
Πολιτισμός: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου Χατζηθωμάς (Ενιαία Εξέταση)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Κείμενο Ι
Γιατί χρειάζεται η μουσική παιδεία;
Η δρ Έλσα Νικολαΐδου διδάσκει Φιλοσοφία στο σχολείο Med High.
Ποια μαθήματα διδάσκονταν οι μαθητές στην αρχαία Αθήνα; Η απάντηση δίνεται από τον Αριστοτέλη στο 8ο βιβλίο των Πολιτικών, όπου μετά την εξέταση των πολιτευμάτων, θέση παίρνει η εκπαίδευση, καθώς θεωρείται από τον φιλόσοφο υπεύθυνη για τη διάπλαση των αυριανών πολιτών. […] Στο στόχαστρο του Αριστοτέλη είναι η μουσική και, προσποιούμενος ότι απορεί για τη χρησιμότητά της, αφιερώνει κεφάλαια προκειμένου να πείσει το κοινό του ότι δίκαια αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης. […]
Η μουσική είναι ένα από τα πιο ευχάριστα πράγματα, «γιατί να διδάσκεται τότε;», αναρωτιέται ο φιλόσοφος. Η μάθηση προϋποθέτει κάποιον μόχθο, αλλά η μουσική έχει το χάρισμα να ενέχει ευχαρίστηση. Επιπλέον, είναι ένας τρόπος ξεκούρασης, η ανάπαυση θεραπεύει την κόπωση (μόνο έτσι αποκτά νόημα η χαλάρωση, μέσα από τον κόπο). Ο Αριστοτέλης δεν αμφισβητεί τη διδασκαλία της μουσικής, αντιθέτως, κατανοεί τη δύναμή της να επιδρά στην ψυχή. Ο τρίτος σκοπός της μουσικής είναι η διάπλαση του ήθους, του χαρακτήρα, καθώς οδηγεί στην αρετή, κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την εκπαίδευση.
Υπάρχουν μουσικά ακούσματα που δημιουργούν συναισθήματα, μεταβάλλουν ψυχικές διαθέσεις και οδηγούν στην αρετή. Ο ρόλος της εκπαίδευσης αποβαίνει κρίσιμος: οι νέοι πρέπει να γνωρίσουν τους διαφορετικούς ρυθμούς στο σχολείο, ώστε να συνηθίζουν στα μουσικά ακούσματα και να είναι σε θέση να τα κρίνουν στο μέλλον, αναγνωρίζοντας και αντλώντας ευχαρίστηση από αυτά με τις ανάλογες συναισθηματικές αποχρώσεις. Τα παιδιά, οι αυριανοί νέοι, έχοντας εφοδιαστεί πολιτισμικά στο σχολείο, θα μπορούν να επιλέξουν τον καλύτερο τρόπο για να διάγουν την ευδαίμονη ζωή τους. Αυτό επιθυμεί ο φιλόσοφος από την παιδεία: τη δημιουργία ευτυχισμένων ανθρώπων.
Ο Αριστοτέλης γίνεται επίκαιρος. Σήμερα οι νέοι, εγκλωβισμένοι στον ιστό της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας, πιστεύουν ότι επιλέγουν τη μουσική που τους αρέσει. Η πραγματικότητα, όμως, τους διαψεύδει. Εφόσον δεν έχουν συνηθίσει διαφορετικά μουσικά μοτίβα καθίσταται δύσκολο τόσο να τα παρακολουθήσουν όσο και να αντλήσουν ευχαρίστηση από αυτά, αφού ο εγκέφαλος δεν τα αναγνωρίζει. Τελικά, ακόμη και το να ακούς μουσική χρειάζεται προπαιδεία.
25o Κριτήριο αξιολόγησης
Τέχνη | 365
Από την άλλη, τα μαθήματα που διδάσκονται σήμερα στο σχολείο είναι γνωστά. Η μουσική σίγουρα δεν θεωρείται ένα από τα βασικά μαθήματα της εκπαίδευσης. Ωστόσο, οι νέοι την έχουν εντάξει στη ζωή τους. Τους βλέπουμε να κυκλοφορούν με ακουστικά (τι ακούν;) αποσπασμένοι από την πραγματικότητα. Ισχυρίζονται ότι τους βοηθάει να συγκεντρώνονται στη μελέτη τους (ποια μουσική;), ενώ έρευνες έχουν δείξει το αντίθετο. Πιστεύουν ότι ακούν όλα τα είδη, ενώ δεν μπορούν να ξεχωρίσουν περισσότερα από 2-3, πόσο μάλλον να κρίνουν τα διαφορετικά ακούσματα. Η εκπαίδευση έχοντας αφαιρέσει τη μουσική παιδεία έχει καταδικάσει τους μαθητές στον αποκλεισμό ακουσμάτων διαπαντός από τη ζωή τους (π.χ. κλασική μουσική), καθώς δεν έχουν μάθει να τα αναγνωρίζουν και να αντλούν ευχαρίστηση από αυτά.
