Προφορική Ιστορία: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου – Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Το κείμενο πραγματεύεται την ίδρυση του νέου κλάδου της ιστορίας, της Προφορικής Ιστορίας και τους λόγους που οδήγησαν σε αυτήν. Οι ομάδες Προφορικής Ιστορίας απαρτίζονται από άτομα που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια, όχι άρτια εκπαιδευμένους, ερασιτέχνες και στην πλειοψηφία τους εκπαιδευτικούς. Στόχος των ομάδων αυτών είναι η μελέτη του παρελθόντος και του παρόντος, μέσα από μαρτυρίες καθημερινών ανθρώπων και η γνώση του ως ανάχωμα στην συλλογική πολυδιάστατη κρίση του αιώνα μας και την προάσπιση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Επισήμανση

Η γραφή της περίληψης καλό είναι να επιχειρείται μετά την συγγραφή των απαντήσεων του θέματος Β προκειμένου οι μαθητές να έχουν εντρυφήσει στο κείμενο και να έχουν κατανοήσει τις λεπτομέρειές του.

ΘΕΜΑ Β

Β1

1. Λάθος, 1^η παράγραφος, Κείμενο I «Αλλά στην πραγματικότητα… το παρελθόν τους».
2. Σωστό, 4^η παράγραφος, Κείμενο I «Που εμπεριέχει… ανθρώπων».
3. Λάθος, 4^η παράγραφος, Κείμενο I «Προσφέρει τη δυνατότητα… συλλέγουν μαρτυρίες».
4. Σωστό, 3^ηπαράγραφος, Κείμενο II «Μέσα από το βιβλίο… συνέπειές του κ.ά.» δίνεται το παράδειγμα του ναζισμού.
5. Λάθος, 7^η παράγραφος, Κείμενο II «Έχει ένα παιδί 10 ή 15 χρονών…προφανής…»

Β2

Σύνταξη πρότασης 2^ης παραγράφου: παθητική

• Μετατροπή σε ενεργητική:

Ωστόσο, το ρεύμα του θετικισμού καθιέρωσε την Ιστορία ως η επιστήμη τον 19ο αιώνα.

Σύνταξη πρότασης 3^ης παραγράφου: ενεργητική

• Μετατροπή σε παθητική:

Στην Ελλάδα, την δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, βιώνεται (από μας, τους Έλληνες) μια πολυδαίδαλη και πολυσχιδής κρίση, από την οποία οδηγήθηκε ο βίαιος μετασχηματισμός της κοινωνίας.

Σημείωση στο β’ παράδειγμα αποδεκτή και η έκφραση [από τους Έλληνες βιώνεται]

Με την μετατροπή της παθητικής σύνταξης σε ενεργητική στην πρώτη περίπτωση, το ύφος γίνεται πιο άμεσο, οικείο, προφορικό και παραστατικό, γιατί επισημαίνεται το υποκείμενο της ενέργειας και η συμβολή του στην πράξη (εδώ το ρεύμα του θετικισμού).

Με την μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική στην δεύτερη περίπτωση, το ύφος γίνεται πιο σύνθετο, επίσημο, λόγιο και απρόσωπο διότι δίνεται περισσότερη έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας (την κρίση και τον μετασχηματισμό της κοινωνίας), γεγονός που προσδίδει αποστασιοποίηση.

