Πολιτισμός: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου Χατζηθωμάς (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Η μουσική προσφέρει ευχαρίστηση μετά την κοπιώδη προσπάθεια και ηθικοποιεί το άτομο, γεγονός που την καθιστά απαραίτητο εκπαιδευτικό εργαλείο. Μέσω αυτής οι μαθητές θα μπορούν να νιώθουν πλήθος συναισθημάτων και με όχημα τον πολιτισμό να οδηγηθούν στην ευτυχία. Επίσης, σήμερα οι νέοι λόγω έλλειψης μουσικής παιδείας, δεν μπορούν να αφουγκραστούν την ομορφιά της μουσικής και, παρά το γεγονός ότι ακούν μουσική, δεν μπορούν να διακρίνουν τα είδη της και να εντρυφήσουν στα πιο ποιοτικά από αυτά. Τέλος, η μουσική είναι απαραίτητη, καθώς διαμορφώνει τη σκέψη και την ψυχή.

ΘΕΜΑ Β

Β1α.

1. Σωστό (Κείμενο 1: «Υπάρχουν μουσικά ακούσματα που δημιουργούν συναισθήματα, μεταβάλλουν ψυχικές διαθέσεις και οδηγούν στην αρετή». Κείμενο 2: «Γιατί απευθύνεται κυρίως στο συναισθηματικό κόσμο και στον ψυχικό πλούτο του παιδιού»).
2. Λάθος («Εφόσον δεν έχουν συνηθίσει διαφορετικά μουσικά μοτίβα καθίσταται δύσκολο τόσο να τα παρακολουθήσουν όσο και να αντλήσουν ευχαρίστηση από αυτά, αφού ο εγκέφαλος δεν τα αναγνωρίζει»).
3. Σωστό («ο μαθητής θεωρείται ως ενεργό υποκείμενο»).
4. Λάθος («Δημιουργεί καλύτερους όρους προαγωγής της διδακτικής πράξης, αφού εδώ αμβλύνονται σημαντικά οι κοινωνικές ανισότητες των νέων»).
5. Λάθος («και μάλιστα ενσωματώνει τον εαυτό του μέσα στα πρόσωπα του λογοτεχνικού κειμένου και έτσι τελικά η μάθηση είναι μια αβίαστη και απελευθερωτική διαδικασία»).

Β1β. Ο επίλογος του κειμένου 2 επιτελεί τον στόχο του και σε οργανωτικό και σε επικοινωνιακό επίπεδο. Ως το τελευταίο μέρος του κειμένου ανακεφαλαιώνει σε γενικές γραμμές όσα προειπώθηκαν σχετικά με την ωφελιμότητα της μουσικής και την ανάγκη ένταξής της στην εκπαίδευση. Η χρήση δεοντολογικής διατύπωσης παραπέμπει σε έμμεσες προτάσεις στις οποίες καταλήγει η συντάκτρια. Σε επίπεδο επικοινωνιακό η αναφορά σε έρευνες επιβεβαιώνει όσα ισχυρίστηκε η συντάκτρια και αυξάνει την αξιοπιστία του κειμένου. Τέλος, τα ρητορικά ερωτήματα, πέρα από το ζωντανό, άμεσο και παραστατικό ύφος, ισοδυναμούν με έντονη κατάφαση και με τον τρόπο αυτό η συντάκτρια με έμφαση και θεατρικότητα καταφάσκει υπέρ της ένταξης της μουσικής στην εκπαίδευση. Δεν μπορεί, βέβαια, να μη γίνει και μια αναφορά στη λεπτή ειρωνεία που υφέρπει στο τελευταίο ερώτημα, με το οποίο η συντάκτρια αμφισβητεί τις καλές προθέσεις όσων διαμορφώνουν τα σχολικά προγράμματα και αφήνει προβληματισμένο τον δέκτη.

