις. Ως νέος έχω δικαίωμα να οραματίζομαι έναν καλύτερο κόσμο, αλλά και την υποχρέωση να αγωνίζομαι για τον πολιτισμό και να μην τον αντιμετωπίζω ως μια δεδομένη κατάκτηση. Γι’ αυτό το «Όχι!» είναι απαραίτητο, όταν ελλοχεύει ο κίνδυνος του δογματισμού και του φανατισμού, που είναι τα κίνητρα της βαρβαρότητας και της αγριότητας. Τότε και μόνο τότε μπορούμε να γράψουμε Ιστορία, όταν δεν είμαστε απλοί παρατηρητές αλλά μαχητές και δημιουργοί των ανώτερων ορίων του πολιτισμού.

Θέμα Δ

Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο (τίτλος, αφόρμηση από επικαιρότητα, κυριολεκτική λειτουργία γλώσσας, χρήση γ’ και α’ ρηματικού προσώπου)

Νικώντας τη βαρβαρότητα/ Η νίκη του πολιτισμού

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Η πρόσφατη δολοφονία του καθηγητή στο Παρίσι από φανατικό ισλαμιστή μαθητή του επαναφέρει με τον πλέον τραγικό και οδυνηρό τρόπο το «τέρας» της τρομοκρατίας. Αυτή η έμπρακτη μορφή αγριότητας πιστοποιεί τη διάβρωση του πολιτισμού από την οποία διέρχονται οι κοινωνίες του 2020. Κατά τη γνώμη μου δεν αποτελούν «κάτω όριο» του πολιτισμού μόνο αυτές οι ακραίες μορφές βαρβαρότητας, αλλά και κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά που υπονομεύει τις ηθικές αξίες και την πνευματική πρόοδο του ανθρώπου.

Α΄ ζητούμενο

• Σωματική και λεκτική βία (σχολικός εκφοβισμός, ενδοοικογενειακή βία): αποσκοπεί στην υποτίμηση και ταπείνωση της προσωπικότητας του ανθρώπου. Βασίζεται στη τάση ορισμένων να κυριαρχούν σε βάρος των συνανθρώπων τους με την επιβολή του φόβου και τη δημιουργία της σχέσης θύτη – θύματος.
• Έλλειψη κοινωνικής αγωγής: Έλλειψη υπομονής και ευγένειας σε κοινωνικές καταστάσεις που τις απαιτούν για την εύρυθμη λειτουργία τους (π.χ. σεβασμός του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, αναμονή σε σειρά σε δημόσιες υπηρεσίες, θέατρα, μουσεία κ.λπ). Τέτοιες ενέργειες διαταράσσουν την κοινωνική συνοχή και υποβαθμίζουν τον πολιτισμό της κοινωνίας.
• Αρκούμαστε στην ενημέρωση των κοινωνικών προβλημάτων και δεν παίρνουμε μέρος σε δράσεις για την αντιμετώπισή τους. Περιοριζόμαστε στην ιδιωτική μας ζωή και παραβλέπουμε το ρόλο του ενεργού πολίτη. Ο πολιτισμός βασίζεται στη συνολική ευαισθητοποίηση αλλά και στις συλλογικές δράσεις των πολιτών.
• Δογματισμός και φανατισμός: Σε πολλές εκφάνσεις της ζωής η απόλυτη προσήλωση σε δοξασίες επιφέρει την τυφλή υπεράσπισή τους με τη βία. Τέτοιες συμπεριφορές παρατηρούμε στον χώρο του αθλητισμού (π.χ. στο ποδόσφαιρο), σε διαδηλώσεις για πολιτικά θέματα ή ακόμη και στον χώρο της Εκκλησίας. Η τυφλή πίστη σε μια ιδέα και η αδιαλλαξία οδηγούν σε εντάσεις και εκτροπές.
• Κακοποίηση των ζώων, ο βασανισμός, και η κακομεταχείριση, όπως και οποιαδήποτε πράξη βίας σε βάρος τους. Ένα φαινόμενο που προδίδει την απουσία επαρκούς ευαισθητοποίησης τόσο των πολιτών όσο και της πολιτείας. Η συμπεριφορά του ανθρώπου προς τα ζώα εδώ και αιώνες έχει αποδειχθεί ότι απεικονίζει τη στάση του απέναντι στους όμοιούς του. «Tο μεγαλείο και η ηθική πρόοδος ενός έθνους μπορούν να κριθούν από τον τρόπο που φέρεται στα ζώα» Μαχάτμα Γκάντι.

