Ρατσισμός Γ Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Κείμενο Ι
Ένας άλλος ρατσισμός…
Υπάρχει μια μορφή ρατσισμού που τη βιώνουμε ολόγυρά μας καθημερινά, προσπερνώντας την αδιάφορα όταν δεν μας στοχεύει. Αυτοί που τον υφίστανται δεν είναι καν απαραίτητο να έχουν διαβεί τα σύνορα της χώρας, πράγμα που ίσως εξηγεί γιατί το μαρτύριό τους ελάχιστα συγκινεί και διεγείρει τα ανθρωπιστικά ανακλαστικά της πλειοψηφίας των κατά δήλωση αντιρατσιστών…
Η σκηνή στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης. Μια γυναίκα τρέχει να προλάβει στη στάση το ακριβοθώρητο λεωφορείο της περιοχής. Στο παγκάκι της στάσης κάθεται μια παρέα νεαρών, πάνω-κάτω σε ηλικία τρίτης λυκείου. Ξάφνου, ένα πόδι απλώνεται απ’ το παγκάκι. Η γυναίκα σκοντάφτει πάνω του και πέφτει, ενώ την ίδια στιγμή η παρέα ξεσπά σε γέλια και σε επευφημίες γι’ αυτόν που είχε τη φαεινή ιδέα! Η γυναίκα σηκώνεται, μαζεύει ντροπιασμένη τα κομμάτια της και μπαίνει αμίλητη στο λεωφορείο, δευτερόλεπτα πριν κλείσει η πόρτα. Είναι φανερό ότι έχει προ πολλού συμβιβαστεί με την ιδέα πως ανήκει σε κατώτερη «ράτσα». Και δέχεται τις τρικλοποδιές με την ίδια στωικότητα που οι εβραίοι δέχθηκαν κάποτε το αστέρι στο πανωφόρι τους…
Λεπτομέρεια: Η γυναίκα δεν ανήκε στους ευνοημένους της Φύσης, αυτούς που θα χαρακτηρίζονταν «ευειδείς». Ήταν αρκετά ευτραφής, και τα χαρακτηριστικά της δεν είχαν, γενικά, τίποτα το «ελκυστικό» με βάση τις επιταγές του σύγχρονου σταρ-σύστεμ. Ήταν πλασμένη, θαρρείς, μόνο και μόνο για να πιστοποιεί τον θρίαμβο των εκλεκτών της Φύσης πάνω στους αδικημένους. Θα έλεγα, ήταν το ιδανικό αντι-κάτοπτρο για τον υπερχειλίζοντα ναρκισσισμό της απάνθρωπης εποχής μας…
Το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Ανάλογα συμβαίνουν καθημερινά στην Αθήνα (για να περιοριστώ στην πόλη μου). Και όλα, σχεδόν, έχουν ως αυτουργούς νέα παιδιά. Πολλά απ’ αυτά κατεβαίνουν στους δρόμους συμμετέχοντας σε αντιρατσιστικά συλλαλητήρια, ενώ στο σχολείο βγάζουν πύρινες ανακοινώσεις κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αγνοώντας, προφανώς, ότι ξένος είναι καθένας που βιώνει την αρνητική διάκριση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Περάσει ή δεν περάσει τα σύνορα της χρεοκοπημένης χώρας!
Μια νέα γενιά, λοιπόν, αναδύεται φέροντας μέσα της τον σπόρο του φασισμού της εικόνας. Έτσι όπως η τελευταία επιβάλλεται με βάση τα προστάγματα ιδιοτελών κέντρων του διεθνούς image-making! Κι όσοι δεν είναι προικισμένοι με τις ιδιότητες που απαιτούν τα στερεότυπα, οφείλουν να υποβάλλονται σε πόνους κι έξοδα ώστε να υπερνικήσουν, κατά το δυνατόν, την ίδια τη βούληση της Φύσης. Ζωή παρά φύσιν, κατά μία έννοια!
Καμία προοδευτική πολιτική δύναμη, καμία ευαίσθητη ανθρωπιστική οργάνωση, κανένα αντιρατσιστικό κίνημα δεν ασχολήθηκε ποτέ με αυτό το είδος κοινωνικού ρατσισμού. Και κανείς απ’ αυτούς δεν ανησύχησε για τις (εν μέρει κληρονομημένες, εν μέρει αναδυόμενες) νοοτροπίες και συμπεριφορές μιας πολύ σκληρής νέας γενιάς σε ό,τι αφορά την αισθητική διαφορετικότητα ή –ακόμα χειρότερα- τη φυσική αδυναμία. Εκείνης της ίδιας γενιάς, παρεμπιπτόντως, απέναντι στην οποία νιώθουμε ενοχές κάθε φορά που αναλογιζόμαστε τι κόσμο της παραδίδουμε.
