
Ποιότητα Ζωής Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
Κείμενο Ι
Η Ανθρώπινη Ευτυχία
Πώς πρέπει να νοηθεί η ευτυχία; Ποιο να ναι άραγε το βαθύτερο νόημα και το περιεχόμενο της ευτυχίας; Με ποια κριτήρια πρέπει να εκτιμηθεί ο κοινός αυτός στόχος των ανθρώπων, η ευτυχία;
Καταρχήν πρέπει να σημειωθεί ότι οι απόψεις των ειδικών επάνω στο σοβαρό αυτό θέμα διίστανται, και νομίζω ότι μπορούν άνετα να συνοψισθούν σε δυο βασικές θέσεις. Έτσι άλλοι από τους φιλοσόφους εκθειάζουν την υλιστική και άλλοι την πνευματική ευδαιμονία. Ευνόητο είναι ότι για καθεμιά από αυτές τις επιλογές υπάρχουν διάφορες και ποικίλες αποχρώσεις της ευτυχίας.
Κατά την υλιστική θεωρία η ευτυχία του ανθρώπου συνίσταται κυρίως στην αθρόα συσσώρευση, την αλογάριαστη διάθεση και την αφειδή κατανάλωση περισσότερων κατά το δυνατό υλικών αγαθών, όπως συμβαίνει σε μια καταναλωτική κοινωνία. Μια όμως τέτοια βιοθεωρία που απογυμνώνει τον άνθρωπο από την πνευματική του υπόσταση, είναι ασφαλώς μονομερής και δεν μπορεί, παρ’ όλη την αφθονία των υλικών αγαθών, τα οποία βρίσκονται στη διάθεσή του, να χαρίσει σε αυτόν την πραγματική ευτυχία, την οποία με τόση λαχτάρα επιθυμεί.
Η αληθινή ευτυχία δεν εξαρτάται από την απόλαυση των διάφορων υλικών αγαθών, αλλά -κατά την άποψή μου- προσδιορίζεται από άλλους γενεσιουργούς παράγοντες, όπως είναι η αυτογνωσία, η ψυχική γαλήνη και η μεταφυσική ανάταση της ψυχής, που βρίσκουν την έκφρασή τους με τόση σαφήνεια στην πλατωνική φιλοσοφία.
Η ευτυχία, νομίζω, εξαρτάται μέχρις ενός σημείου και από την υγεία, το πολυτιμότερο κατά το Σωκράτη αγαθό. Για το λόγο αυτό, οσαδήποτε υλικά αγαθά κι αν έχει ο άνθρωπος στη διάθεσή του, δε θα νιώσει κατά κανόνα ευτυχισμένος, εφόσον διακατέχεται από κάποια αθεράπευτη ασθένεια, εκτός κι αν έχει κατορθώσει να ξεπεράσει κι αυτού του είδους τις αδυναμίες.
Ο σπουδαιότερος συντελεστής της ευτυχίας είναι η αγάπη, το πλήρωμα του Νόμου, στην οποία βρίσκεται η ευτυχία, όπως έχει εκφρασθεί στην ποίηση του Γάλλου ποιητή Paul Varlain: «Τίποτα δεν είναι καλύτερο για την ψυχή από το να κάνει λιγότερο λυπημένη μια άλλη ψυχή».
Αλλά και η ευτυχία, που προσδιορίζεται από διάφορους κοινωνικούς και πνευματικούς συντελεστές, όπως είναι: α) η κοινωνική ένταση, β) η επαγγελματική αποκατάσταση, γ) το αξίωμα, δ) τα μορφωτικά αγαθά, ε) η γνώση, στ) το ήθος και ζ) η γενικότερη μόρφωση, δε νομίζω ότι μπορεί, μολονότι είναι ανώτερη από την υλιστική ευδαιμονία, να δώσει στον άνθρωπο το βαθύτερο νόημα της ευτυχίας.
