Πνευματικοί άνθρωποι Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Στο παρόν κείμενο ο συγγραφέας διαπραγματεύεται τον πολυεπίπεδο ρόλο των πνευματικών ανθρώπων. Αρχικά τονίζεται πως η δυνατότητα βαθύτερης γνώσης των «μυστηρίων» του κόσμου συνιστά τον τελικό στόχο και το λόγο ύπαρξης του πνευματικού ανθρώπου. Στη συνέχεια τονίζει την αναγκαιότητα της ισορροπίας και σύνθεσης ανάμεσα στα υλικά και πνευματικά αγαθά. Ο πνευματικός άνθρωπος επιβάλλεται να «οπλίσει» την κοινωνία με τους απαραίτητους δρόμους και σκοπούς. Επιλογικά αναφέρεται πως με όπλα τη Γνώση, την Αλήθεια και την Αρετή ο πνευματικός άνθρωπος οφείλει να διαπαιδαγωγεί πνευματικά την κοινωνία και να την προστατεύει.
ΘΕΜΑ Β
- α. Σ («Είναι…ανθρώπων», §1),
- β. Λ («Πρέπει…εξουσίας»,§2),
- γ. Λ («Το κριτήριο…κοινότητα», §3),
- δ. Λ («Ο εξόριστος…έχει»,§5),
- ε. Σ («Η εξορία…ιεραρχίας»,§5).
Β2α. Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως ο διανοούμενος δεν πρέπει να θυσιάζει το δίκαιο και την αλήθεια στο βωμό ενός άγονου πατριωτισμού και των εθνικών συμφερόντων. Ο διανοούμενος πρέπει να αναπτύσσει μία κριτική στάση απέναντι στα εθνικά συμφέροντα που παραβιάζουν το δίκαιο και την ηθική. Ο λόγος και οι θέσεις του πρέπει να εμπνέονται από την αυτονομία και να μην συμβιβάζονται με τις επιταγές του εθνικισμού. Προς επίτευξη όλων των παραπάνω χρειάζεται τόλμη και ελεύθερο πνεύμα. Το βασικό επιχείρημα του συγγραφέα που θεμελιώνει την βασική του θέση για τη σχέση του διανοούμενου προς τον «πατριωτισμό» και το εθνικό συμφέρον βρίσκεται στο απόσπασμα «Το έργο του…κοινότητα». Σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα οι «οικουμενικές αρχές» και η «αλήθεια» αξιολογούνται ανώτερες έναντι των στενών εθνικών συμφερόντων και μιας άγονης «πατριωτικής νομιμοφροσύνης». Όλα τα παραπάνω διακονούνται από την επανάληψη του «δεν πρέπει» που αναδεικνύουν το απευκταίον της στάσης και του ρόλου του διανοούμενου. Τονίζεται, δηλαδή, εμφαντικά η απόσταση του διανοούμενου από τον πατριωτισμό και το εθνικό συμφέρον όταν αυτά δεν είναι συμβατά με το διεθνές δίκαιο και την αλήθεια. Έτσι υφολογικά το κείμενο αποκτά ζωντάνια και παραστατικότητα και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη που εστιάζει την προσοχή του στις επί μέρους θέσεις του συγγραφέα που συνοδεύουν το «δεν πρέπει».
β. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας προβάλλει τις αναγκαίες αρετές – εφόδια του πνευματικού ανθρώπου, ως παιδαγωγού της κοινωνίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρησιμοποιεί το σχήμα της επανάληψης. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί στις τρεις προτάσεις το «κατέχοντας» που κάθε φορά συνοδεύεται από διαφορετικό ουσιαστικό (Γνώση, Αλήθεια, Αρετή) που συνιστούν και τα αναγκαία γνωρίσματα – εφόδια ενός πνευματικού ανθρώπου. Δίπλα στην επανάληψη του «κατέχοντας» και το συνοδευτικό ουσιαστικό υπάρχει το δεοντολογικό «πρέπει» που ορίζει με σαφήνεια το επιθυμητό έργο – δράση του πνευματικού ανθρώπου. Στην πετυχημένη τεχνική πρέπει να συνυπολογιστούν και τα ζεύγη των αντίθετων εννοιών που συνυπάρχουν σε κάθε πρόταση, όπως: Γνώση vs άγνοια – αμάθεια, Αλήθεια vs ψέμα – απάτη, Αρετή vs κακότητα – αδικία. Έτσι πραγματώνεται ο στόχος του συγγραφέα στην ανάδειξη του διαπαιδαγωγητικού ρόλου του πνευματικού ανθρώπου, αφού τονίζονται εμφαντικά τα εφόδια – αρετές σε σχέση με τα προβλήματα – αρνητικά που πρέπει να υπερνικηθούν.