Μόνο που συνηθίσαμε να βλέπουμε τον κόσμο αποκλειστικά μέσα από οικονομικά κριτήρια και μεγέθη. Παραβλέποντας έτσι τις οφειλόμενες ενοχές μας για αξίες που δεν εμφυσήσαμε και αρχές που δεν διδάξαμε. Ίσως γιατί κι εμείς οι ίδιοι, τελικά, τις έχουμε ξεχάσει..,
17 Σεπτεμβρίου 2012, άρθρο στο «ΒΗΜΑ»
Κείμενο ΙΙ
«Να ένα βήμα ενάντια στον ρατσισμό!»
Η Nτέμπορα Οντόνγκ είναι Ελληνίδα με καταγωγή από την Ουγκάντα και μιλάει με ενθουσιασμό για το κίνημα Black Lives Matter (#BLM). «Είναι ένα θαύμα αυτό που έγινε», μου λέει, αν και χρειάστηκε ο βίαιος θάνατος ενός μαύρου για να γιγαντωθεί το αντιρατσιστικό κύμα. Η ίδια απέφυγε να δει το βίντεο με τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από λευκό αστυνομικό στη Μινεσότα, γιατί «η βία κατά μαύρων σε ταινίες, ντοκιμαντέρ κ.λπ. μου είναι αβάσταχτη». «Κάποιος σκότωσε έναν μαύρο και άρχισε να καίγεται όλη η Αμερική. Είναι όλοι θυμωμένοι, δεν μπορούν πια να υποφέρουν την αδικία».
[…]
Το μαύρο προφίλ στα social media ή η αναφορά στο #BLM είναι, κατά τη γνώμη της, μια διαμαρτυρία εύκολη και ανώδυνη – λίγο μόδα. «Η πραγματική συμμετοχή στο κίνημα θα φανεί όταν ο ρατσισμός θα βρεθεί μπροστά στα μάτια σου και στην οθόνη του κινητού σου. Θα τον αναγνωρίσεις τότε; Θα τον ξεμπροστιάσεις;», αναρωτιέται. Εκείνη αμφισβητεί πως μπορούμε να τον εντοπίσουμε στην καθημερινή ζωή. Θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι πως «οι λευκοί βλέπουν τον ρατσισμό μόνο ως συνειδητό μίσος την ώρα που είναι κάτι βαθιά εμπεδωμένο. Είναι ένα πολύπλοκο σύστημα, κοινωνικό και πολιτικό, που χρονολογείται πολλές γενιές πίσω και συνεχίζει να λειτουργεί προς το συμφέρον των λευκών και σε βάρος όλων των άλλων. Και αυτό γίνεται είτε επειδή οι λευκοί το εκμεταλλεύονται είτε όχι. Επωφελούνται συνειδητά ή ασυνείδητα από ένα σύστημα που καταπιέζει όλους όσοι δεν είναι λευκοί. Είναι καθαρός φυλετισμός». Η Ντέμπορα έχει βαρεθεί να παίζει ρόλους υπηρέτριας ή μετανάστριας. Μόνο στο «Λόγω τιμής, 20 χρόνια αργότερα» υποδύθηκε μια δικηγόρο. «Κι άλλοι μαύροι ηθοποιοί υποχρεώνονται να μιλήσουν σπαστά ελληνικά ή να υποδυθούν την καρικατούρα. Είναι εξευτελιστικό. Δεν έχουμε δεχθεί άλλες προτάσεις. Είμαι Ελληνίδα, δεν θέλω να φύγω από τη χώρα μου», διαμαρτύρεται. Θα ήθελε να παίξει ρόλους σε αρχαία τραγωδία ή σε κάποιο σεξπιρικό δράμα. Πρόσφατα είδε μια αγγλική παράσταση, στην οποία η Οφηλία ήταν λευκή ηθοποιός και ο αδελφός της, ο Λαέρτης, μαύρος.
