Ρατσισμός Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Ο Levinas και η ηθική της ετερότητας

Η ετερότητα επιβάλλει την αγιότητα του Άλλου ως προσώπου, οπότε ο Άλλος τίθεται στο κέντρο της ηθικής βλέψης. Αλλά της ηθικής πέραν της ηθικής. Το πέραν της ηθικής σημαίνει κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο για οποιαδήποτε ηθική κρίση. Σημαίνει πρωτίστως τη φανέρωση του άλλου ανθρώπου στη θέα μας, και η διατήρησή του εκεί. Αυτή η φανέρωση ως οφειλή προς τον Άλλον είναι που την κατευθύνει προς τον πλέον αυθεντικό προορισμό της που είναι η υπευθυνότητα και η δικαιοσύνη.

Διότι δεν αρκεί ο Άλλος να είναι το αντικείμενο του στοχασμού μας, κοινωνικο-πολιτικά και / ή πολιτισμικά. Δεν αρκεί ο Άλλος να απασχολεί τη σκέψη μας, κατά το κλασσικό ουμανιστικό υπόδειγμα. Ο Άλλος πρέπει να φανερωθεί και να κρατηθεί στη θέα ως απόλυτη προτεραιότητα του δικού μας είναι, κατά τρόπον ώστε το ερώτημα περί του Άλλου να προσδίδει νόημα και σημασία στη συνομιλία με τον εαυτό μας. Οφείλουμε, δηλαδή, να μεταστοχαζόμαστε, και βέβαια να αναστοχαζόμαστε ταυτοχρόνως, τη σχέση μας με τον Άλλον ως σχέση με τον εαυτό μας, και πάντοτε να βρισκόμαστε καθ’ οδόν προς τον Άλλο, προκειμένου να τον φανερώσουμε· και συγχρόνως να φανερωθούμε μέσα στο πεπρωμένο που μας επιβάλλει η αναγκαία οδοιπορία μας στον κόσμο, στην κοινωνία, στον πολιτιστικό μας περίγυρο. Κατά συνέπεια, η φανέρωση του Άλλου και η αυτοφανέρωση συγκροτούν τους αναγκαίους όρους τους οποίους ο Levinas θέτει εξ αρχής: «πρέπει να είμαστε» και «πρέπει να πράττουμε».

«Η φανέρωση του Άλλου Ανθρώπου», αποφαίνεται ο Levinas «είναι η ευθύνη μου απέναντί του. Βλέπω τον άλλον άνθρωπο σημαίνει ότι είμαι ήδη υποχρεωμένος απέναντί του». Εδώ, μια διευκρίνιση είναι κατά την αντίληψή μου ουσιώδης. Όταν ο Levinas ομιλεί περί ευθύνης απέναντι στον άλλον άνθρωπο, κατ’ ουσίαν ομιλεί περί υπευθυνότητας και όχι περί ευθύνης με την τρέχουσα σημασία, την οποία συναντούμε στους χώρους και στα πεδία της κανονιστικής ηθικής. Η κανονιστική ηθική, στον βαθμό που διέπει τις εκάστοτε ανθρώπινες πράξεις και άρα περιλαμβάνεται στα δικαιικά συστήματα, στους θεσμισμένους νόμους και εν γένει στο θεσμισμένο δίκαιο, διόλου δεν μπορεί να φανερώσει και να κρατήσει στη θέα τον άλλον άνθρωπο ως υποχρέωση οντολογική και ως φανέρωση εαυτού.

Άρα, η υπευθυνότητα κατευθύνεται προς «αυτό που δεν είναι πράξη μου ή γι’ αυτό που ούτε καν με αφορά». Κατά συνέπεια, το πρόταγμα του Levinas «πρέπει να είμαστε» και «πρέπει να πράττουμε» δεν μπορεί να νοείται μέσα στο πλαίσιο της «εφαρμοσμένης ηθικής».

