Σχολείο και Παιδεία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α.

Α. Ο συγγραφέας του κειμένου καταγράφει τις βασικές συνιστώσες του σχολείου της δημιουργικότητας. Αρχικά προτείνει την προσαρμογή των προγραμμάτων, των βιβλίων και των μεθόδων διδασκαλίας στα νέα δεδομένα όπου κυριαρχεί ο σεβασμός στην ατομικότητα του μαθητή και η διερευνητική μέθοδος. Αναγκαία επίσης κρίνεται και η αλλαγή του διδάσκοντα ώστε να είναι ανοιχτός και να βοηθά τους μαθητές στην εξωτερίκευση της δημιουργικότητά τους. Επιλογικά προτείνει πως οι μαθητές θα πρέπει να συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες που θα ενεργοποιούν το ενδιαφέρον τους χωρίς να δεσμεύονται από τα σχέδια διδασκαλίας.

ΘΕΜΑ Β.

Β1. α. Σ, β. Σ. γ. Λ, δ. Λ, ε. Σ.

Β2α. Η ενεργητική σύνταξη των ρημάτων στο συγκεκριμένο απόσπασμα στοχεύει στην ανάδειξη του πολυεπίπεδου ρόλου του υποκειμένου, του δασκάλου. Το πλήθος των ρημάτων ορίζει με σαφήνεια το πλαίσιο μέσα στο οποίο υποχρεώνεται ο σύγχρονος δάσκαλος να δράσει, υπερβαίνοντας τον παραδοσιακό ρόλο. Ο ρόλος, δηλαδή, του σύγχρονου διδάσκοντα απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων (παιδαγωγική, ψυχολογία, διδακτική). Σε αυτόν τον πολυσήμαντο, λοιπόν, ρόλο του σύγχρονου δασκάλου συμβάλλουν καταλυτικά η ενεργητική σύνταξη των ρημάτων (προβολή του κειμένου), η ποικιλία και αντιπροσωπευτικότητά τους καθώς και το ασύνδετο ρήμα με το οποίο είναι δομημένο το συγκεκριμένο απόσπασμα. Έτσι το ενδιαφέρον και η προσοχή του συγγραφέα αλλά και του αναγνώστη εστιάζονται στην «ενέργεια» και στη «δράση» που αποπνέουν τα ρήματα και κυρίας το υποκείμενό τους (ο σύγχρονος δάσκαλος). Η συγκεκριμένη τεχνική του συγγραφέα υπάρχει και σε άλλα αποσπάσματα, όπως: «Ο ίδιος ο μαθητής…λαθεμένο», §5.

β. Το κείμενο 2 κυριαρχείται από ένα πλήθος λόγιων όρων, όπως: «επινοήματα για υποκατάστατη εμπειρία» (§1), προσκτητέα γνώση (§1), αξιολογικές αποκλίσεις (§1), ιστορική οντότητα (§1), «ενότητα στην πολλαπλότητα» (§1). Το πλήθος των λόγιων λέξεων που υπάρχει στο Κείμενο 2 και ιδιαίτερα στην §1 αποσκοπεί στο να αναδείξει τον αναντικατάστατο ρόλο του δημιουργικού δασκάλου στη διαδικασία της μάθησης. Οι συγκεκριμένες λόγιες λέξεις περιγράφουν με σαφήνεια και ακρίβεια – που μερικές φορές αγγίζει την επιστημονική πιστότητα, τον πολυεπίπεδο ρόλο του δασκάλου στην όλη εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπρόσθετα οι λόγιες λέξεις – ιδιαίτερα στην §1–καθορίζουν με νοηματική καθαρότητα και διεισδυτικότητα το πλαίσιο μέσα στο οποίο δρα και λειτουργεί ο δάσκαλος ως παιδαγωγός και φορέας της αλλαγής της πραγματικότητας. Το ύφος του κειμένου καθίσταται επίσημο και σοβαρό και οι θέσεις του συγγραφέα περιβάλλονται με κύρος. Έτσι ενισχύεται η αποδεικτικότητα του κειμένου και διευκολύνεται η πρόσληψή του από τον αναγνώστη.