[…]
Όταν πήγε στο Λονδίνο, είδε για πρώτη φορά μια ολόκληρη κοινότητα μαύρων. «Κάναμε παρέα, χορεύαμε, το έζησα αλλιώς». Όταν γύρισε πίσω, σπούδασε στη Δραματική Σχολή και άρχισε να διεκδικεί ρόλους. Τότε κατάλαβε την υποδόρια, πανταχού παρούσα λευκή κυριαρχία. Τώρα έχει δύο χρόνια να εργαστεί ως ηθοποιός. Της επισημαίνω ότι όλοι οι συνάδελφοί της δυσκολεύονται να βρουν δουλειά. «Ναι, φυσικά, απλώς δεν έχουν να παλέψουν και με το χρώμα του δέρματός τους».
«Η τέχνη την οποία με περηφάνια υπηρετώ έχει τη δύναμη να γκρεμίσει ανόητα στερεότυπα που αφορούν το χρώμα της επιδερμίδας. Το θέατρο, η τηλεόραση, το σινεμά μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο! Μαύροι ηθοποιοί σε ρόλους χαρακτηρισμένους για λευκούς. Να ένα βήμα ενάντια στον ρατσισμό! Υπάρχουμε και οι μαύροι Έλληνες. Αν είχα παρακολουθήσει μια μαύρη Ελληνίδα στην τηλεόραση όταν ήμουν παιδί – μια μαύρη που δεν μιλάει σπαστά ελληνικά και δεν είναι στον ρόλο της υπηρέτριας ή της μετανάστριας, τι να πω, θα ήταν πολύ διαφορετικό το μεγάλωμά μου. Δεν υπερβάλλω».
28.06.2020
Κείμενο ΙΙΙ
Still Rise (1978)
Η Μάγια Αγγέλου (1928-2014) ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια, τραγουδίστρια, πεζογράφος, ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των πολιτών (υπερασπιζόμενη την αφρικανική καταγωγή τους) και καθηγήτρια Πανεπιστημίου. Το έργο της τιμήθηκε πολλάκις και διδάσκεται ευρέως στα σχολεία.
Σήμερα, θεωρείται ως μια από τις μεγαλύτερες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας των τελευταίων 50 χρόνων.
Μπορείτε να με γράψετε στην ιστορία
με τα πικρά, διαστρεβλωμένα ψέματά σας,
να με σύρετε στην ίδια τη βρωμιά
αλλά εγώ ακόμα, σαν τη σκόνη, θα ανατέλλω.
Μήπως η ευφορία μου σας αναστατώνει;
Γιατί με θλίβετε;
Μήπως επειδή περπατάω
σα να έχω πετρελαιοπηγές
που ξεχύνονται στο σαλόνι μου;
Ακριβώς όπως τα φεγγάρια και οι ήλιοι
με τη σιγουριά της παλίρροιας,
ακριβώς όπως οι ελπίδες που ανεβαίνουν ψηλά,
Ακόμα θα ανατέλλω.
Θέλατε να με δείτε διαλυμένο;
Με τσακισμένο κεφάλι και χαμηλωμένα μάτια;
Οι ώμοι πέφτουν κάτω σαν δάκρυα,
Αδύναμος από το κλάμα της ψυχής μου.
Μήπως η αξιοπρέπειά μου σας προσβάλλει;
Μην το παίρνετε βαρέως
που γελώ σα να έχω ορυχεία χρυσού
στην πίσω αυλή μου, αν σκάψω;
Θα μπορούσατε να με πυροβολήσετε με τα λόγια σας,
θα μπορούσατε να με σφάξετε με τα μάτια σας,
θα μπορούσατε να με σκοτώσετε με το μίσος σας.
Αλλά ακόμα εγώ, σαν τον αέρα, θα ανατέλλω.
Μήπως η σεξουαλικότητά μου σας αναστατώνει;
Μήπως σας εκπλήσσει
που χορεύω σα να έχω διαμάντια
ανάμεσα στους μηρούς μου;
Από τις ντροπιαστικές καλύβες της ιστορίας
Θα ανατέλλω
Από ένα παρελθόν που έχει για ρίζες του τον πόνο
Θα ανατέλλω
Είμαι ένας μαύρος ωκεανός κυματιστός και απέραντος
εκπνέοντας μεγαλώνω κι αντέχω στην παλίρροια
Αφήνοντας πίσω τις νύχτες του τρόμου και του φόβου
Ανατέλλω
Σε ένα ηλιοβασίλεμα θαυμαστά καθαρό
Ανατέλλω
Φέροντας τα δώρα που μου έδωσαν οι πρόγονοί μου,
είμαι το όνειρο και η ελπίδα του σκλάβου.