Β3α. Στο Κείμενο 2 ο διανοούμενος οπλίζει την κοινωνία με «οργάνωση… σκοπό». Αυτός αποτελεί τον οδοδείκτη για να απαλλάξει τους πολίτες από τις πλάνες και το σκότος. Από την άλλη πλευρά με τη Γνώση του διαλύει την άγνοια και με όπλο την αλήθεια απομακρύνει το ψέμα. Λειτουργεί ως ηθικός βραχίονας της κοινωνίας και την προστατεύει από αρνητικά φαινόμενα, όπως: αδικία, χυδαιότητα. Αποτελεί, επίσης, παιδαγωγό και φρουρό της κοινωνίας και απομακρύνει το σκοτάδι που επιβάλλουν οι εχθροί της κοινωνίας.
Αντίθετα στο Κείμενο 2 οι διανοούμενοι βρίσκονται απέναντι στην κοινωνία, απροσάρμοστοι και ενάντιοι στις επιταγές της. Με όπλο την κριτική συνείδηση έρχεται σε «ρήξη» με την κοινωνία γιατί αρνείται την εικόνα της. Στόχος τους η αλλαγή της και η υπέρβασή της. Η εναντίωση των διανοουμένων προς την εξουσία αποτελεί ένα άλλο γνώρισμά τους. Υπερβαίνοντας τις σειρήνες της ενσωμάτωσης και της εύκολης φήμης ή δόξας οι διανοούμενοι στοχεύουν την ελευθερία και τις καινοτομίες ως ζωοποιών στοιχείων μιας κοινωνίας.
ΘΕΜΑ Γ
Το ποίημα δομείται σε δύο επίπεδα (1-8/8-16). Ο στίχος – τομή στον οποίο γίνεται η μετάβαση – σύνδεση είναι ο στίχος 8-9 «πόσο…». Στο πρώτο επίπεδο 1-8 ο ποιητής καταγράφει την υποκριτική συμπεριφορά κάποιων ομάδων ανθρώπων απέναντι στα υπαρκτά και μείζονα προβλήματα της εποχής μας. Επιδεικνύει τους τομείς στους οποίους ασκούνται σε μία θεωρητική συζήτηση, χωρίς ουσία και με μεγάλη δόση υποκρισίας. Είναι αυτές οι ομάδες ανθρώπων που ενδιαφέρονται περισσότερο για την εικόνα τους και λιγότερο για την επίλυση των πραγματικών προβλημάτων της κοινωνίας.
Στο δεύτερο επίπεδο 8-16 ο ποιητής αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο αυτών των ανθρώπων και με έναν ειρωνικό – σκωπτικό τρόπο καταγγέλλει το «ενδιαφέρον» τους. Είναι οι άνθρωποι που προσαρμοσμένοι στο σύστημα και αποκομίζοντας από αυτό το μέγιστο όφελος εμφανίζονται ως αρνητές του. Είναι μία στάση καταδικαστέα που «προκαλεί» την οργή και την λογική των άλλων, όπως υποδηλώνει και ο τελευταίος στίχος.
Η θέση του ποιητή έναντι της συμπεριφοράς αυτών των ανθρώπων καθίσταται πιο εναργής με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος. Με τη χρήση του – ιδιαίτερα στην πρώτη ενότητα – καταγράφονται με σαφήνεια τόσο η σύνθεση των ομάδων (πολεοδόμοι), όσο και η «δράση» τους (γράφουν…), όπως και το πλήθος των προβλημάτων (μαζοποίηση…). Ο λόγος αποκτά ταχύτητα, ζωντάνια και αμεσότητα και διευκολύνει στην κατανόηση της αληθινής πρόθεσης και συμπεριφοράς αυτών των ομάδων ανθρώπων. Σημαντικός, επίσης, είναι και ο ρόλος της ειρωνείας που συνιστά μία σκληρή κριτική στους εκπρόσωπους της επιστήμης και της διανόησης. Συμπληρωματικά θα μπορούσαν να τονιστούν οι αντιθέσεις και το καθημερινό λεξιλόγιο ως κειμενικών δεικτών.