Δεν υπάρχει σύγχρονη έρευνα που να μην έχει αποδεχτεί τη σύνδεση της μουσικής με τις συνάψεις του εγκεφάλου και τα συναισθήματά μας. Οφείλει να μας απασχολεί το ποια μουσική ακούν οι νέοι; Θα έπρεπε, γνωρίζοντας τη σπουδαιότητά της να καλλιεργήσουμε τη μουσική παιδεία, ή όχι; Αλλά αυτό προϋποθέτει την απάντηση στο ερώτημα: είναι ο σκοπός της εκπαίδευσης η δημιουργία ευδαιμόνων πολιτών;
(ελαφρώς διασκευασμένο)
Έλσα Νικολαΐδου, 10 Δεκεμβρίου 2018
Κείμενο ΙI
Ο ρόλος της λογοτεχνίας στο σχολείο
Η λογοτεχνία είναι μια αντίληψη ζωής, ένας χώρος που κουβαλάει με τρόπο αυθεντικό και εναργή όλη την περιπέτεια της πολύπαθης ιστορικής μας διαδρομής. Δίνει μια άλλη διάσταση στη λειτουργία της γνώσης, όπου ο μαθητής θεωρείται ως ενεργό υποκείμενο και δεν είναι δέκτης μιας εγκιβωτισμένης γνώσης στην οποία μάλιστα θα δοκιμαστεί μέσω της απομνημονευτικής του ικανότητας.
Καλλιεργεί πολλαπλά τη φαντασία του παιδιού, στοιχείο απαραίτητο για την προσωπική μαθησιακή ανέλιξή του. Δημιουργεί καλύτερους όρους προαγωγής της διδακτικής πράξης, αφού εδώ αμβλύνονται σημαντικά οι κοινωνικές ανισότητες των νέων με δεδομένο ότι η γλώσσα, το περιεχόμενο κα τα μηνύματα της λογοτεχνίας δε διαφοροποιούν ιδιαίτερα το πολιτιστικό τους υπόβαθρο. Ίσως η πιο θετική επιρροή της λογοτεχνίας στο σχολικό γίγνεσθαι είναι ότι αναθεωρεί την κλασική αντίληψη της δόμησης της γνώσης, η οποία επιχειρεί μέσω της στείρας μετάδοσης εννοιών και μηνυμάτων να διαπαιδαγωγήσει τους νέους. Η λογοτεχνία με την αυθεντικότητα και τη ζωντάνια του αφηγηματικού λόγου, με την πολλαπλότητα των σχηματικών παραστάσεων της μυθιστορηματικής ή μη υφής της αλλά και με τις ποιητικές και συμβολικές εικόνες της θεμελιώνει τη μόρφωση όχι μέσω μιας ψυχαναγκαστικής αντίληψης αλλά μέσω του δημιουργικού ταξιδιού της στις ατέλειωτες πτυχές του κόσμου…
Στη λογοτεχνία ο μαθητής δεν προσπαθεί να κατακτήσει ένα γνωστικό αντικείμενο, παρακολουθεί την ίδια τη ζωή και μάλιστα ενσωματώνει τον εαυτό του μέσα στα πρόσωπα του λογοτεχνικού κειμένου και έτσι τελικά η μάθηση είναι μια αβίαστη και απελευθερωτική διαδικασία. Η περιπέτεια της λογοτεχνίας είναι ένα ισχυρό αντιστάθμισμα στη χρησιμοθηρική αντίληψη της εκπαίδευσης αλλά και στην τεχνοκρατική πρακτική της κοινωνίας. Γιατί απευθύνεται κυρίως στο συναισθηματικό κόσμο και στον ψυχικό πλούτο του παιδιού. Γιατί διευρύνει τους ορίζοντες της αμφισβήτησής του και της αναζήτησής του. Γιατί διεισδύει σε μια βαθύτερη πραγματικότητα που σφύζει από ζωή και ξεχειλίζει από τα ατέλειωτα ερεθίσματα της τέχνης του λόγου.
Νίκος Τσούλιας, Fractal, 12.10.2021
Κείμενο ΙII
Για τη μουσική
Ο Γκιμπράν Χαλίλ Γκιμπράν ή «ο άνθρωπος από τον Λίβανο», όπως είναι γνωστός στο παγκόσμιο κοινό, υπήρξε ποιητής, φιλόσοφος και καλλιτέχνης (1883-1931).