Β΄ ζητούμενο

• Διάλογος: Η βάση του πολιτισμού είναι ο διάλογος και η ειρηνική επίλυση των διαφορών. Η εκπαίδευση των μαθητών στους κανόνες του διαλόγου και της λεκτικής αντιπαράθεσης είναι απαραίτητη από τα πρώτα μαθητικά χρόνια. Εξοικείωση με την έννοια της ανεκτικότητας της διαφορετικής ή και αντίθετης γνώμης.
• Πρότυπα: Οι ίδιοι οι διδάσκοντες να γίνονται θετικά πρότυπα με το προσωπικό τους παράδειγμα (συνέπεια, ευγένεια, διαλλακτικότητα). Έτσι, αναβαθμίζουν τον τρόπο επικοινωνίας και συνύπαρξης εντός της σχολικής κοινότητας.
• Ύπαρξη και τήρηση κανόνων συμπεριφοράς από όλους και όχι διακρίσεις ή εξαιρέσεις. Ο πολιτισμός βασίζεται στην ισοτιμία και σε κανόνες σεβαστούς από όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, εκπαιδευτικούς και μαθητές.
• Επιβράβευση όχι μόνο των καλών μαθητικών επιδόσεων αλλά και της καλής συμπεριφοράς/ των ηθικών αρετών ενός μαθητή (ευγένεια, ειλικρίνεια, ηθική συμπαράσταση σε συμμαθητές, ενεργή συμμετοχή/ πρωτοβουλίες για επίλυση προβλημάτων).
• Το σχολείο καλείται να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, γι΄ αυτό είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν διευρυμένα προγράμματα σπουδώνστα οποία θα ενσωματωθούν υλικά, ιδέες και αξίες από πολλές και διαφορετικές κουλτούρες. Οι διδάσκοντες οφείλουν να δίνουν έμφαση στη μείωση της προκατάληψης και να ενθαρρύνουν την ανεκτικότητα και την αποδοχή απέναντι στο χρώμα, την εθνότητα, τη θρησκεία, τις σωματικές ή νοητικές δυνατότητες. Είναι απαραίτητο στη σχολική εκπαιδευτική πρακτική να αναγνωρίζεται και να καλλιεργείται η ιδέα της ισοτιμίας των πολιτισμών και της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ο πολιτισμός δεν είναι μια στατική κατάκτηση, αλλά ένα επίτευγμα άρρηκτα συνδεδεμένο με τις ηθικές αξίες και την έμπρακτη εφαρμογή τους. Η αντίσταση σε οποιαδήποτε μορφή βαρβαρότητας ή αγριότητας επανέρχεται ως επιτακτικό αίτημα σε κάθε εποχή και καλεί καθέναν από εμάς να αγωνιστεί για τα «θεμέλια» του πολιτισμού, την ασφάλεια, την ελευθερία, την ειρηνική συνύπαρξη. Μόνο με αυτά τα θεμέλια μπορεί ο πολιτισμός να φτάσει στα ανώτερα όριά του και εμείς να νιώθουμε νικητές.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Κριτήριο Αξιολόγησης Ανθρώπινη Eπαφή 

Οι απαντήσεις για το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκαν σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχονται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Κασσιμάτη Μαρία & Παναγιώτη Γαλάνη, οι οποίοι τις παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.