Β2. Η συντάκτρια της πρώτης παραγράφου οργανώνει τον λόγο της με διαίρεση. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζει διαιρεμένους τους στόχους της μουσικής, από τους οποίους ξεκάθαρος είναι ο τρίτος («Ο τρίτος σκοπός της μουσικής είναι…»). Ως πρώτος σκοπός εννοείται ότι παρέχει ευχαρίστηση («Η μάθηση προϋποθέτει κάποιον μόχθο, αλλά η μουσική έχει το χάρισμα να ενέχει ευχαρίστηση») και ως δεύτερος ότι προσφέρει ξεκούραση μετά την κούραση («είναι ένας τρόπος ξεκούρασης, η ανάπαυση θεραπεύει την κόπωση»). Με τη διαίρεση η συντάκτρια εξηγεί παρουσιάζοντας οργανωμένα όλες τις πτυχές της θετικής επιρροής της μουσικής.
Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 2 ο συντάκτης οργανώνει τον λόγο του με αιτιολόγηση. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρεί να αιτιολογήσει τον ισχυρισμό του σχετικά με τις αντιστάσεις που δημιουργεί η λογοτεχνία απέναντι στη χρησιμοθηρία της εποχής («Η περιπέτεια της λογοτεχνίας είναι ένα ισχυρό αντιστάθμισμα στη χρησιμοθηρική αντίληψη της εκπαίδευσης αλλά και στην τεχνοκρατική πρακτική της κοινωνίας»). Με χαρακτηριστική την τριπλή επανάληψη της λέξης «Γιατί» («Γιατί απευθύνεται… Γιατί διευρύνει… Γιατί διεισδύει…») καταθέτει τα δικά του επιχειρήματα και επικαλούμενος τη λογική του δέκτη, επιχειρεί να τον πείσει για την αλήθεια του ισχυρισμού του.

Β3. Η συντάκτρια του Κειμένου 1 έχει ως σκοπό να επικρίνει το επίπεδο μουσικής παιδείας των νέων. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί τα ρητορικά ερωτήματα, που ενέχουν μια δόση ειρωνείας και εκφράζουν τα προσωπικά της σχόλια, ενώ παράλληλα με τη χρήση συναισθηματικά φορτισμένων λέξεων που δεν επιδέχονται διαβάθμιση («αποκλεισμό, διαπαντός») διατυπώνει την αποδοκιμασία της για την απουσία της τέχνης από την εκπαίδευση.
Ο συντάκτης του Κειμένου 2 στην τρίτη παράγραφο του κειμένου επιθυμεί να πείσει τον αναγνώστη για τη σημαντικότητα της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας στην εκπαίδευση. Αυτό το επιτυγχάνει με την εμφατική επανάληψη της λέξης «Γιατί» και τη χρήση θετικά φορτισμένων λέξεων («αβίαστη και απελευθερωτική διαδικασία, ισχυρό αντιστάθμισμα, απευθύνεται κυρίως στο συναισθηματικό κόσμο και στον ψυχικό πλούτο, διευρύνει τους ορίζοντες, διεισδύει σε μια βαθύτερη πραγματικότητα που σφύζει από ζωή και ξεχειλίζει από τα ατέλειωτα ερεθίσματα»)

ΘΕΜΑ Γ

Η μουσική φαίνεται να επιδρά πολύ θετικά και πολυεπίπεδα στο ποιητικό υποκείμενο και να συνοδεύει κάθε πτυχή της ζωής του. Καταρχάς, μέσω μεταφορών («Κόρη της ψυχής του Έρωτα / Δοχείο της πίκρας και της Αγάπης / Όνειρο της ανθρώπινης καρδιάς») αποδίδεται με γλαφυρότητα η ιδιότητά της να συνοδεύει τα έντονα συναισθήματα των ερωτευμένων, που αγαπούν να ονειρεύονται, αλλά και που νιώθουν το αίσθημα του ανικανοποίητου («Μάνα των δακρύων του κρυφού έρωτα»). Μέσα από συνεχείς προσφωνήσεις («Μπουμπούκι, Εμπνεύστρια…») το ποιητικό υποκείμενο την προσωποποιεί και συνδιαλέγεται μαζί της, αποκαλύπτοντας παραστατικά όλα όσα καρπώνεται από αυτήν: την έμπνευση («Εμπνεύστρια ποιητών…»), τη συγκροτημένη σκέψη («Ενότητα σκέψης»), τη μέθη από την ευτυχία («Κρασί της χαρούμενης καρδιάς»). Την καθολική επενέργεια της μουσικής αποδίδει το α΄ πληθυντικό πρόσωπο («σου αφήνουμε, να βλέπουμε, να ακούμε»), ενώ μέσω του οξύμωρου σχήματος «να βλέπουμε με τ’ αφτιά μας. Και ν’ ακούμε με τις καρδιές μας» αισθητοποιείται η πληθωρική χρήση των αισθήσεων, την οποία κινητοποιεί η μουσική.
Τα συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου ταυτίζονται και με τα δικά μου ως προς τον τρόπο που επενεργεί πάνω μου η μουσική. Πράγματι, τις μεγάλες εντάσεις της ζωής μου τις έχω αποφορτίσει ακούγοντας μουσική, ενώ έχω εκτονωθεί πολλές φορές σε καταστάσεις άγχους και έντονης νευρικότητας παίζοντας ο ίδιος μουσική. Πρόκειται για ένα καταφύγιο στο οποίο καταφεύγω και δεν με απογοητεύει ποτέ.

