Νεανική Βία Β Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Το σκοτεινό σύμβολο της κοινωνικής αταξίας

Οι συμμορίες ανηλίκων, όλο και πιο δραστήριες, πιο επιθετικές, μοιάζει να μεταμορφώνονται σήμερα σε σύμβολο και μέτρο των αρνητικών κοινωνικών αλλαγών που βλέπουν οι άνθρωποι να συντελούνται, σε ένα ανησυχαστικό μοτίβο αντικανονικότητας και αταξίας. Συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις γειτονιές. Παρέες εφήβων που αποπνέουν αρρενωπή ορμή, τσαμπουκά και υπεροψία εφορμούν σε άλλους εφήβους και τους τρομοκρατούν, τους γρονθοκοπούν, τους ληστεύουν, τους μαχαιρώνουν, καμιά φορά ασελγούν πάνω τους, συχνά βιντεοσκοπούν και αναρτούν το ανδραγάθημα στα κοινωνικά δίκτυα ώστε να δρέψουν δάφνες.

Η ροπή στη βία ωριμάζει μέσα στην ομάδα και τροφοδοτείται από τον ενθουσιασμό της παράβασης, την έξαψη της βιαιοπραγίας, από τη συγκίνηση που γεννά η κυριαρχία πάνω στον άλλο, το σαδιστικό άρμεγμα του αλλότριου τρόμου, η ανατριχίλα της κακόβουλης πράξης που πολλαπλασιάζει τις ηδονικές ανταμοιβές του κακού. Για μια Ελλάδα σχετικά ασυνήθιστη στο τυπικό δυτικό φαινόμενο, δεν είναι λίγοι οι 1.544 ανήλικοι συλληφθέντες για ληστείες και κλοπές, οι 328 ανήλικοι συλληφθέντες για σοβαρές σωματικές βλάβες –πάντα σε βάρος εκατοντάδων ανηλίκων–, οι 20 συμμορίες με οργανωμένη δράση· εισβολές σε σπίτια, κλοπές αυτοκινήτων, ληστείες, πορνογραφία, οπλοχρησία, εμπορία ουσιών, εκβιασμοί, αρπαγές. Μόνο μέσα στους πρώτους οκτώ μήνες του 2023.[…]

Ανήλικοι κατά ανηλίκων. Δεν είναι πάντα παιδιά ευάλωτων ρημαγμένων οικογενειών, θύματα κακοποίησης, έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, κακές σχολικές επιδόσεις· παιδιά που έχουν εσωτερικεύσει την ταμπέλα του κακού παιδιού ή το στίγμα του απροσάρμοστου και πλέον συμπεριφέρονται αναλόγως, βιαιοπραγώντας και κλέβοντας από τους άλλους εκείνο που δεν κατέχουν. Παρανομούν και από πλήξη ή από αδυναμία ελέγχου παρορμήσεων και συναισθημάτων, από ανικανότητα επίλυσης προβλημάτων. ΄Η ίσως, επειδή λείπουν οι ισχυροί δεσμοί με την οικογένεια και το στενό περιβάλλον, που θα τους υποχρέωναν να ακολουθούν κανόνες. Επειδή έχουν εκφυλιστεί οι οικείοι θεσμοί σε απρόσωπους μηχανισμούς, που λειτουργούν με αποξενωτικές ρουτίνες και αυτοματισμούς. Επειδή έχουν ξεθεμελιωθεί οι κοινές ταυτότητες, ή διότι απουσιάζουν τα φιλόδοξα σχέδια και οι μεγάλες ιδέες. […]

Όχι μόνοι. Το πισωπάτημα στο περιθώριο αφήνει ένα κενό που η ομάδα έρχεται να καλύψει. Είναι αυτή που τους μυεί, ενίοτε με σκληρές δοκιμασίες, στην οργανωμένη βία, αλλά και εκείνη που τους παρέχει τη συντροφικότητα η οποία διαχέει την ευθύνη και απενοχοποιεί την παραβατική συμπεριφορά, την αναγνώριση, μια ταυτότητα, την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου, ότι είναι σημαντικοί, ότι τους λογαριάζουν, τους αγαπούν. Εκεί και στο Διαδίκτυο μοιάζει να οικοδομούν με το καμίνι του αίματος, τον εξερεθισμό του κάθε κυττάρου, το σύμπαν όπου πιστεύουν πως κατέχουν δικαιώματα, απολαμβάνουν ντελίρια και πτήσεις.

[…] Οι γονείς καμιά φορά δεν αντιλαμβάνονται τον εκτροχιασμό τους, ή αρνούνται να αναγνωρίσουν εκείνα που τους προδίδουν, τις εκρήξεις επιθετικότητας, την απώλεια επαφής, την αλλαγή στάσης, τα νέα υποκοριστικά, τα ανεξήγητα υπάρχοντα. Και αιφνιδιάζονται όταν τους καλεί το σχολείο. Ο ένας από τους πυλώνες, που με σχέδιο, ψυχή και ορθές πράξεις, θα έκανε ίσως τη διαφορά.

