Μετανάστευση και Ξενοφοβία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Η πρόκληση της μετανάστευσης

1. Κάθε φορά που ένα σαπιοκάραβο αποβιβάζει σε ελληνική ακτή εξαθλιωμένους οικονομικούς μετανάστες ή πρόσφυγες, που εγκαταλείπουν την απάνθρωπη ζωή στις χώρες τους αναζητώντας την επιβίωση και ίσως την ευημερία σε άλλους τόπους, καταγγέλλονται με οργή οι αδίστακτοι «δουλέμποροι», που ανέλαβαν τη μεταφορά των μεταναστών έναντι υπέρογκης αμοιβής και υπό συνθήκες διακινδύνευσης και έσχατης ταλαιπωρίας των επιβατών των ακατάλληλων συνήθως μεταφορικών μέσων, στους οποίους περιλαμβάνονται και παιδιά.
2. Πρόκειται για αφελή ή υποκριτική μετονομασία του πραγματικού προβλήματος. Βεβαίως οι μεταφορείς εκμεταλλεύονται αισχροκερδώς την ανάγκη των μεταναστών ή προσφύγων και τους εκθέτουν σε κίνδυνο ζωής και αφόρητης κακουχίας, όμως η χρήση του όρου είναι άστοχη και ανιστόρητη. Το ζήτημα της μεταχείρισης εκείνων που επιχειρούν την «έξοδο» από τις συνθήκες ακραίας προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στις χώρες της ακούσιας «υποδοχής» τους είναι ζήτημα σπουδαιότερο, μεταγενέστερο και άσχετο με τους κάκιστους όρους της μετακίνησής τους. Το ουσιαστικό ζήτημα δεν είναι η μεταφορά, αλλά η καθημερινά αυξανόμενη μετανάστευση και ό,τι συνήθως συνδέεται αιτιωδώς με αυτήν. Αντί, λοιπόν, να εξαντλείται η κοινωνική αντίδραση εις βάρος των ιδιοτελών μεταφορέων, είναι ασυγκρίτως σημαντικότερο να απαιτηθεί η ανθρωπιστική μεταχείριση των εξαθλιωμένων προσφύγων και η ορθολογική διαχείριση της μετανάστευσης, που οφείλεται σε οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους. Αυτή αποτελεί πρόκληση για την κοινωνική ευαισθησία και την ενεργοποίηση της πολιτικής δράσης πολιτείας και πολιτών.
3. Είναι κοινώς γνωστό ότι οι αναπτυγμένες περιοχές αποτελούν νησίδες στον ωκεανό της παγκόσμιας καθυστέρησης, της ανέχειας και του υποβιβασμού του ανθρώπου. Είναι, λοιπόν, νομοτελειακά αναπόφευκτη η ολοένα και μαζικότερη μετακίνηση πληθυσμών από τις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, προς εκείνες που υπόσχονται βελτίωση των απαράδεκτων όρων ζωής των λαών της Ασίας και της Αφρικής, αλλά και άλλων κρατών, στα οποία ενδημεί η εξουθενωτική ένδεια ή η βάρβαρη καταπίεση. Η Ελλάδα, και ως είσοδος της Ευρώπης, αλλά και ως χώρα μόνιμης εγκατάστασης, δέχεται σχεδόν καθημερινά αυτά τα καραβάνια της εξαθλίωσης και της ελπίδας μιας ανθρωπινότερης ζωής. Άσχετα, λοιπόν, από τον τρόπο με τον οποίο εισέρχονται στην επικράτεια, προστίθενται στους ήδη φιλοξενούμενους και αυξάνουν τα προβλήματα απασχόλησης και ένταξης που συνδέονται με τη μετανάστευση ως οικονομικό και πολιτισμικό ζήτημα.
4. Πρέπει απ’ αρχής να αποσαφηνιστεί ότι ο ρατσισμός και η ξενοφοβία, οι εθνικιστικές προσεγγίσεις και οι αντιλήψεις αντιπαλότητας στον ξένο εργάτη, όπως και η βολική πρακτική της εκμετάλλευσης της άφθονης φθηνής εργασίας, αποτελούν απολύτως αρνητικούς όρους, που περιπλέκουν το πρόβλημα και δεν οδηγούν σε λύσεις κοινωνικά πρόσφορες και ανθρωπιστικά αποδεκτές. Η Ενωμένη Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη μετανάστευση με την προσφυγή στις αρχές της αλληλεγγύης και της αδελφοσύνης, που εμπνέουν τη δημοκρατική πολιτική παράδοση και με σταθερό και μακροπρόθεσμο στόχο την οικουμενική συνεργασία και ανάπτυξη, για να μην αναγκάζονται οι άνθρωποι σε ακούσιο εκπατρισμό.
5. Σε κάθε περίπτωση ο Κόσμος του μέλλοντος είναι αυτός των πολιτών όλου του Κόσμου. Στο φάντασμα της παγκοσμιοποίησης αντιπαρατίθεται η υπόσχεση της πανανθρώπινης προόδου, σύμπραξης και συνευθύνης με ελευθερία και δικαιοσύνη. Τα μείζονα προβλήματα απαιτούν γενναίες λύσεις. Η προσπάθεια συρρίκνωσης ή μετάθεσής τους είναι αποδεικτική ιστορικής μυωπίας και πολιτικής μικροψυχίας. Με τον λιθοβολισμό των «δουλεμπόρων» δεν εξορκίζεται η δική μας ευθύνη. Η δημοκρατική συμμετοχή δεν αποτελεί μόνο δικαίωμα, αλλά πρωταρχικά επιτακτικό χρέος.