[…]
Θεϊκή μουσική
Κόρη της ψυχής του Έρωτα
Δοχείο της πίκρας και της Αγάπης
Όνειρο της ανθρώπινης καρδιάς
Καρπέ της θλίψης
Ανθί της ευτυχίας, ευωδιά και
Μπουμπούκι της χαράς
Γλώσσα των εραστών
Που φανερώνεις μυστικά
Μάνα των δακρύων του κρυφού έρωτα
Εμπνεύστρια ποιητών…
Ενότητα σκέψης μέσα
Σε κομμάτια από λέξεις
Που παίρνεις ομορφιά
Και πλάθεις έρωτα
Κρασί της χαρούμενης καρδιάς
Μέσα στον κόσμο των ονείρων…
Ω μουσική
Στα βάθη σου αφήνουμε τις καρδιές
Και τις ψυχές μας
Εσύ μας δίδαξες να βλέπουμε με τ’ αφτιά μας
Και ν’ ακούμε με τις καρδιές μας.
Χαλίλ Γκιμπράν, Η φωνή του δασκάλου, εκδ. Μπουκουμάνης
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά (80-90 λέξεις) όλα εκείνα τα επιχειρήματα του Κειμένου 1 με τα οποία θα απαντήσετε στο ερώτημα του τίτλου του.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. α Να γράψετε δίπλα από κάθε αριθμό τη λέξη Σωστό ή Λάθος, ανάλογα με το αν νομίζετε ότι η πρόταση αποδίδει ορθά το νόημα των δύο κειμένων. Στη συνέχεια να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο.
1. Η μουσική και αντίστοιχα η λογοτεχνία επιδρούν θετικά στον συναισθηματικό κόσμο των μαθητών (Κείμενο 1 και Κείμενο 2)
2. Παρά την έλλειψη μουσικής παιδείας οι σημερινοί νέοι ευχαριστιούνται τη μουσική (Κείμενο 1).
3. Η παρουσία της Λογοτεχνίας στο σχολείο αντιστρατεύεται την παθητικότητα των μαθητών (Κείμενο 2).
4. Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας δεν αποτελεί ένα βήμα κατά των ταξικών διαφορών (Κείμενο 2).
5. Η Λογοτεχνία δεν προάγει απαραίτητα τη βιωματική μάθηση (Κείμενο 2).
Μονάδες 5
β. Να αξιολογήσετε την αποτελεσματικότητα του επιλόγου του Κειμένου 1 τόσο σε οργανωτικό όσο και σε επικοινωνιακό επίπεδο.
Μονάδες 10
Β2. Να επιλέξετε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει η συντάκτρια του Κειμένου 1 (2η παράγραφος) και ο συντάκτης του Κειμένου 2 (3η παράγραφος) τον λόγο τους ανάμεσα σε αυτούς που ακολουθούν: α) αναλογία, β) διαίρεση, γ) αιτιολόγηση, δ) ορισμός (4 μονάδες). Να αιτιολογήσετε την άποψή σας με κειμενικές αναφορές και άλλα αναγνωριστικά στοιχεία (8 μονάδες) και να εξηγήσετε την εκάστοτε επιλογή σε σχέση με την πρόθεσή τους (3 μονάδες).
Μονάδες 15
Β3.Να επισημάνετε τον σκοπό των συντακτών στην 5η παράγραφο του Κειμένου 1 και στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2 (4 μονάδες), επιλέγοντας ανάμεσα στους ακόλουθους: α) να πείσει, β) να πληροφορήσει, γ) να επικρίνει, δ) να ευαισθητοποιήσει. Να γράψετε 2 γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνουν τον σκοπό τους (6 μονάδες).
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Ποια φαίνεται να είναι η επίδραση της μουσικής στο ποιητικό υποκείμενο (Κείμενο 3); Συμμερίζεστε τις σκέψεις και τα συναισθήματά του; Να απαντήσετε σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων, αξιοποιώντας στοιχεία μορφής και περιεχομένου.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ. Αξιοποιώντας τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται να συντάξετε μία επιστολή προς τους υπεύθυνους του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), στην οποία θα επισημαίνετε τη σημασία της αναβάθμισης της θέσης που κατέχει η τέχνη στη σχολική πραγματικότητα και θα προτείνετε τρόπους με τους οποίους αυτή μπορεί να αποτελέσει μέρος της καθημερινής σχολικής ζωής.
Μονάδες 30
Πρόσθετα ερωτήματα για εξάσκηση σε θέματα τύπου Β΄
1. Να αξιολογήσετε την αναφορά στον Αριστοτέλη από τη συντάκτρια του Κειμένου 1 τόσο σε επίπεδο οργάνωσης του λόγου όσο και σε επίπεδο πειστικότητας του κειμένου.