Β3α. Και στα δύο κείμενα προβάλλεται η ανάγκη αλλαγής του παραδοσιακού προτύπου του δασκάλου – διδάσκοντα. Στόχος αυτής της αλλαγής ο νέος τύπος δασκάλου, ο δημιουργικός. Ειδικότερα τα γνωρίσματα του δημιουργικού δασκάλου όπως περιγράφονται στην §2 του Κειμένου 1 είναι:

Αρχικά τονίζεται- κι αυτό είναι το ουσιώδες – η δημιουργικότητα του δασκάλου θα πρέπει να ενεργοποιηθεί και να διοχετευθεί με τον κατάλληλο τρόπο στον τρόπο διδασκαλίας. Η δημιουργικότητα προϋποθέτει και συνεπάγεται την αναγκαία ευελιξία στα νέα ρεύματα «ανοιχτός και ευέλικτος», έτσι ώστε να είναι πιο παραγωγικός και πιο χρήσιμος για το μαθητή. Τα επιπρόσθετα γνωρίσματα του δημιουργικού δασκάλου περιγράφονται με ενάργεια μέσα από ένα πλήθος ρημάτων σε ενεργητική σύνταξη: «οργανώνει… εμψυχώνει… ενθαρρύνει… δίνει… κατευθύνει… καθοδηγεί… κρίνει».

Ανάλογες παρατηρήσεις γίνονται και στο Κείμενο 2 (§1-2) με αφετηρία την προοπτική αντικατάστασης του δασκάλου από την τεχνολογία. Η προοπτική αυτή σύμφωνα με το συγγραφέα του Κ.Β΄ απορρίπτεται λόγω του ότι ο δάσκαλος ως λειτουργός υπερβαίνει τη μηχανιστική παραγωγή και μετάδοση γνώσεων. Μέσα από αυτή τη διαπίστωση καταγράφονται τα γνωρίσματα του δημιουργικού δασκάλου. Ειδικότερα, θεωρεί πως ο δημιουργικός δάσκαλος είναι μία «ιστορική οντότητα» και όχι κάτι αναλώσιμο. Ιδιότητες αυτής της μοναδικότητας του δασκάλου είναι «με αξιολογικά κριτήρια…νέους». Ο δάσκαλος, δηλαδή, δεν είναι απλά «ένας παθητικός δέκτης», που απλά φωτογραφίζει πιστά την αντικειμενική πραγματικότητα αλλά μία ευαίσθητη μηχανή που με γνώση και ευαισθησία επιλέγει όσα χρειάζονται, τα επεξεργάζεται και τα προσφέρει ως γνωστικό υλικό με στόχο την «ανοδική πορεία του ανθρώπου και των κοινωνιών». Είναι, δηλαδή, ένας «αποχυμωτής» διαφορετικών στοιχείων που τα συνθέτει και τα νοηματοδοτεί δημιουργώντας έτσι το πλαίσιο για το μετασχηματισμό της πραγματικότητας σε κάτι καλύτερο «συνθέτοντας τα…αύριο» (§1).

Ένα άλλο γνώρισμα του δημιουργικού δασκάλου είναι η οργανική σχέση του – επικοινωνία με το πολιτιστικό του περιβάλλον. Ο δημιουργικός, δηλαδή, δάσκαλος κατανοεί και ερμηνεύει τον κόσμο και μέσα από τη σωστή επεξεργασία της πραγματικότητας, αλλά «κατασκευαστής» μιας άλλης εικόνας για τον κόσμο. Έτσι τόσο το Κείμενο 1 όσο και το Κείμενο 2 υφαίνουν τον ιστό του δημιουργικού δασκάλου που στοχεύει όχι στην αναπαραγωγή της δοσμένης πραγματικότητας, αλλά στη δόμηση ενός άλλου – ουτοπικού κόσμου.

ΘΕΜΑ Γ.