ΘΕΜΑ Δ

Αξιότιμοι Κύριοι,
Το να είναι κανείς απόφοιτος Λυκείου δεν είναι ούτε εύκολη ούτε, δυστυχώς, ευχάριστη υπόθεση. Η συνεχής πίεση, οι αυξημένες υποχρεώσεις, η έλλειψη χρόνου καθιστούν την κάθε ημέρα μας δύσκολη και αγχώδη. Και το σχολείο, το δεύτερο σπίτι μας, είναι συχνά χώρος ανταγωνισμού, που δεν παρέχει ευκαιρίες για χαλάρωση και ψυχική ανάταση. Όλη αυτήν την καθημερινότητα θεωρώ ότι μόνο η ένταξη της τέχνης στη σχολική ζωή θα μπορούσε να την υποσκελίσει και αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισα να συντάξω προς εσάς αυτήν την επιστολή.
Καταρχάς, γνωρίζετε όλοι τα θαύματα που μπορεί να κάνει η τέχνη στο μυαλό και την ψυχή των μαθητών. Και μόνο η χαρά της δημιουργίας αλλά και η προσπάθεια κατανόησης των εκπεμπόμενων μηνυμάτων διατηρεί τον μαθητή σε εγρήγορση, ενώ οι ευγενείς αξίες που μεταλαμπαδεύονται τον ηθικοποιούν, κατασιγάζοντας τα κατώτερα ένστικτά του. Παράλληλα, μέσω της πρόσληψης κοινών έργων, οι μαθητές επικοινωνούν πνευματικά, ενώνονται σε μια από κοινού απόλαυση, κατανοούν ότι περισσότερα πράγματα τους ενώνουν παρά τους χωρίζουν. Έτσι, υποχωρεί ο δογματισμός και το μίσος και οικοδομούνται γερά θεμέλια για τη μελλοντική κοινωνική ισορροπία. Τέλος, η επαφή με το ωραίο καλλιεργεί την αισθητική μας και, γενικότερα, την αρμονία γύρω μας, κατασιγάζοντας εντάσεις και συγκρούσεις που αμαυρώνουν τη σχολική ζωή και παρεμποδίζουν τη μαθησιακή διαδικασία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, πιστεύω ότι θα ήταν χρήσιμο να δρομολογήσετε την ένταξη της τέχνης στη σχολική ζωή. Ο επαναπροσδιορισμός των στόχων του αναλυτικού προγράμματος και η εισαγωγή καλλιτεχνικών μαθημάτων θα αποτελούσε μια καίρια τομή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, μια ευχάριστη ανατροπή προς όφελος των μαθητών. Κι αν αυτό είναι αδύνατο ή δαπανηρό, θα μπορούσαμε με μικρές ανέξοδες κινήσεις να αλλάξουμε την καθημερινότητά μας. Η ύπαρξη γκαλερί σε κάθε σχολείο, όπου οι μαθητές θα εκθέτουν τα έργα τέχνης τους, θα αποτελούσε καινοτόμα κίνηση και θα έδινε τη δυνατότητα αλλαγής παραστάσεων στον χώρο του σχολείου. Η ύπαρξη μπάντας σε κάθε σχολείο που θα γεμίζει με όμορφες μουσικές τις ώρες των διαλειμμάτων θα λειτουργούσε πολύ ανανεωτικά για τους μαθητές, ενώ οι λέσχες φιλαναγνωσίας θα αποτελούσαν κίνητρο για να εγκύψουν στη μελέτη της λογοτεχνίας.
Για να γίνουν όλα αυτά, όμως, θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τι ακριβώς ζητάμε από το εκπαιδευτικό σύστημα. Ζητάμε μόνο καλούς επιστήμονες με ευνουχισμένη φαντασία, χωρίς ευαισθησία και καλαισθησία; Και πόσο είναι σίγουρο ότι αυτοί οι επιστήμονες θα έχουν τα ηθικά ερείσματα, για να καταθέσουν τη γνώση τους προς όφελος της ανθρωπότητας. Η εισαγωγή της τέχνης στο σχολείο είναι μια επένδυση με απεριόριστα μελλοντικά κέρδη. Είναι μια μετοχή που δεν χάνει ποτέ την αξία της.