(Χριστόφορος Αργυρόπουλος)

1. Πρέπει κάποτε να το πάρουμε απόφαση. Η μετανάστευση, η προσφυγιά, το ξεκλήρισμα, δεν είναι ούτε τυχαία συμβάντα ούτε θελήματα Θεού. Και κυρίως δεν πρόκειται για συγκυριακά ή πρόσκαιρα φαινόμενα.
2. Άνθρωποι (εξουσίας) παίρνουν τις αποφάσεις. Άνθρωποι (πόνου) πληρώνουν «τις παράπλευρες απώλειες». Τους πρώτους τους γνωρίζουμε, αλλά είτε τους φοβόμαστε είτε δεν μπορούμε (ακόμη;) ν’ αντιμετωπίσουμε. Οι δεύτεροι μάς είναι άγνωστοι, τους φοβόμαστε, αλλά πιστεύουμε ότι μπορούμε να τους κάνουμε ό,τι θέλουμε.
3. Από τη στιγμή, όμως, που άνθρωποι καλούνται να διαχειριστούν εγκλήματα ανθρώπων εξουσίας και ν’ απαλύνουν βάσανα ανθρώπων πόνου, τα οποιαδήποτε στερεότυπα, οι οποιεσδήποτε προκαταλήψεις, τα οποιαδήποτε μικροσυμφέροντα πρέπει να υποχωρούν. Στην κοινωνία της διακινδύνευσης οφείλουμε να ‘χουμε ξεκάθαρη θέση εάν είμαστε με τους αποκλειστές ή με τους αποκλεισμένους, εάν, δηλαδή, συντρέχουμε ή ρίχνουμε στον Καιάδα τους όποιους χαμένους του παιχνιδιού.
4.  Ακόμα, λοιπόν, κι αν δεν είχαμε συνηθίσει στα πολύχρωμα, στα πολύγλωσσα και στα πολύθρησκα πλήθη, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται γι’ ανθρώπους με δικαιώματα, με αξιοπρέπεια, με ανάγκες στήριξης αλλά και σεβασμού στην ταυτότητά τους.
5. Τα καράβια που θα τους έστελναν αλλού, τα τρένα όπου θα στοιβάζονταν κατά χιλιάδες, τα καραβάνια της εξόδου έχουν – και ευτυχώς για την τιμή της ανθρωπότητας – ιστορικά κλείσει τον κύκλο τους.
6. Θα μείνουν μαζί μας, θα ζήσουμε μαζί τους, θα σεβαστούμε και θα προστατεύσουμε ο ένας τον άλλο.
7. Αν έτσι αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε, τότε οφείλουμε ως κοινωνία ανθρώπων (και όχι απλώς πολιτών) ν’ απαντήσουμε στα κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία έθεσε το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής σε ημερίδα (Ζάππειο, 21.3.05) στους εκπροσώπους των κομμάτων: θα δυσχεράνουμε ή θα διευκολύνουμε τη διαδικασία χορήγησης αδειών εισόδου, παραμονής και εργασίας; – θ’ αντιμετωπίζουμε σαν εγκληματίες τους παράνομους μετανάστες; – θα δώσουμε πολιτικά δικαιώματα στους μετανάστες;
8. Μολονότι τα παραπάνω ή και άλλα συναφή ερωτήματα έχουν μια περίπλοκη τεχνική και διοικητική πτυχή, πιστεύω ότι η θετική ή αρνητική απάντηση κρύβεται στο τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης: Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη.
9. Πρέπει συνεπώς να τους δούμε ως ελεύθερους ανθρώπους (και όχι σαν σκλάβους στα παζάρια της παγκοσμιοποίησης), ως ίσους με τον καθένα και μ’ εμάς (και όχι σαν απελεύθερους ή σε ομηρεία ευρισκόμενους μη-πολίτες απάτριδες) και «ως αλληλέγγυους αδελφούς» (και όχι σαν αποδέκτες όλων των κινδύνων και παραγωγούς όλων των φόβων).
10. Η όποια, όμως, πολιτική ένταξης (για όσους επιθυμούν να κρατήσουν τα εθνικά πολιτισμικά και άλλα στοιχεία τους) ή και αφομοίωσης (για όσους επιθυμούν να γίνουν Έλληνες και στην ψυχή τους) προϋποθέτει συμβίωση και αναγνώριση κοινών διαδρομών και κοινής προοπτικής.
11. Με ταρακούνησε ιδιαίτερα η έρευνα μαθητών του 2^ου Γυμνασίου Κερατσινίου (στο πλαίσιο του 2^ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού του Δικτύου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού με θέμα «Η συμβίωση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία»). Ιδού τρία στοιχεία: Το 86,17% των μαθητών γνωρίζονται με αλλοδαπούς μαθητές στο σχολείο και 0% (κανείς) από την οικογένειά τους, το 45,56% των μαθητών προτείνουν δημιουργία «σχολείων μεταναστών», το 76,29% εκτιμάει αρνητική/ουδέτερη τη συμβίωση με τους μετανάστες.
12. Εάν έτσι σκέφτονται τα αθώα (;) παιδιά μας, τότε τι μπορούμε να περιμένουμε από το αύριο;
13. Η δεύτερη γενιά των μεταναστών θα διεκδικήσει όχι όρους επιβίωσης (όπως η πρώτη γενιά) αλλά όρους ίσως ευκαιριών διάκρισης. Όσο δεν ανοίγουμε την καρδιά μας και τους θεσμούς μας τόσο θα κλείνουμε τις πόρτες στο κοινό μέλλον και θα δημιουργούμε κλίμα εκρήξεων.
14. Και σ’ αυτό πρέπει «εμείς» να διαπαιδαγωγηθούμε και όχι οι «άλλοι».