  [Διασκευασμένο κείμενο από συνέντευξη του Στέφανου Ροζάνη, καθηγητή φιλοσοφίας στην εφημερίδα Αυγή, 07 Ιουνίου 2014]

Η Heineken αποσύρει την «τρομερά ρατσιστική» διαφήμισή της μετά από την online κατακραυγή

«Νομίζω ότι κάποιες εταιρίες επίτηδες κυκλοφορούν ρατσιστικές καμπάνιες για να κερδίσουν περισσότερα views»

Ένα ακόμη κύμα αντίδρασης ενάντια στον ρατσισμό στα Media ξεκίνησε μετά την κυκλοφορία της νέας διαφήμισης για τη Heineken Light. Το κλιπ δείχνει έναν μπάρμαν να στέλνει ένα μπουκάλι μπύρας σε ένα μπαρ, προσπερνώντας διάφορους έγχρωμους άντρες και γυναίκες, καταλήγοντας στα χέρια μιας ανοιχτόχρωμης Ασιάτισσας, με την ατάκα «Μερικές φορές, το light (ανοιχτό-ελαφρύ) είναι καλύτερο».

Όπως είπε ένας εκπρόσωπος της Heineken στο Νewsweek, «Παρότι πιστεύουμε ότι η διαφήμιση καθρεφτίζει τη μπύρα μας, ξεφύγαμε από το στόχο μας, λαμβάνουμε σοβαρά όλα τα σχόλια και θα χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση σε μελλοντικές μας καμπάνιες», υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι έχουν μεγάλη ιστορία στο να συμπεριλαμβάνουν άπαντες στις καμπάνιες τους.

Η υπόθεση έλαβε τεράστιες διαστάσεις από τη στιγμή που ο Chance the Rapper αντιλήφθηκε την ύπαρξή της και έγραψε στο Twitter, «Νομίζω ότι κάποιες εταιρίες επίτηδες κυκλοφορούν ρατσιστικές διαφημίσεις για να κερδίσουν περισσότερα views. Αλλά πρέπει να το πω. Αυτό το “μερικές φορές το πιο light είναι καλύτερο” είναι τρομερά ρατσιστικό»:

Εν τω μηνί Αθύρ

Εισαγωγικό σημείωμα: Το ιστορικοφανές ποίημα του Καβάφη «Εν τω μηνί Αθύρ» είναι ένα από τα 12 καβαφικά επιτύμβια για νέους (φανταστικά πρόσωπα) που χάθηκαν χωρίς να γνωρίσουν την ασχήμια και τη φθορά των γηρατειών. Επίσης, ένα από τα 18  ποιήματα με τη μετρική και οπτική ιδιομορφία του λευκού κενού που χωρίζει δύο στίχους, έναν 6σύλλλαβο και έναν 7σύλλαβο, τοποθετημένους δίπλα-δίπλα. Ο Καβάφης συνέθεσε το ποίημα ως χριστιανικό επιτύμβιο, το οποίο ο ποιητής επιχειρεί με τη γραφή του να το αποκαταστήσει. Ο τίτλος, όμως, επαναλαμβάνει τους στ. 3 και 21, όπου αναφέρεται ο Αθύρ, τρίτος μήνας (Οκτ.-Νοε.)  στο αρχαίο αιγυπτιακό ημερολόγιο (Αθώρ θεά  των τάφων και του έρωτα). Η χριστιανική ταυτότητα του Λεύκιου και τα ίχνη του παγανιστικού παρελθόντος του παρατίθενται έντεχνα στο επίγραμμα και παραπέμπουν στον μεταβατικό χαρακτήρα της πρωτοχριστιανικής περιόδου και στη γνωστή αντίθεση της καβαφικής ποίησης: εθνικός ≠ χριστιανός.

Με δυσκολία διαβάζω    στην πέτρα την αρχαία.

«Κύ[ρι]ε Ιησού Χριστέ».   Ένα «Ψυ[χ]ήν» διακρίνω.

«Εν τω μη[νί] Αθύρ»         «Ο Λεύκιο[ς] ε[κοιμ]ήθη».

Στη μνεία της ηλικίας          «Εβί[ωσ]εν ετών»,

το Κάπα Ζήτα δείχνει       που νέος εκοιμήθη.

Μες στα φθαρμένα βλέπω   «Αυτό[ν]… Αλεξανδρέα».

Μετά έχει τρεις γραμμές      πολύ ακρωτηριασμένες·

μα κάτι λέξεις βγάζω —        σαν «δ[ά]κρυα ημών», «οδύνην»,

κατόπιν πάλι «δάκρυα»,        και «[ημ]ίν τοις [φ]ίλοις πένθος».