Με εκτίμηση

Πρόσθετα ερωτήματα για εξάσκηση σε θέματα τύπου Β΄- Απαντήσεις 

1. Η αναφορά στον αρχαίο φιλόσοφο διαπερνά άμεσα ή έμμεσα όλο το κείμενο. Με την αρχική τοποθέτηση του φιλοσόφου στο θέμα της μουσικής ως απαραίτητου μαθήματος για την εκπαίδευση, τη σύνδεσή της με την ευδαιμονία και την παρατήρηση ότι στο παρόν οι μαθητές ούτε διδάσκονται ούτε μπορούν να αφουγκραστούν τα μηνύματα που στέλνει η μουσική, η συντάκτρια καθιστά ιδιαίτερα επίκαιρο τον φιλόσοφο και πολύτιμες τις συμβουλές του και συνέχει το κείμενό της γύρω από αυτόν και τα λεγόμενά του. Παράλληλα, η αναφορά αυτή λειτουργεί ως αυθεντία, καθώς μεταφέρονται οι πεποιθήσεις της πολιτικής του φιλοσοφίας, βασικό μέρος της οποίας αποτελούσε το εκπαιδευτικό ζήτημα. Έτσι, ο λόγος αποκτά αυξημένη πειστικότητα και αξιοπιστία.
2. Στην τέταρτη παράγραφο η συντάκτρια αξιοποιεί και τις δύο λειτουργίες της γλώσσας δίνοντας έμφαση σε διαφορετικά κάθε φορά στοιχεία του κειμένου της. Πιο συγκεκριμένα, στην αρχή, («Σήμερα οι νέοι, εγκλωβισμένοι στον ιστό της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας») αξιοποιείται η ποιητική λειτουργία της γλώσσας, καθώς η συντάκτρια επιθυμεί να δώσει έμφαση στη μορφή του λόγου και όχι τόσο στο περιεχόμενο, να προκαλέσει την αποπνικτική αίσθηση που θεωρεί ότι επιβάλλει η βιομηχανία της μουσικής στους νέους. Στη συνέχεια, όταν ο λόγος γίνεται για την ψευδή εικόνα που έχουν οι νέοι για τη μουσική που ακούν και για την αδυναμία τους να αφουγκραστούν τα μηνύματά της, η συντάκτρια θέλοντας να αναδείξει το περιεχόμενο και τη σοβαρότητα όσων αναφέρει, καταφεύγει στην αναφορική λειτουργία της γλώσσας («Πιστεύουν ότι επιλέγουν τη μουσική… χρειάζεται προπαιδεία»).
3. Καταρχάς, όλες οι παρενθέσεις περιέχουν δευτερεύουσες πληροφορίες που μπορούν να παραλειφθούν. Πιο συγκεκριμένα, οι δύο πρώτες (τι ακούν;) (ποια μουσική;) περιλαμβάνουν τα αποδοκιμαστικά σχόλια της συντάκτριας για την ποιότητα της μουσικής που ακούν οι νέοι. Η επόμενη παρένθεση (π.χ. κλασική μουσική) λειτουργεί επεξηγηματικά ως προς τη λέξη «ακουσμάτων» που προηγήθηκε.
4. Στην παράγραφο αυτή η συντάκτρια εκφράζει αποστασιοποιημένα κι αντικειμενικά την άποψή της για την ψευδαίσθηση των νέων για τη μουσική που ακούν. Στο τέλος, καταλήγει στο συμπέρασμα «Τελικά, ακόμη και το να ακούς μουσική χρειάζεται προπαιδεία», στη διατύπωση του οποίου καταφεύγει στη χρήση του β΄ ενικού προσώπου. Με τον τρόπο αυτό, απευθύνεται με αμεσότητα στον κάθε αναγνώστη, συνδιαλέγεται μαζί του και τον αφήνει φανερά προβληματισμένο.
5. Όπως πληροφορούμαστε από το εισαγωγικό σημείωμα η συντάκτρια διδάσκει Φιλοσοφία στο σχολείο Med High. Κατά συνέπεια, η αναφορά στον Αριστοτέλη, που είναι φιλόσοφος και στις πεποιθήσεις του για τη μουσική αποτελεί μέρος της επιστήμης με την οποία ασχολείται. Σε επίπεδο γλώσσας, η χρήση σχετικής ορολογίας επιβεβαιώνει την ιδιότητά της: «ήθος, αρετή, ευδαίμονη ζωή».
6. «Από την εκπαίδευση που έχει αφαιρέσει τη μουσική παιδεία έχουν καταδικαστεί οι μαθητές να αποκλείουν ακούσματα διαπαντός από τη ζωή τους». Στο απόσπασμα με αυτή τη μορφή στο πρώτο σημείο δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της διαδικασίας (στην καταδίκη των μαθητών) και στο δεύτερο σημείο ο λόγος γίνεται πιο εύληπτος, απλός και δραστικός.
7. Άρση: «δεν προσπαθεί να κατακτήσει ένα γνωστικό αντικείμενο». Θέση: «παρακολουθεί την ίδια τη ζωή και μάλιστα ενσωματώνει τον εαυτό του μέσα στα πρόσωπα του λογοτεχνικού κειμένου και έτσι τελικά η μάθηση είναι μια αβίαστη και απελευθερωτική διαδικασία». Με το σχήμα αυτό δίνεται περισσότερη έμφαση στη θέση, δηλαδή στα θετικά αποτελέσματα της λογοτεχνίας στο μαθητή, που απέχουν από τη γνωσιοκεντρική λογική και συντείνουν σε μια πιο ανθρωπιστική και συναισθηματική θεώρηση των πραγμάτων. Το ύφος αποκτά ένταση και ζωντάνια.
8. Στο Κείμενο 2 είναι έκδηλος ο υποκειμενισμός, καθώς ο συντάκτης καταγράφει την υποκειμενική του οπτική για το μάθημα της Λογοτεχνίας στην εκπαίδευση, όπως καταδεικνύει και η αυξημένη χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας. Παράλληλα, το κείμενο βρίσκεται μεταξύ λογοτεχνίας και επιστήμης, καθώς συνυπάρχει ο αποδεικτικός λόγος, με επιχειρήματα και αιτιολογήσεις (Γιατί… Γιατί…») με το λυρικό ύφος («Η λογοτεχνία με την αυθεντικότητα… στις ατέλειωτες πτυχές του κόσμου…»).
9. Δύο επιρρήματα: «πολλαπλά», «σημαντικά», δύο ρήματα/ρηματικές φράσεις: « Καλλιεργεί», «Αμβλύνονται» και δύο επίθετα: «απαραίτητο», «καλύτερους». Το είδος του κειμένου, που είναι δοκίμιο, δικαιολογεί τέτοιες σχολιαστικές επιλογές, καθώς τα δοκίμια διακρίνονται από έκδηλο υποκειμενισμό.
10. «υπόβαθρο πολιτισμού», «λόγου της αφήγησης», «κόσμο των συναισθημάτων», «πλούτο της ψυχής».