(Γιάννης Πανούσης)

Δουλειά, δουλειά, δουλειά

(απόσπασμα)

Μετανάστης σημαίνει πολλά πράγματα. Αλλά προπαντός δουλειά. Στην ξενιτιά δεν πας για να κάνεις το μάγκα, αλλά για να μαζέψεις φράγκα. Θα κάνεις τα πάντα για να το πετύχεις. Θα κάνεις δυο και τρεις δουλειές τη μέρα, ανασφάλιστος, θα ρίξεις το μεροκάματο των ντόπιων, θα γίνει απεργοσπάστης, αν χρειαστεί θα πουλάς κακομοιριά, για να αγγίξεις την καρδιά των εργοδοτών, μέχρι να καταλάβεις ότι πολλοί λίγοι τη διαθέτουν, θα στήνεσαι από τα χαράματα στην πλατεία Ομόνοιας, σαν βρόμικο άγαλμα που ξέχασαν να το πλύνουν τα συνεργεία του Δήμου. Θα κατοικείς σε τρώγλες, δέκα, δεκαπέντε, είκοσι άτομα μαζί, καταργώντας τη διαφορά ανάμεσα στην κατοικία και το γουρουνοστάσιο. Θα τρως ψωμί και αλάτι, θα τρως σκέτο ψωμί. Θα σε πιάνει ο ύπνος πάντα στο λεωφορείο από την εξάντληση και την αϋπνία. Θα μυρίζεις ιδρώτα σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου, γιατί δε θα έχεις χρόνο να πλυθείς αλλά και γιατί δε θα θέλεις να κάνεις το ντους για να μην πληρώνεις ρεύμα. Ο πιο διάσημος τσιγκούνης σε σύγκριση με σένα θα μοιάζει κουβαρντάς. Θα μετράς τα χρήματά σου όπως μετρά ο αναιμικός τις σταγόνες αίματος. Δε θα ξοδεύεις τίποτα, δε θα αγοράζεις τίποτα, θα ζεις με τα ελάχιστα των ελαχίστων, θα χορταίνεις μόνο μετρώντας τα χρήματα και ακούγοντας πως για σένα υπάρχει και άλλη δουλειά, και άλλη, και άλλη.