Απόσπασμα άρθρου δημοσιευμένου στην εφημερίδα Καθημερινή στις 19.11.2023 από την Τασούλα Καραϊσκάκη

ADOLESCENCE: ΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΕΙΡΑ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Απόσπασμα συνέντευξης που παραχωρήθηκε από την ψυχολόγο και κοινωνική ερευνήτρια Αγνή Μαριακάκη, για να φωτίσει άγνωστες πλευρές της εφηβείας. (https://www.ow.gr/empnefsi/adolescence-mia-psixologos-mila-gia-tin-efiveia-me-aformi-ti-seira-fainomeno/ )

– Γιατί πιστεύετε ότι έχει γίνει χαμός με τη σειρά «Adolescence»;

Eπειδή αναδεικνύει κάτι που όλοι βλέπουμε γύρω μας, δηλαδή την άνοδο της εφηβικής παραβατικότητας, και μιας επιθετικότητας –ψηφιακής ή μη– που μπορεί να φτάνει στα άκρα.

– Γιατί μας δυσκολεύει τόσο πολύ να κατανοήσουμε και να επικοινωνήσουμε με τους έφηβους;

Επειδή για να κατανοήσεις έναν έφηβο, πρέπει να έχεις πρώτα συμφιλιωθεί με τον δικό σου έφηβο εαυτό – κι αυτό δεν είναι εύκολο για κανέναν. Οι περισσότεροι ενήλικες κουβαλάνε μέσα τους έναν έφηβο που δεν τον άκουσαν, δεν τον σεβάστηκαν, δεν τον άφησαν να μιλήσει, να θυμώσει, να κάνει λάθη. Οπότε, όταν βλέπουν μπροστά τους έναν νέο άνθρωπο που διεκδικεί χώρο, αυτονομία, ειδικά με βία και ένταση, αντιδρούν, αντί να αφουγκραστούν.

Μας δυσκολεύει, γιατί ο έφηβος δεν μας χαρίζει τίποτα εύκολα. Ούτε την εμπιστοσύνη του, ούτε την προσοχή του. Δεν απαντά με ναι ή όχι. Απαντά με βλέμματα, σιωπές, ειρωνεία, πόρτες που κλείνουν. Και απαιτεί από εμάς υπομονή, ενσυναίσθηση, ελευθερία και όρια ταυτόχρονα – τέσσερα πράγματα που σπάνια μάθαμε να προσφέρουμε μαζί.

Επιπλέον, ο κόσμος στον οποίο μεγαλώνουν οι σημερινοί έφηβοι δεν μοιάζει με τον κόσμο που ξέραμε. Σήμερα, ο κόσμος είναι ψηφιακός, γρήγορος, υπερφορτωμένος, ασταθής. Κι αν δεν μπούμε με περιέργεια στο σύμπαν τους, όχι με αίσθημα υπεροχής, θα είμαστε πάντα «εκτός».

– Ποια είναι η επίδραση των social media στην ψυχική υγεία των εφήβων; Μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη βίαιων συμπεριφορών στην εφηβεία;

Βεβαίως. Κι αυτό επειδή ένα smartphone είναι ένα ψυχαγωγικό σύστημα που ανανεώνεται συνέχεια, αγγίζει όλες τις αισθήσεις και ταξιδεύει τη φαντασία χωρίς όρια και χωρίς φραγμούς. Το αποτέλεσμα είναι ότι ένας έφηβος έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει από τα αρνητικά και δύσκολα συναισθήματά του στο διαδίκτυο, να ξεχαστεί, να αποφορτιστεί, να εκτονωθεί στα βίντεο του TikTok. Κι έτσι δεν μαθαίνει να «χωρά» τα δύσκολα συναισθήματα, να τα επεξεργάζεται και να τα αντέχει. Παραμένουν ωμά, ανεπεξέργαστα και καταπιεσμένα, και το ξέσπασμά τους θα είναι τότε βίαιο και ανεξέλεγκτο.

Επιπλέον, τα social media έχουν μετατρέψει την εφηβεία σε έναν διαρκή διαγωνισμό δημοτικότητας. Η συνεχής σύγκριση, η ανάγκη για likes, η επιδίωξη να δημιουργούν έναν προσεγμένο εικονικό εαυτό εξαντλούν ψυχικά τα παιδιά. Η συνεχής σύγκριση στην περίοδο της εφηβείας δημιουργεί άγχος και κατάθλιψη. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός δεν σταματά στο σχόλασμα, ακολουθεί τους έφηβους παντού. Η βία γίνεται περιεχόμενο. Παιχνίδια, challenges, viral σκηνές που περνούν το μήνυμα «δες πόσο δυνατό σε κάνει η σκληρότητα».

Τέλος, επειδή ο έφηβος μάς καθρεφτίζει. Μας δείχνει τι φοβόμαστε: την αλήθεια, τη ρήξη, το άγνωστο, την ανάγκη για νόημα. Κι αυτό, ναι, είναι άβολο. Αλλά και βαθιά λυτρωτικό, όταν το αντέξεις.