Γενικότερα ο ποιητής αναδεικνύει ένα υπαρκτό πρόβλημα κάποιων ανθρώπων που στο όνομα εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων εμφανίζονται ως αρνητές – διώκτες μιας μορφής κοινωνίας, από την οποία ωστόσο «σιτίζονται» και την οποία συνειδητά υπηρετούν.
ΘΕΜΑ Δ
Υλικά για την ανάπτυξη του θέματος υπάρχει στο blog ΙΔΕΟπολις, iliasgiannakopoulos.blogspot.com του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου και ιδιαίτερα στα άρθρα:
1.«Πνευματικοί άνθρωποι: Εξορία ή στράτευση;», και
2.«Οι διανοούμενοι και η ηχηρή σιωπή τους».
Εναλλακτική
Θέμα Β
Β3β. Ο πνευματικός άνθρωπος από τη φύση του είναι ταγμένος να είναι ηγέτης. Να οδηγεί και να μην οδηγείται. Η συμμόρφωσή του στις επιταγές του συστήματος και στις ποικίλες εξουσίες – σκοπιμότητες και συμφέροντα διαβρώνουν την ιδιαιτερότητά του και τον καθιστούν μέλος μιας ανθρωπομάζας. Όταν, δηλαδή, ο πνευματικός άνθρωπος διακατέχεται ή συμπεριφέρεται κάτω από την καθοδήγηση μιας αγελαίας συνείδησης ακυρώνει τη φυσική του αποστολή. Η μάζα έχει την τάση να αλλοιώνει τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς μας και να καθιστά το συμμορφούμενο άβουλο και απαθή. Όταν, επομένως, ο πνευματικός άνθρωπος αγελοποιείται απαρνιέται το δικαίωμα στη σκέψη, την κριτική και την αμφισβήτηση. Ετερονομείται και ετεροπροσδιορίζεται. Παύει να νιώθει αυτεξούσιος και αναλώνεται στις ανάγκες, επιθυμίες και στην ακρισία – αβουλία της μάζας.
Έτσι, όμως, αδυνατεί να επιτελέσει το έργο του που τον προβιβάζει στη θέση του πνευματικού ηγέτη. Γιατί ο πνευματικός ηγέτης αναζητά την αλήθεια, κρίνει, σκέπτεται, αμφιβάλλει, προτείνει και διαφωτίζει. Καταπολεμά την αμάθεια, την άγνοια και προβάλλει ως αρετή την ελευθεροφροσύνη. Ανοίγει δρόμο ανασύροντας τα πλήθη από τις ψευδαισθήσεις του ναρκισσισμού τους. Τον πνευματικό άνθρωπος, που διεκδικεί το δικαίωμα να είναι πνευματικός ηγέτης, τον χαρακτηρίζει ο ρεαλισμός και η έμπνευση. Αποφεύγει τον πνευματικό ασκητισμό και δηλώνει πολιτικά μάχιμος. Δεν χάνεται στον πύργο του πνευματικού του ναρκισσισμού αλλά αγωνίζεται για τα δίκαια του συνόλου. Ο πνευματικός άνθρωπος είναι σε ρήξη με τη μάζα και τους κυρίαρχους κοινωνικούς κανόνες. Δεν βουλιάζει στην ασφάλεια και στην ευημερία που του εξασφαλίζουν η προσαρμογή και η υποταγή στη μάζα. Πέρα, λοιπόν, από τα όρια του κομφορμισμού και της συμβατικότητας ο άνθρωπος της σκέψης και της πράξης εκπροσωπεί την αλλαγή, την κίνηση, τη φαντασία, την έμπνευση και την ελευθερία. Τα τελευταία τον δικαιώνουν τον ολοκληρώνουν και τον καθιστούν πνευματικό ηγέτη του λαού.
Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Πνευματικοί άνθρωποι Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.