Β3

1. Ο αρθρογράφος στην πρώτη παράγραφο του κειμένου αναλύει ετυμολογικά την λέξη «Ιστορία», που αποτελεί το κεντρικό θέμα του κειμένου όπως ήδη αντιλαμβανόμαστε από τον τίτλο. Η ετυμολογία χρησιμεύει στο να αποδείξει την θέση του γράφοντος, πως μόνο όταν γνωρίζουμε τι πραγματικά σημαίνει η Ιστορία θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε την σημασία της (μόνον αν… γνώση). Δηλώνει ακόμα, την ευρυμάθειά του και καθιστά έτσι έγκυρο τον ισχυρισμό του. Το γεγονός πως επιλέγει να ξεκινήσει με αυτό τον τρόπο το κείμενο του δεν είναι καθόλου τυχαίο, γιατί έτσι πετυχαίνει να δώσει τα θεμέλια του προβλήματος, τον λόγο δηλαδή για τον οποίο δεν αντιλαμβανόμαστε την αξία της ιστορίας και να εισάγει ομαλά στο θέμα συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην συνοχή του νοήματος της παραγράφου, ώστε ο αναγνώστης να έχει πλήρη εικόνα του θέματος που αναλύει σ’ όλο το κείμενο.
2. Το ερώτημα της τελευταίας παραγράφου (έχει ένα παιδί 10 η 15 χρονών… πληροφορίες;) εκφράζει ξεκάθαρα την προσωπική θέση του γράφοντος. Σε αυτό ο ίδιος αναρωτιέται αν δικαιολογείται ο εξοστρακισμός του μαθήματος της Ιστορίας της Γ’ Λυκείου, εφόσον η ηλικία και η ωριμότητα του παιδιού διαδραματίζει σίγουρα ρόλο στον τρόπο που την αντιλαμβάνεται και την ερμηνεύει. Στην τελευταία πρόταση δίνει την απάντησή του (Η απάντηση, νομίζω…), άρα πρόκειται για μια μορφή ρητορικού αλλά και αποφαντικού ερωτήματος (την απάντηση, την προφανή, την δίνει ο ίδιος). Με αυτό έχει ως στόχο να προβληματίσει, να κινητοποιήσει την σκέψη των αναγνωστών, αλλά και να τους ώθησει σε δράση, κάνοντάς τους να αναρωτηθούν και οι ίδιοι για την έκταση του θέματος. Διεξάγει, με άλλα λόγια, ένα νοερό διάλογο μαζί τους, πολύ περισσότερο όμως το ερώτημα αυτό απευθύνεται στους αρμόδιους του Υπουργείου Παιδείας που συζητούν την κατάργηση του. Φανερώνει, στον επίλογο της επιστολής του, τον έντονο προβληματισμό και την καταγγελία του για αυτή την απόφαση. Τέλος, το κείμενο αποκτά αμεσότητα, ποικιλία στην γλωσσική έκφραση και γίνεται ελκυστικό στον αναγνώστη με την θεατρικότητα που προσδίδει το ερώτημα στο τέλος.

ΘΕΜΑ Γ

Το συγκεκριμένο κείμενο είναι μια μαρτυρία, από τον πόλεμο του 1940. Αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται για μαρτυρία από το α’ ενικό πρόσωπο (του έλυσα), που προσδίδει βιωματικό χαρακτήρα και εξομολογητικό τόνο στο κείμενο, αμεσότητα, ζωντάνια και οικειότητα. Εκτός αυτού, ο δραματικός, ιστορικός ενεστώτας (περιμένουν, διερωτάται…) δείχνει πως το πρόσωπο αφηγείται τα γεγονότα σαν να συμβαίνουν τώρα, σαν τα ζούμε κι εμείς μαζί με αυτόν και έτσι ο λόγος γίνεται εικονοπλαστικός και επιτυγχάνεται η μέθεξη με τον αναγνώστη. Οι εικόνες (ηχητικές, όπως η λέξη  «πεινώ» που αντηχούσε στα αυτιά, οπτικές (τα σκελετωμένα παιδιά), οπτικές και κινητικές (οι άνθρωποι που ψάχνουν στα σκουπίδια), οσφρητικές (το ψωμί από τους φούρνους)  αισθητοποιούν μπροστά στα μάτια μας την κατοχική κατάσταση και μπορούμε έτσι να ταυτιστούμε πιο εύκολα με το πρόσωπο και να ευαισθητοποιηθούμε. Τέλος, ο μακροπερίοδος λόγος (περιμένουν… κρεμμυδιού…, παιδιά… αν είχαν) φανερώνει τη συναισθηματική φόρτιση του αφηγητή και προβάλλει τη συνειρμική του σκέψη, καθώς εξιστορεί τη μαρτυρία του.