Άλλα επομένως είναι τα αγαθά, τα οποία εκτρέφουν ηθικά, γαληνεύουν, συγκινούν, χαροποιούν και καθιστούν ευτυχισμένη την ψυχή του ανθρώπου. Τα αγαθά αυτά είναι τα κατεξοχήν πνευματικά, δηλαδή τα ύψιστα και ακατάλυτα ιδεώδη, με τα οποία γαλουχείται πνευματικά και τονώνεται ιδεαλιστικά η ψυχή του ανθρώπου σε συνάρτηση με τη μεταφυσική ανάταση και την αταλάντευτη κατά το δυνατό ανοδική του πορεία προς το Δημιουργό, όπως αναφέρεται αυτό χαρακτηριστικά από τον ιερό Αυγουστίνο στις Εξομολογήσεις του:
Τα υλικά αγαθά οσοδήποτε πολύτιμα κι αν είναι δεν πρέπει να αποτελούν σκοπό αλλά μέσο για την επίτευξη των στόχων της ζωής. Γιατί κατά την αψευδή μαρτυρία του Ιησού: Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος. Το αντίθετο πιστεύω ότι θα σήμαινε παραποίηση του σκοπού της ανθρώπινης ζωής, και έτσι θα οδηγείτο ο άνθρωπος μοιραία στο καθαρά υλιστικό απόφθεγμα: ζω για να τρώγω. Πράγματι τα υλικά αγαθά δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις μεταφυσικές εφέσεις της ψυχής. Αντίθετα η άμετρη και αντικανονική χρήση αυτών συνήθως αιχμαλωτίζει και ναρκώνει την ψυχή.
Γι’ αυτό αλλού πρέπει να στρέψει κανείς την προσοχή και το ενδιαφέρον του για να μπορέσει, αν όχι να αποκτήσει την ευτυχία, τουλάχιστον να πορεύεται προς αυτή. Γιατί πιστεύω πως ακόμα και η πορεία του ανθρώπου προς το χώρο της αληθινής ευτυχίας δίνει σε αυτόν το αίσθημα της χαράς, της αισιοδοξίας και της ψυχικής γαλήνης που προμηνύουν την αληθινή ευτυχία.
Δημοσθένης Αλεξανδρίδης
Κείμενο ΙΙ
Ελπίδα
Η ελπίδα είναι μεικτό προϊόν συναισθήματος και σκέψης. Το περιεχόμενό της, δηλαδή η προσδοκία του καλού, έχει περισσότερο συναισθηματικό βάρος και λιγότερο διανοητικό, αν και η πρώτη πηγή της ελπίδας είναι η σκέψη. Τούτο συμβαίνει επειδή η δύναμη που ωθεί προς την ελπίδα είναι το συναίσθημα. Η ελπίδα γεννιέται στη σκέψη και μεγαλώνει στην καρδιά. Καρπός της είναι το θάρρος. Και τα δυο μαζί είναι συγγενικά με την αισιοδοξία και την αυτοπεποίθηση. Η ελπίδα είναι μια από τις τρεις βασικές χριστιανικές αρετές. Οι άλλες δυο είναι η αγάπη και η πίστη.
Είναι γνωστή σε όλους τους ανθρώπους η ρευστότητα και η μεταβλητότητα της ζωής στην οποία έχουμε συχνή εναλλαγή ευχάριστων και δυσάρεστων καταστάσεων. «Τα πάντα ρει και ουδέν μένει» είπε ο Ηράκλειτος. Στις εναλλαγές λοιπόν αυτές της ζωής, και μάλιστα όταν η τροπή των πραγμάτων είναι δυσάρεστη, διασπάται η συνοχή και η ισορροπία των δυνάμεων της ψυχής και του πνεύματος, με κίνδυνο να καταστραφεί ο άνθρωπος. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το πρώτο σωσίβιο είναι η ελπίδα.
Ανανεώνει το θάρρος και την πίστη του ανθρώπου και τον παρακινεί για βελτίωση και επανάληψη των προσπαθειών του, που θα οδηγήσουν στην ευτυχία. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι τόσο επίμονη η ελπίδα, ώστε ο άνθρωπος μπορεί να αποπειραθεί και εκατό ακόμα φορές για να φθάσει στο σκοπό του. Η ελπίδα είναι η μεγαλύτερη ψυχοπνευματική εφεδρεία του ανθρώπινου «εγώ». Αν έλειπε, η ζωή μας θα ήταν στη διάθεση του πόνου και της απελπισίας και εύκολα θα οδηγούσε στην απόγνωση. Η ελπίδα είναι αξιόλογο εφόδιο, το οποίο καθιστά ανεξάντλητη την υπομονή στις δυσκολίες και στεριώνει την ψυχή και το νου ώστε να προχωρούμε σε αναδημιουργία. Είναι η φυσιολογική δύναμη που καλύπτει το κενό από την απογοήτευση και το χάσμα, από τη λύπη και την αδυναμία. Γέννημα της ελπίδας είναι και το θάρρος, που δυναμώνει τα χέρια και στερεώνει την καρδιά του ναυαγού όταν το πέλαγος διεκδικεί τη ζωή του. Αυτό ανανεώνει τη δύναμη του τραυματία και του αρρώστου και πετυχαίνει την επάνοδο της αισιοδοξίας και της αυτοπεποίθησης. Είναι τέλος ο σιωπηρός πρόδρομος κάθε χαράς και ευτυχίας.
