Μοναξιά: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Μοναξιά: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου

Το διπλό πρόσωπο της μοναξιάς

1^η Γνωστός φωτορεπόρτερ αποπειράθηκε να αποτυπώσει με τον φωτογραφικό φακό του την καθημερινότητα διαφόρων ανθρώπων αποδίδοντας με εύγλωττο και παραστατικό τρόπο το καταλυτικό άγχος και τη θλίψη τους, ζωγραφισμένα στο θλιμμένο βλέμμα, στον σκληρό μορφασμό του προσώπου, στο τεθλασμένο σώμα τους ή στις ασυντόνιστες και νευρικές κινήσεις των χεριών τους.

2^η Συνέθεσε, έτσι, το παζλ  ανθρώπων της διπλανής πόρτας στις απρόσωπες μεγαλουπόλεις, βυθισμένων και ναρκωμένων στις ανούσιες σκέψεις τους, και τόσο μόνων ακόμη και μέσα σε μια ανθρώπινη ομήγυρη. Άλλοι μοναχικοί διαβάτες που τρέχουν μέσα στο αποπνικτικό αστικό περιβάλλον, απόμακρα ζευγάρια που κάποια ανάγκη τους κάνει να είναι δεσμώτες μιας ανιαρής συμβατικότητας, παιδιά κλεισμένα στον εαυτό τους, ηλικιωμένοι ξεχασμένοι σε κάποιο βουβό σπίτι ή πολύβουο γηροκομείο.  Παντού διάχυτη μια αίσθηση βαθύτατης μοναξιάς!

3^η Και όλα αυτά γιατί συνειδητά επιλέξαμε τα χρονοβόρα εργασιακά ωράρια,  το κυνήγι του χρήματος,  το κυνήγι των απεριόριστων υλικών αγαθών, δίνοντας προτεραιότητα σε ματαιοδοξίες, φευγαλέες και άχρηστες αξίες και είδη, απαξιώνοντας τον συνάνθρωπο αλλά και τον ίδιον τον εαυτό μας. Βαυκαλιζόμαστε πως επικοινωνούμε με τον έξω κόσμο μέσω μιας παθητικής τηλεθέασης ή μιας τηλεφιλίας στον εικονικό κόσμο του κυβερνοχώρου, αποποιούμενοι  τον ποιοτικό συγχρωτισμό και τη δια ζώσης επικοινωνία. Επιλέξαμε οι σχέσεις μας να εξαντλούνται σε μια τυπική χειραψία, σε έναν ψυχρό χαιρετισμό ή ένα υποκριτικό χαμόγελο. Επιδοθήκαμε με εξαντλητικούς ρυθμούς στην ασθματική και βίαιη τυραννία μυαλού και σώματος υπό το βάρος των αναρίθμητων υποχρεώσεων της καθημερινότητας,  στην βελτίωση της αυτοεικόνας μας, στο φθαρτό «φαίνεσθαι» ικανοποιώντας την αυταρέσκεια και τον ναρκισσισμό μας και οδηγηθήκαμε σε μια αυτοκαταδίκη μοναχικού βίου και σε μια ψυχική ερημοποίηση.

4^η Η μοναξιά λοιπόν που είναι μια λέξη των καιρών μας αποτελεί μια συνειδητή επιλογή, μια κατάσταση αδιεξόδου, οδυνηρή και πνιγηρή. Είναι η επιδημική νόσος του αιώνα μας που φυλακίζει την ανθρώπινη ύπαρξη, υποβαθμίζει τις συνθήκες ζωής και κάνει πιο άχαρη την καθημερινότητά μας.

5^η Και τώρα τι άλλαξε…λίγους μήνες αργότερα, άνοιξη του επόμενου έτους για όλους μας ο χρόνος σταμάτησε, καταδικαστήκαμε σε μια κοινωνική απομόνωση και αποστασιοποίηση και η  μοναξιά έγινε επιβεβλημένη, καθήκον και ατομική ευθύνη. Και ξαφνικά αποπνέει για κάποιους από εμάς μια απαράμιλλη γοητεία, αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, τον χρόνο που χάσαμε στο άσκοπο κυνήγι των υποχρεώσεων.  Αρχίζουμε να εκτιμάμε ένα παλιό δεδομένο, να εκτιμάμε περισσότερο την ελευθερία μας και τη δυνατότητα να συγχρωτιζόμαστε. Νοσταλγούμε την ανάγκη μας για πραγματική επικοινωνία. Συνειδητοποιούμε πως η κοινωνική επαφή, το μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων είναι το ελιξίριο της ζωής και το εισιτήριο της ευτυχίας. Κάποιοι από εμάς δημιουργούμε, άλλοι αναστοχαζόμαστε, αναθεωρούμε αξίες και στάσεις ζωής.