Η μαρτυρία αυτή καταφέρνει να με πείσει ως προς το θέμα που θίγει, που είναι οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης και η πείνα στην κατοχή (βλ. τίτλο), λόγω των τραγικών γεγονότων που παρουσιάζονται με αυτή, την περιγραφή ανθρώπων που προσπαθούν με κάθε τρόπο να επιβιώσουν και να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και τις δυστυχίες που αφήνει ο πόλεμος. Περνάει ένα ισχυρό αντιπολεμικό, διαχρονικό μήνυμα, παράλληλα, ένα μήνυμα που μας υπενθυμίζει πως ο πόλεμος, σε όποια πλευρά κι αν βρισκόμαστε, έχει στο τέλος μόνο ηττημένους…

ΘΕΜΑ Δ

Αγαπητό κοινό,

Ως εκπρόσωπος του Λυκείου μου, αποφάσισα να αναφερθώ στα πλαίσια διαλυκειακής εργασίας του νομού μας με θέμα τη σημασία της ιστορικής γνώσης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της σύγχρονης εποχής, σε κάτι που μάλλον είναι άγνωστο στους περισσότερους από μας. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός νέου κλάδου  καταγραφής της Ιστορίας, της Προφορικής Ιστορίας! Πόσο σημαντικοί είναι άραγε οι στόχοι των ομάδων αυτών; Και πώς μπορούμε να εντάξουμε τις προσωπικές μαρτυρίες στο σχολικό πρόγραμμα, παράλληλα με τη συμβατική μάθηση της Ιστορίας, ώστε να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο ανθρωπιστικής παιδείας;

Στόχος των ομάδων Προφορικής Ιστορίας είναι η ικανότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων του παρόντος και η έμπνευση από την ιστορική παράδοση για την οικοδόμηση ενός καλύτερου, πιο ελπιδοφόρου μέλλοντος. Αναλογιζόμενοι τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής σε ποικίλα επίπεδα, τόσο προσωπικά, όσο και συλλογικά, καλό θα ήταν να έχουμε ένα στήριγμα, όπου να μπορούμε να εναποθέτουμε τις δυνάμεις και τις ελπίδες μας, ώστε να παίρνουμε θάρρος. Όπως, για παράδειγμα, τη δύσκολη αυτή περίοδο της πανδημίας, αλλά και γενικότερα όλες τις αντιξοότητες και καινοτομίες που επιφέρει η σύγχρονη τεχνοκρατική, ψηφιακή εποχή, οι προσωπικές μαρτυρίες θα αποτελέσουν τροφή για σκέψη και έμμεση απάντηση σε μύχιες σκέψεις πολλών από μας…

Είναι λυπηρό, ωστόσο, πως από μικροί μαθαίνουμε να απεχθανόμαστε την Ιστορία, εξαιτίας του στείρου, αντιπαθητικού τρόπου με τον οποίο διδάσκεται. Ποια κοινωνικά προβλήματα, όμως, θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε από την εισαγωγή της Προφορικής Ιστορίας στο σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα, σε συνδυασμό με την εκμάθηση της Ιστορίας του σχολικού βιβλίου και άλλων πηγών;