Απαντήσεις στο Πρόσθετο Λογοτεχνικό Κείμενο

Με συνεχείς αποστροφές («Καρπέ της θλίψης») και σε β΄ενικό πρόσωπο («Εσύ μας δίδαξες») ο ποιητής απευθύνεται στην προσωποποιημένη τέχνη της μουσικής. Σκοπός του είναι να επικοινωνήσει με τη μουσική και να της εκφράσει την ευγνωμοσύνη του για όλα τα αγαθά που προσφέρει η μουσική στον άνθρωπο, όπως τη χαρά, την καλή διάθεση, την έμπνευση για καλλιτεχνική δημιουργία, την παρηγοριά σε ώρες απογοήτευσης, τη συγκέντρωση σε στιγμές πνευματικής εργασίας κ.ά. Με τις αποστροφές και το β΄ ενικό δημιουργείται μια ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης του ποιητικού υποκειμένου προς την μουσική, οικείας και ζεστής επικοινωνίας, συναισθήματα που προκύπτουν από τα πλούσια «δώρα» και αγαθά που αφειδώλευτα προσφέρει η μουσική στον άνθρωπο.

Για να μεταφερθείτε στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Πολιτισμός: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου Χατζηθωμάς (Ενιαία Εξέταση)

Το κριτήριο που μόλις διαβάσατε προέρχεται από το νέο βιβλίο των Εκδόσεων Χατζηθωμά για τη Γ Λυκείου σύμφωνα με τον νέο τρόπο εξέτασης του μαθήματος, ο οποίος περιλαμβάνει την ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Το νέο βιβλίο καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις μαθητών και καθηγητών με αναλυτική παρουσίαση της θεωρίας συνοδευόμενη από πλήθος ασκήσεων και 51 Κριτήρια Ενιαίας Εξέτασης.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.