Ανατέλλω
Ανατέλλω
Ανατέλλω
Παρατηρήσεις
Θέμα Α
Να αποδώσετε περιληπτικά το είδος του ρατσισμού και τα αίτιά του όπως αυτά αναδεικνύονται στο Κείμενο 1 (60- 70 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Β
B1. Με βάση το Κείμενο 1, να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος.
α. Όλες οι μορφές ρατσισμού συγκινούν και προκαλούν τις αντιδράσεις των αντιρατσιστών.
β. Τα νεαρά άτομα στο σύνολό τους διακρίνονται για την αντιρατσιστική τους στάση.
γ. Ξένος θεωρείται όχι μόνο όποιος προέρχεται από άλλη χώρα, αλλά και όποιος βιώνει τον αποκλεισμό και την διάκριση στην κοινωνία που εντάσσεται.
δ. Οι πολιτικές παρατάξεις, τα αντιραστιστικά κινήματα και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δεν έχουν ενδιαφερθεί για τον κοινωνικό ρατσισμό.
ε. Οι παλαιότερες γενιές ευθύνονται για το φαινόμενο του ρατσισμού γιατί όχι μόνο δεν δίδαξαν στους νέους ηθικές αρχές αλλά και γιατί οι ίδιες τις ξέχασαν, εστιάζοντας στην οικονομία.
Μονάδες 15
Β2. Στο Κείμενο 2 ποιος είναι ο βασικός ισχυρισμός της Ντέμπορα Οντόγκ στο ερώτημα γιατί δεν μπορούμε να εντοπίσουμε το ρατσισμό στην καθημερινή μας ζωή στο τμήμα της συνέντευξης: «Το μαύρο προφίλ στα social media… Είναι καθαρός φυλετισμός» (8 μονάδες). Πώς η χρήση των μεταφορών συμβάλλει στην ανάλυση των επαγγελματικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει ένας έγχρωμος ηθοποιός στην Ελλάδα στο τμήμα του κειμένου: «Μόνο στο «Λόγω τιμής…. Δεν υπερβάλλω». ( μονάδες 7)
Μονάδες 15
Β3. α. Να εξηγήσετε στο Κείμενο 1 τη λειτουργία, ως προς το επικοινωνιακό τους αποτέλεσμα: την παρένθεση: (εν μέρει κληρονομημένες, εν μέρει αναδυόμενες) και το θαυμαστικό: Ζωή παρά φύσιν, κατά μία έννοια! (μονάδες 8)
Μονάδες 8
β. Ποια είναι η σχέση του τίτλου του Κειμένου 2 με το περιεχόμενό του; (μονάδες 4). Θεωρείτε ότι υπάρχει σχόλιο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας (μονάδες 3).
Μονάδες 7
Θέμα Γ
Ποιο είναι το βασικό θέμα του ποιήματος; Γράψτε το ερμηνευτικό σας σχόλιο τεκμηριώνοντάς το με τουλάχιστον τρεις κειμενικούς δείκτες (150 – 200 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Σε μια συζήτηση που γίνεται σε Ημερίδα του Δήμου σας με θέμα : «Ο ρατσισμός στην σύγχρονη κοινωνία» κάποιος ομιλητής διατυπώνει την άποψη ότι και οι νέοι αναπτύσσουν ρατσιστικές συμπεριφορές, συμφωνώντας με την άποψη που διατυπώνεται στο Κείμενο 1: «Μια νέα γενιά, λοιπόν, αναδύεται φέροντας μέσα της τον σπόρο του φασισμού της εικόνας. Έτσι όπως η τελευταία επιβάλλεται με βάση τα προστάγματα ιδιοτελών κέντρων του διεθνούς image-making! Κι όσοι δεν είναι προικισμένοι με τις ιδιότητες που απαιτούν τα στερεότυπα, οφείλουν να υποβάλλονται σε πόνους κι έξοδα ώστε να υπερνικήσουν, κατά το δυνατόν, την ίδια τη βούληση της Φύσης. Ζωή παρά φύσιν, κατά μία έννοια!». Σε ομιλία σας στην ίδια εκδήλωση, ως εκπρόσωπος των μαθητικών κοινοτήτων του σχολείου σας αναφέρεστε στον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ενίσχυση ή στην άμβλυνση των ρατσιστικών αντιλήψεων που διαμορφώνουν οι νέοι.
Μονάδες 30
Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Ενδεικτικές Απαντήσεις Κριτηρίου
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Γιώτας Μπάγκα, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.