Σημαντικά προβλήματα της εποχής μας είναι η αναζωπύρωση ρατσιστικών, εθνικιστικών τάσεων και η έξαρση του φανατισμού. Η γνώση της Ιστορίας, βέβαια, αλλά και μαρτυριών ανθρώπων που έχουν υποστεί ο ίδιοι στο πετσί τους το ρατσισμό και φανατισμένες συμπεριφορές είναι αυτή που θα μπορούσε να ωφελήσει στην απαλλαγή τέτοιων στερεοτυπικών αντιλήψεων και ιδεών, που βλάπτουν το κοινωνικό στερέωμα και διαλύουν την κοινωνική συνοχή. Μέσα από την Ιστορία, αντιλαμβανόμαστε πως οι έχθρες του παρελθόντος σε καιρό κρίσης δεν έχουν θέση στη σημερινή κοινωνία και κατανοούμε πως ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους σε αυτό τον κόσμο! Έτσι, καλλιεργούμε την ενσυναίσθηση, τον εθελοντισμό, απεκδυόμαστε τον ατομικισμό και τη μισαλλοδοξία που χαρακτηρίζει την σύγχρονη εποχή ίσως περισσότερο από ποτέ, μέσα από την ορθή γαλούχησή μας από το σχολείο.

Άλλα μεγάλα διογκωμένα προβλήματα της καθημερινότητάς μας είναι η αποπολιτικοποίηση  και η ατελής κοινωνικοποίηση των νέων. Αυτή τους η αδιάφορη στάση, όσον αφορά στην πολιτική ζωή του τόπου, αλλά και την παγκόσμια, γενικότερα, πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι μια μεγάλη μερίδα των νέων είναι ανιστόρητη. Η Ιστορία μάς έχει επισημάνει ποικιλοτρόπως, πως η αλλαγή δεν έρχεται από έναν, αλλά από πολλούς. Μαρτυρίες του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη για παράδειγμα κατέδειξαν ότι η συνεργασία μεταξύ ατόμων οδήγησε στην αναγέννηση ενός έθνους ή επίσης στην ψήφιση του πρώτου δημοκρατικού συντάγματος της Ευρώπης τη δεκαετία του 1800. Άρα δεν αναφέρομαι μόνο στις εκλογικές διαδικασίες, όπου η αποχή των νέων βρίσκεται σε ανησυχητικά ποσοστά, αλλά στους αγώνες τους για αποκατάσταση και προστασία της δημοκρατίας, όποτε αυτό χρειάζεται, στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων ασθενέστερων ομάδων και αδυνάμων, στην προστασία του περιβάλλοντος.

Τέλος, δυσχέρειες της εποχής μας αποτελούν ακόμη η υπερβολική ξενομανία και ο άκρατος μοντερνισμός, ως απόρροια της παγκοσμιοποίησης. Συχνά, ως Έλληνες αισθανόμαστε μειονεξία και ανασφάλεια μπροστά στις ραγδαία οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, με αποτέλεσμα να απεμπολούμε την παράδοση και την σπουδαία πολιτιστική μας κληρονομιά. Όμως μέσα από την ορθή εκμάθηση της Ιστορίας, θα αντιληφθούμε πως η χώρα μας αποτέλεσε φάρο για την ανάπτυξη και την πρόοδο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, πως πολλές τέχνες, επιστήμες άνθισαν εδώ και πως δεν έχουμε αλήθεια τίποτα να ζηλέψουμε από τους άλλους λαούς. Ίσως αυτό να μας καταδείξει και η καταγραφή των καθημερινών φαινομενικά απλών μαρτυρίων των ΟΠΙ.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ εκ μέρους του σχολείου μου τις ΟΠΙ για τις ποικίλες δράσης που αναλαμβάνουν για την διάδοση αληθινών, άμεσων ιστοριών από ανθρώπους που «πολέμησαν» και ξεπέρασαν βάρβαρες καταστάσεις και θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο για μας. Η μελέτη της Ιστορίας σίγουρα δεν αξίζει να αναλώνεται σε χρονολογίες, ονόματα και ορισμούς, χωρίς καμία λογική αλληλουχία μεταξύ τους. Ας ενδιαφερθούν επιτέλους οι αρμόδιοι να εμπλουτίσουν αυτό το παραμελημένο, «βαρετό» μάθημα και ας προσπαθήσουμε όλοι μας για την διαφύλαξη και διάδοση της τοπικής και παγκόσμιας ιστορικής αλήθειας.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Για να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Προφορική Ιστορία: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Γεωργοπούλου Μαρίας, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.