Γ. ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Κείμενο ΙΙI
Όσο μπορείς
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.
Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, τόμ.1, Ίκαρος
Παρατηρήσεις
Θέμα Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των έξι πρώτων παραγράφων από το Κείμενο 1 (60-70 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 θεωρεί ότι η ευτυχία που προσδιορίζεται από τη μόρφωση και τη γνώση είναι ανώτερη από την υλιστική ευδαιμονία και δύναται να οδηγήσει τον άνθρωπο στο βαθύτερο νόημα.
β. Ο συγγραφέας του Κειμένου 1 θεωρεί ότι τα υλικά αγαθά δεν έχουν καμία αξία, γι’ αυτό δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός αλλά το μέσο που ωθεί στους στόχους της ζωής.
γ. Το Κείμενο 2 αναφέρει ότι η ελπίδα εμπεριέχει κυρίως συναισθηματικό βάρος αλλά και διανοητικό.
δ. Ο συγγραφέας του Κειμένου 2 υποστηρίζει ότι η αγάπη αναζωογονεί τόσο το θάρρος όσο και την πίστη του ανθρώπου με σκοπό την προσέγγιση της ευτυχίας.
ε. Σύμφωνα με τα Κείμενα 1 και 2, αφενός μεν ο δρόμος προς την ευτυχία προσφέρει στον άνθρωπο το συναίσθημα της αισιοδοξίας και της γαλήνης, αφετέρου δε η ελπίδα είναι το εφόδιο που κατευθύνει προς την αναγέννηση.
Μονάδες 10
Β2.α. Ο σκοπός του συγγραφέα του Κειμένου 1, μεταξύ άλλων, είναι και να πείσει για τους ισχυρισμούς του. Ποιους τρόπους αξιοποιεί για να πετύχει αυτόν τον σκοπό; Καταφέρνει τελικά να σας πείσει; (μονάδες 9).
β. Να αντικαταστήσετε τις επιτονισμένες λέξεις του Κειμένου 1 με νοηματικά ισοδύναμες. (μονάδες 6).
Μονάδες 15
Β3. Λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο της τρίτης παραγράφου του Κειμένου 2 (« Ανανεώνει… ευτυχίας»), να εξηγήσετε γιατί, κατά τον συγγραφέα, η ελπίδα είναι τόσο απαραίτητη και αναγκαία στη ζωή μας. (60-70 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Γ
Γ1. Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος (Κείμενο 3), κατά τη γνώμη σας; Να απαντήσετε αξιοποιώντας τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η προσωπική σας άποψη σχετικά με την ποιότητα των συνηθειών που οφείλει να έχει ένας άνθρωπος στη ζωή του, προκειμένου να κατακτήσει ή τουλάχιστον να προσεγγίσει την αληθινή ευτυχία; (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Δ1. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι ο άνθρωπος επιδιώκει διαρκώς την πρόοδο και την ποιότητα στη ζωή του. Ποιες προϋποθέσεις εξασφαλίζουν μια ποιοτική ζωή σε κοινωνικό επίπεδο και ποια εφόδια οφείλει να διαθέτει ο σύγχρονος άνθρωπος για να την κατακτήσει; Να αναπτύξετε τις θέσεις σας σε ένα άρθρο, που θα δημοσιευθεί στο σχολικό ηλεκτρονικό περιοδικό. (300-350 λέξεις).
Μονάδες 30
Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Ενδεικτικές Απαντήσεις Κριτηρίου
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις της συναδέλφου Ελένης Κανελλοπούλου, η οποία το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Την ευχαριστούμε από καρδιάς και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική της ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.