2. Να επισημάνετε τη διαφοροποίηση στη χρησιμοποιούμενη λειτουργία της γλώσσας στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1 και να την εξηγήσετε σε σχέση με το περιεχόμενο που κάθε φορά υποστηρίζεται και την πρόθεση της συντάκτριας.
3. Να εξηγήσετε τη χρήση των παρενθέσεων στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 1.
4. «Τελικά, ακόμη και το να ακούς μουσική χρειάζεται προπαιδεία»: Πώς κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα η συντάκτρια του άρθρου; Πώς εξηγείτε τη μεταστροφή του ρηματικού προσώπου σε β΄ ενικό;
5. Πώς διακρίνεται η ιδιότητα της συντάκτριας του Κειμένου 1 μέσα στο κείμενο; Να απαντήσετε επικαλούμενοι/ες ένα στοιχείο περιεχομένου και μία γλωσσική επιλογή.
6. «Η εκπαίδευση έχοντας αφαιρέσει τη μουσική παιδεία έχει καταδικάσει τους μαθητές στον αποκλεισμό ακουσμάτων διαπαντός από τη ζωή τους» (Κείμενο 1): Να παρέμβετε στο πρώτο σημείο που υπογραμμίζεται για να το μετασχηματίσετε σε επίπεδο είδους της σύνταξης και στο δεύτερο τρέποντας τον ρηματικό λόγο σε ονοματικό. Ποιο είναι το νέο υφολογικό αποτέλεσμα;
7. «Στη λογοτεχνία ο μαθητής δεν προσπαθεί να κατακτήσει ένα γνωστικό αντικείμενο, παρακολουθεί την ίδια τη ζωή και μάλιστα ενσωματώνει τον εαυτό του μέσα στα πρόσωπα του λογοτεχνικού κειμένου και έτσι τελικά η μάθηση είναι μια αβίαστη και απελευθερωτική διαδικασία» (Κείμενο 2): Να εντοπίσετε το σχήμα της άρσης και της θέσης στο απόσπασμα και να εξηγήσετε τη λειτουργία του στον τρόπο που διαμορφώνει το νόημα και το ύφος.
8. Να επισημάνετε δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δοκιμίου στο Κείμενο 2.
9. «Καλλιεργεί πολλαπλά τη φαντασία του παιδιού, στοιχείο απαραίτητο για την προσωπική μαθησιακή ανέλιξή του. Δημιουργεί καλύτερους όρους προαγωγής της διδακτικής πράξης, αφού εδώ αμβλύνονται σημαντικά οι κοινωνικές ανισότητες των νέων με δεδομένο ότι η γλώσσα, το περιεχόμενο κα τα μηνύματα της λογοτεχνίας δε διαφοροποιούν ιδιαίτερα το πολιτιστικό τους υπόβαθρο» (Κείμενο 2): Να βρείτε δύο επιρρήματα, δύο ρήματα/ρηματικές φράσεις και δύο επίθετα που λειτουργούν αξιολογικά στο απόσπασμα, εκφράζουν δηλαδή ένα σχόλιο του συντάκτη και να δικαιολογήσετε την παρουσία τους σε σχέση με το είδος του κειμένου.
10. «πολιτιστικό τους υπόβαθρο», «του αφηγηματικού λόγου», «στο συναισθηματικό κόσμο», «στον ψυχικό πλούτο» (Κείμενο 2): Στα παραδείγματα που ακολουθούν να αντικαταστήσετε τον επιθετικό προσδιορισμό από γενική προσδιοριστική.
Πρόσθετο ερώτημα στη Λογοτεχνία
Να σχολιάσετε τη χρήση των συνεχών αποστροφών και του β΄ ενικού προσώπου στο νόημα και στο ύφος του ποιήματος, αφού πρώτα δώσετε από ένα παράδειγμα
μέσα από το ποίημα για την καθεμιά από αυτές τις γλωσσικές επιλογές.
Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Πολιτισμός: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου Χατζηθωμάς (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις
Το κριτήριο που μόλις διαβάσατε προέρχεται από το νέο βιβλίο των Εκδόσεων Χατζηθωμά για τη Γ Λυκείου σύμφωνα με τον νέο τρόπο εξέτασης του μαθήματος, ο οποίος περιλαμβάνει την ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Το νέο βιβλίο καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις μαθητών και καθηγητών με αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας συνοδευόμενη από πλήθος ασκήσεων και 51 Κριτήρια Ενιαίας Εξέτασης.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.