Ρατσισμός Β Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Ο στοχαστής Κ. Καστοριάδης στο συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου πραγματεύεται το βασικό χαρακτηριστικό του ρατσισμού, τη «μη μετατρεψιμότητα του άλλου». Αρχικά, διαπιστώνει ότι οι ρατσιστές στηρίζουν το δόγμα τους στα αναλλοίωτα χαρακτηριστικά των θυμάτων είτε αυτά αφορούν στη συμπεριφορά τους ή τα εξωτερικά τους γνωρίσματα. Παράλληλα, αναφέρει ότι ο ρατσισμός συνδέεται με την εμπάθεια προς τον εαυτό μας υποστηρίζοντας πως οι δημοκρατικές αρχές δεν είναι έμφυτες στον άνθρωπο, αν και η υπεράσπιση της δημοκρατίας πέτυχε σε αντίθεση με την προσπάθεια καταπολέμησης των εκφάνσεων του εθνικισμού. Καταληκτικά, επισημαίνει το αίτημα εναντίωσης για την προάσπιση της παγκόσμιας ελευθερίας.

ΘΕΜΑ Β

Β1.  Η κατάρρευση, στις καπιταλιστικές κοινωνίες, σχεδόν όλων των αρχών είχε ως επίπτωση τη συσπείρωση για λόγους ταύτισης γύρω από τη «θρησκεία», το «έθνος» ή τη «ράτσα» και όξυνε το μίσος προς τους ξένους. Ειδικότερα, η επιδίωξη του κέρδους και των υλικών αποκτημάτων ως προϋπόθεση ευδαιμονίας και ο ανταγωνισμός για την επικράτηση απομάκρυνε το σύγχρονο άνθρωπο από τις ανθρωπιστικές αξίες, που νοηματοδοτούν την ύπαρξή του και οριοθετούν τη δράση του. Η έλλειψη αυτή είχε ως αποτέλεσμα να στραφεί στα συνεκτικά στοιχεία που θα του εξασφάλιζαν την επιθυμητή ασφάλεια και θα αποτελούσαν βασικό όρο, ώστε να διατηρηθούν αναλλοίωτα τα εθνικά χαρακτηριστικά. Θεώρησε, λοιπόν, το αλλότριο απειλητικό με άμεση επίπτωση την αύξηση του φανατισμού, της μισαλλοδοξίας και την εχθρότητα προς το διαφορετικό.

Β2.

α. Ο συγγραφέας του κειμένου ΙΙ στην τέταρτη παράγραφο «Ένα έθνος, που τηρεί στάση φυλετική … στην περιοχή αυτή των ΗΠΑ» αξιοποιεί τον τρόπο πειθούς της επίκλησης της λογικής. Όταν η πειθώ έχει ως στόχο την απόδειξη μιας θέσης, ο πομπός καταφεύγει στην επίκληση της λογικής και χρησιμοποιεί ως μέσα επιχειρήματα και τεκμήρια. Στη συγκεκριμένη παράγραφο ο συντάκτης του κειμένου προκειμένου να αποδείξει τη θέση του ότι «ένα έθνος, που τηρεί στάση φυλετική απέναντι σε ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού, χάνει ένα μεγάλο μέρος της παραγωγικότητάς του» χρησιμοποιεί το επιχείρημα «γιατί δεν χρησιμοποιεί όπως πρέπει όλο το διαθέσιμο εργατικό και δεν διαθέτει όπως πρέπει την παραγωγή του» και στη συνέχεια παραθέτει τεκμήρια για να την υποστηρίξει. Ειδικότερα, εντοπίζεται το τεκμήριο του παραδείγματος «Κάτι τέτοιο ισχύει λόγου χάρη στις ΗΠΑ. Ο Νέγρος των Πολιτειών του Νότου των ΗΠΑ είναι ένας φτωχός εργάτης και ένας φτωχός καταναλωτής. Κι αυτό, απλούστατα, είναι αποτέλεσμα της ρατσιστικής πολιτικής» και των στατιστικών μελετών «Οι στατιστικές μελέτες δείχνουν καθαρά ότι η παραγωγικότητα κατ ́ άτομο είναι πιο χαμηλή στην περιοχή αυτή των ΗΠΑ». Επομένως, ο λόγος του είναι τεκμηριωμένος και πειστικός, εφόσον στηρίζεται σε ισχυρό επιχείρημα και σε εξακριβωμένα και επεξεργασμένα στοιχεία.

β. Η σύνταξη στο απόσπασμα «…το άνοιγμα της σκέψης και ο μερικός και σχετικός εκδημοκρατισμός των πολιτικών καθεστώτων της Δύσης συνοδεύτηκαν από την παρακμή του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού» του κειμένου I είναι παθητική και θα μετατραπεί σε ενεργητική.