Ο ποιητής απευθύνεται στον δάσκαλο τον οποίο βλέπει ως σμιλευτή του πνεύματος και της ψυχής των μαθητών του. Μέσα από τις προτροπές του σκιαγραφεί το πρότυπο του επιθυμητού – ιδανικού δασκάλου. Ως πρώτη προτροπή είναι το χρέος του δασκάλου να λαξεύει και να σχηματοποιεί – μορφοποιεί τις ψυχές των μαθητών του: «Σμίλεψε…ψυχές!» (στροφή 2). Είναι ο σκαπανέας ψυχών που χρειάζονται την επιμονή και τη φαντασία του δασκάλου – δημιουργού για να αποκτήσουν μορφή και να εξελιχθούν. Κι αυτό γιατί οι ψυχές των παιδιών είναι υλικό αδιαμόρφωτο και χρειάζεται την τέχνη και την τεχνική του δασκάλου για να πάρει τη μορφή που έχει – ενυπάρχει στη φύση του. Ως δεύτερη προτροπή θα μπορούσε να καταγραφεί η δύναμη και η αντοχή που πρέπει να επιδεικνύει ο δάσκαλος. Χρειάζεται τον ακάματο χαρακτήρα του δασκάλου και την ατσαλένια δύναμή του η παιδική ψυχή. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος γεννιέται με δυνατότητες που κάτω από την καθοδήγηση του δασκάλου μπορούν να μετεξελιχθούν σε ικανότητες: «Μην κουρασθείς…ατσαλωμένη» (στροφή 2).

Οι προτροπές του ποιητή πραγματώνονται με την αρωγή της προστακτικής και το θαυμαστικού. Και οι δύο κειμενικοί δείκτες καθιστούν πιο εναργές το χρέος αλλά και το ρόλο του δασκάλου. Η προστακτική και το β΄ Ενικό πρόσωπο προσδίδουν μία ζωντάνια και αμεσότητα που αναδεικνύουν την αποφασιστική συμβολή του δασκάλου στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των μαθητών. Το θαυμαστικό καταγράφει το σεβασμό που τρέφει η κοινωνία στο έργο του δασκάλου αλλά και την αποδοχή της προσφοράς του. Έτσι δημιουργείται ένα κλίμα οικειότητας και θεατρικότητας που βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει τον προτρεπτικό – συμβουλευτικό τόνο των λόγων του ποιητή.

Με την έννοια «παλάτι» ο Παλαμάς υπόρρητα δηλώνει την οικοδόμηση το ψυχικού κόσμου των νεανικών ψυχών που αποτελεί το μέλλον κάθε κοινωνίας. Ένα παλάτι που εμπεριέχει το επιθυμητό αξιακό σύστημα της κοινωνίας που στοχεύει όχι μόνον στην απλή «επιβίωσή» της αλλά και στη διαμόρφωση εκείνων των συνθηκών που ευνοούν την εξέλιξη και την αυτοπραγμάτωση των πολιτών. Παλάτι δεν είναι υποχρεωτικά τα υλικά μεγέθη αλλά το σύνολο των πνευματικών, κοινωνικών και ηθικών αρετών μιας κοινωνίας που γαλουχεί τα μέλη της σε συμπεριφορές που «δοξάζουν» τον άνθρωπο ως πολυσύνθετης οντότητας.

ΘΕΜΑ Δ.

^­Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog του συντάκτη στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/

και ιδιαίτερα στα κείμενα:1.«Παιδεία: Τροφός δημοκρατίας», και 2.«Παιδείας οράματα».

Απαντήσεις σε εναλλακτικές ερωτήσεις

Β3. Η «Ουτοπία» σύμφωνα με το συγγραφέα είναι «ένα σύστημα ιδεών» (§2), μία ιδεατή πραγματικότητα που κινείται στο χώρο του ανέφικτου και του ανεφάρμοστου. Είναι όπως ορίζει και η ετυμολογία της λέξης ένας «ου τόπος». Αυτή η «ουτοπία» σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του συγγραφέα είναι μία εικόνα ενός άλλου κόσμου, μία εικόνα του μέλλοντος «απαλλαγμένη από τα ανεπιθύμητα στοιχεία του παρόντος». Η ιδεατή αυτή εικόνα είναι προϊόν της επεξεργασίας της πραγματικότητας με κριτήριο το προσωπικό κριτήριο του δασκάλου.