– Ποια προληπτικά μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση της νεανικής βίας;

Δεν ξέρω αν το ποτάμι γυρίζει πίσω, κι αν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ότι η τεχνολογία εύκολα γίνεται εθιστική, διαβρώνοντας τις αξίες και την ανθρωπιά μας λίγο λίγο. Αυτό όμως που σίγουρα μπορούμε να κάνουμε, είναι να φυτέψουμε αντιστάσεις εκεί που μεγαλώνει το κενό. Να δημιουργήσουμε χώρους –στο σχολείο, στην οικογένεια, στις παρέες– όπου τα παιδιά θα μπορούν να μιλούν για ό,τι νιώθουν πριν χρειαστεί να φωνάξουν μέσα από τη βία.[…] Γιατί η βία τρέφεται με την αποξένωση, και προλαμβάνεται με τη σχέση.

Χορικό

Από τη συλλογή Το βάθος του κόσμου (1961) του Νικηφόρου Βρεττάκου.

Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει.

Υπάρχουνε βάθη που δεν τ’ ανιχνεύει

ο ήλιος. Όρη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη.

Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες. Τα μάτια δε λένε.

Δεν υπάρχουνε σκάλες τόσο μεγάλες

να κατέβει κανείς ως εκεί που ταράζεται

του ανθρώπου ο πυρήνας. Αν μιλούσε η σιωπή,

αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου.

ΘΕΜΑ Α.

Α.  Να συντάξετε μια περίληψη 60-70 λέξεων για τις τρεις τελευταίες παραγράφους του Κειμένου 1, παρουσιάζοντας την άποψη της συντάκτριας σχετικά με τα αίτια και τις κοινωνικές διαστάσεις της νεανικής παραβατικότητας.

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β.

Β1. Να σημειώσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις, σύμφωνα με το νόημα των Κειμένων 1 και 2.

Κείμενο 1

1. Οι ανήλικοι που εντάσσονται σε συμμορίες προέρχονται αποκλειστικά από οικογένειες με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα.
2. Οι ομάδες συνομηλίκων παρέχουν στους ανήλικους παραβάτες αίσθηση ταυτότητας και αποδοχής, απενοχοποιώντας τη βίαιη συμπεριφορά.
3. Η απουσία ισχυρών οικογενειακών δεσμών και η αποδυνάμωση των θεσμών συμβάλλουν στην αύξηση της νεανικής παραβατικότητας.

Κείμενο 2

4. Τα social media συμβάλλουν στην αύξηση της εφηβικής βίας, καθώς δημιουργούν ένα περιβάλλον συνεχούς σύγκρισης και πίεσης.
5. Οι έφηβοι έχουν μάθει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα δύσκολα συναισθήματά τους χάρη στο διαδίκτυο.

Μονάδες 15

Β2α. Στη 2η παράγραφο του Κειμένου 1 η συντάκτρια χρησιμοποιεί στατιστικά στοιχεία. Να επισημάνετε τα σχετικά χωρία (μονάδες 2) και να εξηγήσετε την πρόθεσή της με τη συγκεκριμένη επιλογή (μονάδες 4).

Μονάδες 6

Β2β. «Εκεί και στο Διαδίκτυο μοιάζει να οικοδομούν με το καμίνι του αίματος, τον εξερεθισμό του κάθε κυττάρου, το σύμπαν όπου πιστεύουν πως κατέχουν δικαιώματα, απολαμβάνουν ντελίρια και πτήσεις». Στο παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1 χρησιμοποιείται ως γλωσσική επιλογή η συνυποδηλωτική λειτουργία στη γλώσσα. Τι επιδιώκει η συντάκτρια με τη συγκεκριμένη επιλογή ως προς το νόημα και το ύφος του αποσπάσματος;

Μονάδες 4

Β3. Το Κείμενο 2 αποτελεί απόσπασμα συνέντευξης της οποίας χαρακτηριστικό είναι τα στοιχεία προφορικότητας. Να επισημάνετε τρεις γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν την παραπάνω διαπίστωση και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους στο κείμενο.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ.

Γ. Ποια είναι η σημασία της σιωπής, όπως αυτή εκφράζεται από το ποιητικό υποκείμενο στο Κείμενο 3; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας βασισμένοι σε τρεις (3) κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σας θέση στο ζήτημα της σιωπής; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ.

Δ. Με αφορμή τα φαινόμενα της νεανικής παραβατικότητας και της εφηβικής βίας που αναφέρονται στα Κείμενα 1 και 2, καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία σε σχολική εκδήλωση με θέμα: «Νεανική παραβατικότητα: Αίτια και τρόποι αντιμετώπισης». Στην ομιλία σας να αναπτύξετε τους βασικούς παράγοντες που οδηγούν τους εφήβους σε βίαιες και παραβατικές συμπεριφορές και τους τρόπους με τους οποίους η οικογένεια και το σχολείο  μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30 

Για να δείτε Απαντήσεις στις ερωτήσεις του Κριτηρίου πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Νεανική Βία Β Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων Άννα Σιάτρα και Μπικάκης Μιχάλης, οι οποίοι στη συνέχεια το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.