Ενεργητική Σύνταξη: … το άνοιγμα της σκέψης και τον μερικό και σχετικό εκδημοκρατισμό των πολιτικών καθεστώτων της Δύσης συνόδευσε η παρακμή του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.

Με την παθητική σύνταξη το ύφος είναι πιο αντικειμενικό και απρόσωπο, επειδή τονίζονται γεγονότα/ενέργειες (συνοδεύτηκαν) και όχι πρόσωπα και ο λόγος είναι πιο επίσημος. Κατά τη μετατροπή της σύνταξης από παθητική σε ενεργητική δίνεται έμφαση στο υποκείμενο (η παρακμή του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσιμού). Η ενεργητική σύνταξη είναι πιο κοντά στον προφορικό λόγο και γι` αυτό προσδίδει στον λόγο προφορικότητα, απλότητα και οικειότητα. Με την ενεργητική σύνταξη ο λόγος αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα.

γ. Ο μακροπερίοδος λόγος προσδίδει στο κείμενο σοβαρότητα και επισημότητα. Ακόμη, γίνεται ο λόγος σύνθετος, καθώς παρουσιάζονται πολύπλοκες σκέψεις. Προσδίδει έμφαση, ένταση στο λόγο, με αποτέλεσμα το κείμενο να αποκτά δυναμικό και γοργό ρυθμό. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου ύφους δεν αποτελεί μειονέκτημα, διότι ο συντάκτης του κειμένου είναι έμπειρος χρήστης της γλώσσας και έτσι πετυχαίνει τον τελικό σκοπό του, να επικοινωνήσει δηλαδή με τους αναγνώστες και να παραθέσει ευχερέστερα την επιχειρηματολογία του. Παράλληλα, με τη διαδοχική υπόταξη η σύνδεση που επιχειρείται είναι πολύπλοκη, καθώς δεν είναι μόνο η κύρια πρόταση που στηρίζει τη σύνδεση, αλλά και μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί, με τη σειρά της να στηρίξει άλλες δευτερεύουσες προτάσεις. Έτσι, με την διαδοχική υπόταξη ο λόγος είναι πυκνός και το ύφος γίνεται σύνθετο. Αποτελεί δείγμα υψηλού πνευματικού επιπέδου, ενώ προσδίδει πειστικότητα στις απόψεις.

Β3.

Ο συγγραφέας στο παρακάτω απόσπασμα «Ωστόσο, δεν μπορούμε να δεχτούμε αυτή την ιδέα χωρίς να θέσουμε ισχυρούς περιορισμούς. Αρκεί να σκεφτούμε … σε χώρες «ανεπτυγμένες» και «δημοκρατικές» χρησιμοποιεί το α` πληθυντικό πρόσωπο.

Μετατροπή σε γ` πληθυντικό: Ωστόσο, δεν μπορούν να δεχτούν αυτή την ιδέα χωρίς να θέσουν ισχυρούς περιορισμούς. Αρκεί να σκεφτούν με πόσο ακραία επιθετικότητα επανεμφανίστηκε ο εθνικισμός, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός τον 20^ο αιώνα σε χώρες «ανεπτυγμένες» και «δημοκρατικές».

Με την μετατροπή του ρηματικού προσώπου παρατηρούνται αλλαγές στο ύφος. Με το α` πληθυντικό πρόσωπο ο συγγραφέας εντάσσει τον εαυτό του σε ένα σύνολο ανθρώπων και εκφράζει συλλογική, παναθρώπινη εμπειρία με τη γενίκευση αυτή. Έτσι, επιτυγχάνει να ευαισθητοποιήσει τους δέκτες του μηνύματός του με αποτελεσματικό τρόπο, να τους μεταδώσει άμεσα το μήνυμά του και ενδεχομένως να τους πείσει. Παράλληλα, με το α` πληθυντικό πρόσωπο αποδίδεται συλλογική ευθύνη και τονίζεται η ανάγκη για δραστηριοποίηση. Ο λόγος αποκτά αμεσότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα και οικειότητα. Αντίθετα, το γ` πληθυντικό πρόσωπο προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία και ουδετερότητα, αφού ο πομπός προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από τα γεγονότα και να τα προσεγγίσει στις πραγματικές τους διαστάσεις. Το μήνυμα γίνεται γενικόλογο, προσδίδεται καθολικό ύφος, αποφεύγεται η άμεση αναφορά, καθιστώντας το μήνυμα υπαινικτικό. Ο συντάκτης του κειμένου αποστασιοποιείται από τη συμμετοχή και γίνεται αντικειμενικός παρατηρητής, οι επισημάνσεις του παρουσιάζονται αναμφισβήτητες και γενικώς αποδεκτές.