6^η Και είναι αλήθεια πως δεν είναι λίγες οι φορές που οι μονήρεις μεταμόρφωσαν τη μοναξιά σε πηγή δημιουργικότητας, προώθησαν την επιστήμη, την τέχνη, μεγαλούργησαν, έγιναν σκαπανείς νέων ιδεών και άγνωστων πνευματικών δρόμων, έγραψαν σπουδαία ποιήματα, κληροδότησαν ανεκτίμητα έργα ζωγραφικής, σημαντικά επιτεύγματα επιστήμης. Αυτό είναι λοιπόν το ευεργετικό πρόσωπο της μοναξιάς που καλούμαστε τις δύσκολες ώρες να το αξιοποιήσουμε. Αυτό που ενεργοποιεί τη φαντασία και λυτρώνει από τα δεσμά του τετριμμένου, που συμβάλλει στην εσωτερική γαλήνη, την ψυχική ισορροπία, την ηθική και πνευματική ανάταση και βοηθά να απεγκλωβιστούμε από τη φυλακή του εαυτού μας και να ανασυνθέσουμε το «εγώ» μας, να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία και εν συνεχεία στην ετερογνωσία.

7^η  Ας αδράξουμε λοιπόν την ευκαιρία και ας μην μεμψιμοιρούμε, επιτρέποντας σε αυτήν τη σύγχρονη νόσο να μας κατακυριεύσει, να εκφυλίσει τον τρόπο ζωής μας και να μας αποξενώσει από τη βάση της ύπαρξής μας,  ας το δούμε ως μια αναγκαία συνθήκη που θα την υπερβούμε σύντομα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και όταν βγούμε από την απομόνωση θα έχουμε ανακαλύψει τη βαθύτερη φύση μας και θα συμφιλιωθούμε με τους ανθρώπους και τη ζωή, ο καθένας ξεχωριστά, όπως έκανε και ο ήρωας του Έρμαν Έσσε,  « στον λύκο της στέπας». Και θα μάθουμε όταν κάποιες φορές είμαστε μόνοι να μην νιώθουμε μόνοι, και να μην αφήνουμε η μοναξιά να γίνει τυραννία, αλλά να ανακαλύπτουμε ευφάνταστα σενάρια ποιοτικής ενασχόλησης και να εξασκούμαστε σε νέους τρόπους ύπαρξης.

8^η  Είναι αναγκαία η μοναξιά έλεγε ο Ρίλκε.  Ναι… αρκεί να είναι δημιουργική. Γιατί έχει δισήμαντη και πρωτεϊκή υπόσταση. Η μία είναι η πρώτη η στείρα, η ανήκεστη και τραγική και ή άλλη η δεύτερη, η λυτρωτική και θεραπευτική.

«Το να μπορείς να αντέχεις τη μοναξιά και επιπλέον να την απολαμβάνεις είναι μεγάλο προσόν» Τζορτζ Μπέρναρντ Σω

 Μαρία Δ. Πετροπούλου Φιλόλογος – συγγραφέας, ΒΗΜΑ,5/05/20

Σ’ ΑΥΤΗ την περιοχή του λιμανιού, κέντρο απόκεντρο, ζει μόνος του. Δίχως επαφές ή φίλους. Ό,τι μαθαίνει για τον κόσμο φτάνει στ’ αφτιά του μέσα απ’ το γυαλί, ή απ’ όσα μπορεί να δει και να καταλάβει ο ίδιος. Μένει μονάχος του σχεδόν. Ένα σκυλί, Ραμόν τον λέει, είναι μαζί του  νύχτα μέρα. Διασταύρωση λαμπραντόρ με τσοπανόσκυλο. Βλέμμα ζωηρό και ήρεμο, σώμα ρωμαλέο και στο στέρνο σχηματίζονται δυο μυώνες δυνατοί σαν γυμνασμένου αθλητή. Έξυπνο ζώο. Όταν κάθεται στα πισινά του πόδια, τεντώνεται το στέρνο κι ανοίγουν οι μυώνες, ασπίδα ζωντανή. Απ’ το κεφάλι, το λαιμό και τη γραμμή της ωμοπλάτης ως την αιχμηρή ουρά, γυαλίζει το καφετί κοντό του τρίχωμα.

Του μιλάει ο Μαρίνος, του λέει λόγια που δεν έχει πει ποτέ σε άνθρωπο, εκείνο έρχεται κοντά του, τρίβεται πάνω του και παραδίνεται στα χάδια του. Τον παρακολουθεί με το βλέμμα, αθόρυβα. Όταν μετακινείται, όταν διαβάζει χαμένος στα βιβλία του, όταν στήνεται μπροστά στην τηλεόραση. Πολλές φορές ξαπλώνει δίπλα του και κλείνει τα μάτια του νωχελικά. Ο Ραμόν είναι η παρέα του εδώ και πολύ καιρό.

Πρέπει να ξαναφτιάξω τη ζωή μου, συλλογίζεται ο Μαρίνος καθώς κοιτάζει έξω από το παράθυρο, κάτι να κάνω.