Με φαίνεται που ο Λεύκιος         μεγάλως θ’ αγαπήθη.

Εν τω μηνί Αθύρ        ο Λεύκιος εκοιμήθη.

Θέμα Α

Να παρουσιάσετε σε ένα περιληπτικό κείμενο 70 – 80 λέξεων τη  βασική θέση του συγγραφέα στο Κείμενο Ι για την αντιμετώπιση / θεώρηση που επιβάλλεται να επιφυλάσσει η κοινωνία για τον διαφορετικό, τον Άλλο, όπως παρουσιάζεται στη 2^η και 3^η παράγραφο του κειμένου.

Μονάδες 15

Θέμα Β

B1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση συμφωνεί με το νόημα των κειμένων, ή τη λέξη Λάθος, αν δεν συμφωνεί.

Κείμενο Ι

α. Η δικαιοσύνη και η υπευθυνότητα δεν απαιτεί να θέσουμε τον Άλλο ως προτεραιότητα της δικής μας ύπαρξης. (3 μονάδες)

β.  Η συνύπαρξη με τον Άλλο νοείται  ταυτόχρονα και ως «πράξη» απέναντι του. (3 μονάδες)

γ. Η θέαση του Άλλου, όπως την αντιλαμβάνεται ο Levinas, αντιτίθεται στην καθιερωμένη ηθική των θεσμισμένων νόμων. (3 μονάδες)

Κείμενο ΙΙ

δ. Η διαφήμιση της Heineken Light είχε ως πραγματικό κίνητρο τη ρατσιστική αντιμετώπιση προσώπων ή ομάδων. (3 μονάδες)

ε. Η εταιρία Heineken είχε προβάλει και στο παρελθόν διαφημίσεις με ρατσιστικό περιεχόμενο. (3 μονάδες)

Μονάδες 15

Β2. Ι. Γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου αποτελούν η ειδική ορολογία, η αποδεικτικότητα, η λογική οργάνωση, ο περιγραφικός – ερμηνευτικός λόγος και η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. Να βρείτε από ένα παράδειγμα για κάθε γνώρισμα στο Κείμενο Ι.

Μονάδες 5

ΙΙ. Είναι φανερό ότι στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου Ι ο κειμενογράφος προτείνει τον τρόπο που οφείλουμε ως μέλη μιας κοινότητας ανθρώπων να συμπεριφερόμαστε απέναντι στον Άλλο. Πώς πιστεύει ότι μπορούμε να το επιτύχουμε και ποιος είναι ο τρόπος συνοχής που επιλέγει για τη διατύπωση του στοχασμού του;

Μονάδες 5

       ΙΙΙ.  Ποιος ο ρόλος της πρώτης παραγράφου στο κείμενο; (Κείμενο I) Συμβάλλει στην κατανόηση του υπόλοιπου κειμένου;

Μονάδες 5

Β3. Το Κείμενο ΙΙ αναφέρεται σε μία διαφήμιση. Να την εντοπίσετε και να καταγράψετε τα γνωρίσματα του διαφημιστικού λόγου που διακρίνετε.

Μονάδες 10

Θέμα Γ

Ο ποιητής επιχειρεί με το ποίημα (Κείμενο ΙΙΙ) να ανασυστήσει την ταυτότητα του Λεύκιου. Ποιο τρόπο επιστρατεύει στο ποιητικό του εργαστήρι, ποιοι κειμενικοί δείκτες παραπέμπουν σε αυτή του την προσπάθεια και ποια εικόνα τελικά αποκτούμε για τον Λεύκιο; (150 – 200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Με αφορμή ρατσιστική επίθεση που σημειώθηκε πρόσφατα στην πόλη σας, συντάσσετε άρθρο σε τοπική εφημερίδα, όπου, αφού αναφερθείτε στις επιπτώσεις του ρατσισμού για την κοινωνία, υπογραμμίζετε τη στάση που οφείλει, κατά τη γνώμη σας, να υιοθετήσει η πολιτεία απέναντι σε τέτοιου είδους φαινόμενα. (300-400 λέξεις)

Μονάδες 30

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Ενδεικτικές Απαντήσεις Κριτηρίου

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Κωνσταντίνου Μαγκλή, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.