Β4. Ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης «Μπορούμε να ξεχάσουμε αυτά που είναι δυνατό να μας προσφέρει με τη συμπληρωματική του μορφή σκέψης εκείνος που διαφέρει από μας;» στην τελευταία παράγραφο του κειμένου II επιδιώκει να προβληματίσει τον αναγνώστη αναφορικά με τη στάση του απέναντι στο διαφορετικό, να τον ευαισθητοποιήσει και να τον προτρέψει να αναλάβει δράση. Η ερώτηση στο τέλος της καταληκτικής παραγράφου του κειμένου προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα και διευκολύνει τον συντάκτη του κειμένου να επικοινωνήσει καλύτερα με τον αναγνώστη δίνοντας επικοινωνιακό και διαλογικό χαρακτήρα στο λόγο, θεατρικότητα και δραματικότητα.

ΘΕΜΑ Γ

Βασικό θέμα του κειμένου που μας δόθηκε αποτελεί η αίσθηση ευθύνης και το αίσθημα αλληλεγγύης απέναντι στους πρόσφυγες που φθάνουν στο νησί. Από την αρχή του αποσπάσματος παρατηρούμε την κατανόηση και τη συμπόνια που δείχνουν οι ήρωες απέναντι στους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Είναι χαρακτηριστική η συμπεριφορά του αφηγητή προς την έγκυο Γιασμίν την οποία φροντίζει «Στη Γιασμίν πήγα εγώ ένα πιάτο με μια κούπα τσάι μέσα, μπόλικα κουλουράκια και ένα μεγάλο κομμάτι τσουρέκι». Έχει επίγνωση των κακουχιών που έχει βιώσει και αισθάνεται τη δύσκολη θέση που βρίσκεται αλλά και τα συναισθήματα που προσπαθεί να κρύψει «Της έδωσα το πιάτο στα χέρια και κοιταχτήκαμε βαθιά μες στα μάτια. Μου φάνηκε πως είδα σε μια στιγμή μέσα τους όλο τον τρόμο του ταξιδιού και του πολέμου, που είχανε περάσει από πάνω της, παρόλο που έκανε μεγάλη προσπάθεια να γράψει ένα χαμόγελο στο πρόσωπό της». Στη συνέχεια, τόσο ο αφηγητής όσο και ο Λουκάς όταν αρχίζουν οι πόνοι της Γιασμίν δείχνουν έντονα ανήσυχοι και φοβισμένοι για την τύχη της ίδιας και του αγέννητου παιδιού της «Εγώ τα έχασα εντελώς, είμαι και λιγόψυχος άνθρωπος», εκδηλώνουν αγωνία «Με έλουσε κρύος ιδρώτας εμένα. Κόντεψα να λιγοθυμήσω και βγήκα γρήγορα έξω στην παγωμένη νύχτα να πάρω αέρα. /Σε λίγο ήρθε έξω ο Λουκάς στα ίδια πάνω κάτω χάλια με μένα και αυτός» για το αν θα καταφέρει να επιζήσει δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την αγάπη τους προς τον συνάνθρωπο που βρίσκεται σε κίνδυνο «Άμα μας πάθαινε τίποτα, τι θα γινότανε;». Ωστόσο, η προσπάθειά τους αυτή ενέχει τον κίνδυνο να κατηγορηθούν από τις αρχές ως διακινητές προσφύγων «Θα μπαίναμε σε περιπέτειες βέβαια που τους πήραμε μαζί μας προτού τους συλλάβει το λιμενικό και τους καταγράψει. Μέχρι και για διακινητές θα μπορούσανε να μας κατηγορήσουνε με τους καινούριους νόμους». Όμως, το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και η συναίσθηση των αναγκών του τους οδηγεί σε αυτήν τη στάση θέτοντας σε κίνδυνο τη δική τους υπόληψη και ασφάλεια.

ΘΕΜΑ Δ

Είδος κειμένου: Άρθρο

Πομπός: Μαθητής / Μαθήτρια

Μέσο: Εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας

Αποδέκτης: Ευρύ αναγνωστικό κοινό

Όριο λέξεων: 400 λέξεις

Χαρακτηριστικά κειμενικού είδους

1. Τίτλος: Προενημέρωση / προϊδεασμός, επιγραμματικός τίτλος, ουδέτερος ή με σχόλιο. Πρέπει να αντιστοιχεί προς το περιεχόμενο του κειμένου (περιεκτικός) και συγχρόνως να προσελκύει τον αναγνώστη (ευρηματικός: ποιητική λειτουργία της γλώσσας, σχολιαστικά σημεία στίξης).
2. Πρόλογος: Αφόρμηση από την επικαιρότητα.
3. Τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική με επιχειρήματα και τεκμήρια.
4. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
5. Ύφος σοβαρό, ρεαλιστικό και αντικειμενικό (χρήση γ` ενικού, γ` πληθυντικού προσώπου και α` πληθυντικού).