Μέσα από την επιλογή, ερμηνεία και αξιολόγηση των εμπειριών ο δάσκαλος δομεί μία άλλη πραγματικότητα που αν και κινείται στο χώρο του ιδεατού εντούτοις πυροδοτεί την επιθυμία των νέων για έναν άλλο κόσμο. Η «ουτοπία», δηλαδή, λειτουργεί ως πυροκροτητής στην ψυχή και στις ιδέες του νέου που από τη φύση του ρέπει στην αμφισβήτηση του παραδοσιακού και στην υιοθέτηση ενός άλλου σχεδίου – ειδώλου για τον κόσμο. Η ουτοπία ενεργοποιεί τη βούληση των νέων για το μετασχηματισμό της κοινωνίας σε μια προοδευτική προοπτική. Έτσι η ουτοπία συνιστά βασικό φορέα αλλαγής και μετασχηματισμού τόσο των ανθρώπων όσο και της αντικειμενικής κοινωνικής πραγματικότητας. Κάθε ουτοπία, λοιπόν, όσο κι αν φαντάζει οξύμωρο, δεν είναι προϊόν μιας αρρωστημένης ροπής προς το ονειρικό και το εξωπραγματικό, αλλά μιας γνώσης και μιας ορθολογικής κατανόησης και ερμηνείας της δεδομένης πραγματικότητας (τι ισχύει, πως λειτουργεί, που οδηγεί, που χωλαίνει, πως διορθώνεται). Αυτό συνιστά το πρώτο στάδιο της ουτοπίας.

Το δεύτερο περιλαμβάνει τη σύλληψη σε επίπεδο ιδεατό ενός νέου σχεδίου (νέας κατάστασης, δομής, οργάνωσης, λειτουργίας) για τη νέα πραγματικότητα, που δεν θα έχει τα προηγούμενα μειονεκτήματα και θα οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα. Όταν αυτή η ουτοπία προβληθεί με σωστό τρόπο μπορεί να γαλουχήσει το κοινωνικό σώμα και ιδιαίτερα τους νέους στην αναγκαιότητα ενός νέου κόσμου. Αντίπαλος σε αυτήν την προσπάθεια η βιολογική αδράνεια των ανθρώπων που εθίζονται στο καθιερωμένο και μένουν προσκολλημένοι σ’ αυτό. Τα μικρά ή στενόκαρδα συμφέροντα που αγιοποιούν το καθιερωμένο και απεύχονται την αλλαγή του και τέλος την αντιπαράθεση – κάποτε τυφλή και φανατική – της καθιερωμένης τάξης προς τη νέα τάξη που πάει να ανατείλει. Συμπερασματικά η «ουτοπία» διαδραματίζει ένα γόνιμο και δημιουργικό ρόλο στην ανάγκη για τη δόμηση μιας άλλης ζωής… (Το Β3 κατάλληλα διαμορφωμένο και διατυπωμένο ως ερώτημα θα μπορούσε να τεθεί και ως θέμα έκθεσης)

ή

Β3. Τα ιδιαίτερα στοιχεία που συνθέτουν την ταυτότητα κάθε ανθρώπου και ιδιαίτερα του εφήβου είναι απαραίτητο να γίνονται σεβαστά και να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη σε κάθε διαδικασία κοινωνικοποίησης. Περισσότερο αναγκαία δε, κρίνεται η διαφύλαξη και ο σεβασμός της ατομικότητας του νέου κατά το χρόνο της διδασκαλίας, γιατί έτσι βοηθιέται στον αγώνα για τη γνώση αλλά και για την ολοκλήρωσή του ως όντος. Ο κάθε νέος ανάλογα με τις βιολογικές, πνευματικές και ψυχοσυναισθηματικές του καταβολές – προδιαγραφές φθάνεις τη γνώση με το δικό του τρόπο γι’ αυτό ο διδάσκων οφείλει να τις γνωρίζει και να τις αφήνει να εξωτερικεύονται. Εξάλλου η παροχή παιδείας στοχεύει και στην κοινωνική, ψυχική και ηθική αρτίωση του νέου με στόχο την ανάδειξη της ιδιαιτερότητας κάθε ατόμου. Η ισοπεδωτική διδασκαλία υποβαθμίζει τις ιδιομορφίες του νέου και επιβάλλει μια ανιαρή ομοιομορφία που ακυρώνει κάθε προϋπόθεση για αυτοβουλία και ελευθερία. Τέλος, ο σεβασμός της ατομικότητας καλλιεργεί την αυτοεκτίμηση του μαθητή και μέσα από την αυτοπεποίθησή του δρα αυθεντικά και υπεύθυνα.

Θέμα Δ

Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog του συντάκτη στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/

και ιδιαίτερα στο κείμενο: 1.«Ουτοπία:…Σε κάνει να προχωράς».

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Σχολείο και Παιδεία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.