Παίρνει τη ματιά του απ’ το γκρίζο απομεινάρι, αναζητώντας μια διέξοδο στα ανοίγματα της θάλασσας. Αν έψαχνα κάποιον απ’ τους παλιούς γνωστούς; αναρωτιέται, χωρίς να ενθουσιάζεται και πολύ με την ιδέα. Το μυαλό του πηγαίνει μονάχα στον Λεωνίδα. Δεν είχε κρατήσει με κανέναν επαφές. Τους είχε σβήσει όλους απ’ τα κατάστιχα. Τινάζεται ο Μαρίνος νευρικά, κι ο Ραμόν τεντώνοντας τα’ αφτιά του τον παρακολουθεί δίχως να σαλεύει, ακίνητος. Ανοίγει το παράθυρο, έξω η λεπτή ομίχλη θολώνει τα νερά, ένα σεντόνι διάφανο σκεπάζει τη θάλασσα.

 Απόσπασμα από το μυθιστόρημα «ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΜΕ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΚΟΛΑΡΟ»

εκδ. Καστανιώτη,  του συγγραφέα, λογοτέχνη, Κώστα Λογαρά.

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της δημιουργικής μοναξιάς, όπως τα αντιλαμβάνεται η συγγραφέας στο κείμενο Α. (60 – 70 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους παρακάτω ισχυρισμούς σημειώνοντας αντίστοιχα Σωστό ή Λάθος με συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο Α.

α. Οι άνθρωποι συχνά βιώνουν την ψευδαίσθηση της επικοινωνίας στον κόσμο του διαδικτύου.

β. Η συγγραφέας υποστηρίζει πως η μοναξιά αποτελεί πάντοτε μια βλαπτική συνθήκη.

γ. Πολλοί μοναχικοί άνθρωποι συνέβαλαν στην άνοδο του πολιτισμού.

δ. Η συγγραφέας υποστηρίζει πως η μοναξιά δεν μπορεί να οδηγήσει στην ανθρωπογνωσία.

ε. Η συγγραφέας απεύχεται πως η μοναξιά θα αποτελέσει μια ευκαιρία για συμφιλίωση με την ίδια τη ζωή.

Μονάδες 10

Β2

α. Να αποδώσετε το μήνυμα που αποτυπώνεται μέσω του γραφήματος. Κείμενο Β (80 – 100 λέξεις)

Μονάδες 10

β. Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος με το υπόλοιπο κείμενο Α.

Μονάδες 5

Β3

α. Το κείμενο Α περιέχει στοιχεία στοχαστικού δοκιμίου. Μπορείτε να εντοπίσετε δύο από αυτά και να εξηγήσετε το επικοινωνιακό αποτέλεσμά τους, καθώς και την πρόθεση της συντάκτριας του κειμένου;

Μονάδες 8

β. Στο παρακάτω απόσπασμα χρησιμοποιεί η συγγραφέας το α’ πληθυντικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε το κείμενο χρησιμοποιώντας το γ’ ενικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος; «Αρχίζουμε να εκτιμάμε ένα παλιό δεδομένο, να εκτιμάμε περισσότερο την ελευθερία μας και τη δυνατότητα να συγχρωτιζόμαστε. Νοσταλγούμε την ανάγκη μας για πραγματική επικοινωνία. Συνειδητοποιούμε πως η κοινωνική επαφή, το μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων είναι το ελιξίριο της ζωής και το εισιτήριο της ευτυχίας.».

Μονάδες 7

ΘΕΜΑ Γ

Να παρουσιάσεις τη συναισθηματική κατάσταση και τον χαρακτήρα του ήρωα, όπως παρουσιάζονται στο απόσπασμα. Εννοείται ότι η γνώμη σου είναι ανάγκη να στηριχθεί σε δείκτες του κειμένου.(150 -180 λέξεις).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Αξιοποιώντας στοιχεία του κειμένου Α και κυρίως με αφορμή τα όσα αναφέρει η συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο για τους λόγους που οδήγησαν τον σύγχρονο άνθρωπο να νιώθει τόσο μόνος και να αρκείται σε σχέσεις τυπικές και επιφανειακές, να προβληματιστείτε σχετικά με τους τρόπους που ο νέος θα μάθει να παράγει εκ των έσω, ώστε να δίνει χαρά στα πράγματα με την καρδιά του και όχι να προσπαθεί να δώσει χαρά στην καρδιά του με τα πράγματα. Να εξηγήσετε την άποψή σας και να προτείνετε τεκμηριωμένα κάποιους ενδεικτικούς τρόπους προκειμένου να αποφύγει η νέα γενιά την αυτοκαταδίκη της μοναξιάς, δίνοντας νόημα στη ζωή της. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή και το ύφος της ομιλίας σε μια εκδήλωση στο σχολείο σας. (350-400 λέξεις).

Μονάδες 30

Για να δείτε τις απαντήσεις στο αντίστοιχο κριτήριο αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

Μοναξιά: Κριτήριο Ενιαίας Εξέτασης Γ Λυκείου – Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε από τη φιλόλογο- συγγραφέα Πετροπούλου Μαρία, συνεργάτιδα των Εκδόσεων Ζήτη και υπεύθυνη Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας στο φροντιστήριο Αιχμή στη Γλυφάδα (τηλ. 2109644446). 

Την ευχαριστούμε από καρδιάς για την παραχώρηση και ευχόμαστε στην ίδια και τους μαθητές/τριες της κάθε επιτυχία.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.