Τίτλος: «Το αβγό του φιδιού»

Πρόλογος: Αφόρμηση από ένα επίκαιρο γεγονός

• Παραδείγματα ρατσιστικής συμπεριφοράς και βίας (π.χ. δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και αιματηρές διαδηλώσεις με βασικό σύνθημα το «Δεν μπορώ να αναπνεύσω»).
• Το φαινόμενο του ρατσισμού παρουσιάζεται και εντείνεται παρά τη συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετική εθνική προέλευση, διαφορετική γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες.
• Η ανθρωπότητα δεν παραδειγματίστηκε από τις επιπτώσεις του ρατσισμού στο παρελθόν και ο ρατσισμός αναβιώνει οφειλόμενος σε πολλά και ποικίλα αίτια.

Ζ1: Αίτια ρατσισμού (δημιουργική αξιοποίηση πληροφοριών από το κείμενο αναφοράς I)

• Ο φόβος του διαφορετικού και του αγνώστου οδηγεί στην αντιμετώπιση με προκατάληψη ανθρώπων που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά θεωρώντας τους επικίνδυνους και κατώτερους. Έτσι, εδραιώνεται η μισαλλαδοξία, ο φανατισμός και η εμπάθεια.
• Η κρίση του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας σε συνδυασμό με την επικράτηση του υλιστικού και καταναλωτικού προτύπου στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες οδήγησε στην κατάρρευση όλων των αξιών με αποτέλεσμα την προσπάθεια διατήρησης αναλλοίωτων των εθνικών χαρακτηριστικών. Το ξένο θεωρήθηκε εχθρικό και επικίνδυνο για τα στοιχεία της εθνικής ταυτότητας με άμεση συνέπεια την επιδίωξη απομάκρυνσής του ή και αφανισμού.
• Η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας και ανθρωπιστικής αγωγής δεν επιτρέπουν την κριτική θεώρηση των καταστάσεων και την αυτοκριτική, εφόσον απουσιάζει η γνώση και οι ηθικές αξίες, με αποτέλεσμα να προλειαίνεται το έδαφος για την εδραίωση ρατσιστικών αντιλήψεων.

Ζ2: Επιπτώσεις ρατσισμού (δημιουργική αξιοποίηση πληροφοριών από το κείμενο αναφοράς II)

• Μείωση της παραγωγικότητας στις χώρες που εκδηλώνεται ο ρατσισμός, εφόσον μένει ανεκμετάλλευτο ανθρώπινο δυναμικό που δυνητικά θα συνέβαλε στην αύξηση της παραγωγής και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μιας χώρας.
• Υπονομεύεται η δημοκρατία, γιατί τα θύματα του ρατσισμού γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης των πολιτικών σκοπιμοτήτων, ώστε να αποπροσανατολίζεται η κοινή γνώμη. Επικρατεί η αδικία και η ανισότητα απέναντι στο νόμο με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα κρούσματα βίας.
• Ψυχολογική καταρράκωση τόσο των θυμάτων του ρατσισμού λόγω του άγχους, της ανασφάλειας και του φόβου που επικρατεί στη ζωή τους νιώθοντας ότι απειλούνται τα αναφαίρετα δικαιώματά τους με πρωταρχικό το δικαιώμα στη ζωή όσο και των πολιτών που ζουν σε κοινωνίες που αναβιώνει ο ρατσισμός, επειδή κυριαρχεί η καχυποψία, η αποξένωση και η έλλειψη συνεργασίας και αλληλεγγύης.

Επίλογος

• Ο ρατσισμός είναι επιζήμιο φαινόμενο για τις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, γιατί δεν επιτρέπει τη συνεργασία, το διάλογο και την γόνιμη ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων.
• Αποτελεί αδήριτη ανάγκη η προσπάθεια άμβλυνσής του. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας που θα μεταδώσει τα απαραίτητα εφόδια για την αρμονική συνύπαρξη σε χώρες που δεν υπάρχει εθνική ομοιογένεια, αλλά και της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από διεθνείς φορείς που θα διασφαλίσουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την πρόοδο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Κριτήριο Αξιολόγησης Ρατσισμός Β

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Μαρίας Μποβολή, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.