Και ξαφνικά, χωρίς να το καταλάβεις, θα νιώσεις πως οι δυνάμεις σου λιγοστεύουν, θα νιώσεις να σε χτυπά η αρθρίτιδα, θα αισθανθείς ύποπτους πόνους στα νεφρά, στην πλάτη, στην καρδιά. Θα είσαι τυχερός εάν προλάβεις την εγχείρηση. Πολλοί άλλοι δεν πρόλαβαν. Έφυγαν πάνω στη δουλειά, τους πλάκωσε κάποιος τοίχος, γιατί οι εργοδότες δεν πληρώνουν για μέτρα ασφαλείας. Γιατί καθώς είναι γνωστό ο μετανάστης πεθαίνει αθόρυβα, σαν τη μύγα…

(Γκαζμέντ Καπλάνι, Μικρό ημερολόγιο συνόρων, Επίκεντρο, Αθήνα, 2018)

Θέμα Α

Δώστε περιληπτικά το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγραάφων (1-3) του Κειμένου 1 σε 80 λέξεις.

Μονάδες 15

Θέμα Β

Β1. Βάλτε στο τέλος των προτάσεων τη λέξη Σωστό ή Λάθος επιβεβαιώνοντας αυτό με αναφορά στο Κείμενο 2.

α.Η μετανάστευση είναι φαινόμενο συγκυριακό και προκαλείται από την θεϊκή οργή.

β.Όταν κρίνουμε τους ανθρώπους εξουσίας οφείλουμε να απαλλαγούμε από τα στερεότυπα.

γ.Το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης μπορεί να διευκολύνει τον τρόπο αντιμετώπισης των μεταναστών.

δ. Οι μετανάστες που επιθυμούν την αφομοίωση οφείλουν να αναγνωρίσουν στοιχεία της κοινής προοπτικής.

ε.Στο μέλλον μπορούμε να αποφύγουμε τις εκρήξεις των μεταναστών δεύτερης γενιάς όταν κλείσουμε την καρδιά μας απέναντί τους.

Μονάδες 10

Β2α. Να βρείτε στην §4 του Κειμένου 2 δύο γλωσσικές επιλογές και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 9

β. Στο κείμενο 1 κυριαρχεί απόλυτα το γ’ ενικό πρόσωπο∙ ωστόσο στην §5 χρησιμοποιείται και το α΄ πληθυντικό «δική μας ευθύνη». Σε τι στοχεύει η χρήση και των δύο προσώπων; Δώστε με συντομία το ρόλο τους και το υφολογικό αποτέλεσμα.

Μονάδες 6

Β3. Να επισημάνετε και στα δύο κείμενα αναφορές στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και να σχολιάσετε με συντομία τον τρόπο με τον οποίο την αξιολογούν.

Μονάδες 15

Εναλλακτικά

Β3. «Σε κάθε περίπτωση…κόσμου» (§5, Κείμενο 1). Πώς ερμηνεύετε τη θέση αυτή και με ποιες επί μέρους θέσεις τη θεμελιώνει ο συγγραφέας;

ή

Β3. ^­­Ποιες προϋποθέσεις θέτει ο συγγραφέας στο Κείμενο 2 (§6, 9, 10) για την πολιτική ένταξης και αφομοίωσης των μεταναστών; Να τις επισημάνετε σχολιάζοντας αυτές με συντομία.

Θέμα Γ

Να βρείτε τη νοηματική σχέση μεταξύ των §1 & 2 σχετικά με την κατάσταση ενός μετανάστη. Πιστεύετε ότι σύμφωνα με το κείμενο – εξομολόγηση του συγγραφέα η κατάσταση ενός μετανάστη είναι προϊόν προσωπικής ευθύνης και επιλογής ή αποτέλεσμα εξωγενών παραγόντων τους οποίους καταγγέλλει και ενοχοποιεί. Να αιτιολογήσετε με αναφορές στο κείμενο κάθε απάντησή σας. Να σχολιάσετε τη λειτουργία ενός κειμενικού δείκτη. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Στην ιστοσελίδα του σχολείου σας δημοσιεύετε άρθρο με θέμα «Ο φόβος του ξένου» και στο οποίο αναπτύσσετε: α. Τα αίτια της ξενοφοβίας και β. Οι συνέπειές της. (350-400 λέξεις)

Εναλλακτικά

Να αναπτύξετε σε ένα άρθρο των 350 λέξεων τις προτάσεις σας για τον τρόπο αντιμετώπισης των μειονοτήτων στη χώρα μας. Κατά την ανάπτυξη της παραγράφου να ληφθούν υπόψη οι όροι: παγκόσμιο πρόβλημα, συλλογικές προσπάθειες, κοινωνική απόρριψη – περιθωριοποίηση, κοινωνική αφομοίωση, κοινωνική ενσωμάτωση – ένταξη, αναγνώριση του δικαιώματος στη διαφορά, «όλοι ίσοι και διαφορετικοί».

Μονάδες 30

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Μετανάστευση και Ξενοφοβία Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.