
Λογική και Συναίσθημα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση) Απαντήσεις
Για να μεταφερθείτε σε κάποια άλλη ενότητα των Νέων Ελληνικών Γενικής Παιδείας της Γ’ Λυκείου επιλέξτε την αντίστοιχη σελίδα από το παρακάτω μενού:
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α.
Στο παρόν δοκίμιο ο συγγραφέας πραγματεύεται το ρόλο της λογικής και του συναισθήματος στη ζωή του ανθρώπου. Αρχικά επικαλείται τις θέσεις συγγραφέων που εξαίρουν τη συμβολή της λογικής στη λήψη των αποφάσεων και στη λύση των προβλημάτων. Ταυτόχρονα διερωτάται και καταγράφει τις συνέπειες της κυριαρχίας του συναισθήματος, τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο. Ωστόσο επισημαίνεται πως αν εξαφανιστεί το συναίσθημα θα λείψει από τη ζωή ο ηρωισμός. Μάρτυρες αυτού οι συγγραφείς που πλάθουν τους ήρωές τους να δρουν με γνώμονα την καρδιά. Επιλογικά προβάλλεται η αντιφατική στάση του ανθρώπου απέναντι σε πράξεις του συναισθήματος και σε συμπεριφορές της λογικής.
ΘΕΜΑ Β.
1Σ («Αυτό…αυτήν», §1),
2Λ («Η σημερινή…εξουσίας», §2),
3Λ («ποτέ…κάνει», §3),
4Σ («Η σκέψη είναι δυνατή…ανθρώπου», §3),
5Λ («Περιλαμβάνει…κατεύθυνση», §3).
Β2α. Τα επιχειρήματα – λογικές προτάσεις και θέσεις που θεμελιώνουν την «αναγκαιότητα της σκέψης», είναι: 1. Η θέση του Alberto Melucci «Η αγορά…απ’ αυτήν», (§1). Η θέση αυτή αναδεικνύει τον κίνδυνο της ομοιομορφίας και της επιβολής μιας ενιαίας – πλαστής ταυτότητας με όχημα τον καταναλωτισμό. 2. Η υπόρρητη τάση της εξουσίας να ελέγχει τη συνείδηση των πολιτών και να αποδυναμώνει την προσωπική βούληση και την προσωπική ελευθερία. Σχετικά εδάφη η θέση του Ράσελ και το απόσπασμα «Αυτό το είδος…ελευθερίας», (§3).
Ο συγγραφέας θεωρεί πως η αντίσταση στην «έτοιμη σκέψη» συνιστά μία αναγκαιότητα γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει μία κατάσταση όπου καταπατείται η ελευθερία σκέψης και η αυτονομία του ως πολιτικού όντος. Είναι εγκλωβισμένος σε αφανείς μηχανισμούς προπαγάνδας που κατασκευάζουν πολίτες υποτακτικούς και «συμπολιτευόμενους». Κυριαρχεί ένα πλαίσιο ζωής όπου ως αξία προκρίνεται η ομοιομορφία και η αδιαφορία για τα κοινά κάτω από τη διαβρωτική λειτουργία της «ετοιμοπαράδοτης σκέψης». Ο συγγραφέας εμφαντικά επισημαίνει την αναγκαιότητα αντίστασης σε αυτήν τη σκέψη, γιατί πιστεύει πως στο χώρο αυτό επωάζεται η παραίτηση, ο εφησυχασμός και η συμμόρφωση. Εξάλλου σύμφωνα και με το συγγραφέα η πνευματική αποξήρανση του ανθρώπου είναι το χειρότερο πλήγμα σε μια εποχή που τα προβλήματα είναι «πιο σύνθετα και πολυποίκιλα». Όλα τα παραπάνω, λοιπόν, αναδεικνύουν την αναγκαιότητα της «αντίστασης στην έτοιμη σκέψη».
Β2β. Η χρήση της αυθεντίας ως τεχνικής πειθούς στοχεύει στην ενίσχυση των επιχειρημάτων και των βασικών θέσεων του συγγραφέα. Η γνώμη ειδικών ανθρώπων ενισχύει την εγκυρότητα των επιχειρημάτων και τα καθιστά νοηματικά εύληπτα. Η χρήση αυθεντιών προσθέτει στην προβαλλόμενη θέση μία άλλη παράμετρο που διευρύνει τα σημασιολογικά όριά της. Έτσι ο αναγνώστης διαθέτει ένα εύρος επί μέρους γνωμών και απόψεων και μπορεί να κατανοήσει καλύτερα την κυρίαρχη θέση του συγγραφέα. Ωστόσο, όταν γίνεται κατάχρηση της αυθεντίας, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να εκληφθεί αυτή η χρήση – κατάχρηση ως επίδειξη γνώσεων. Ένας άλλος κίνδυνος είναι να αποδυναμωθεί ή να χαθεί η κεντρική θέση του συγγραφέα μέσα στο πλήθος των απόψεων από τις διάφορες αυθεντίες. Συμπληρωματικά οι πολλές αυθεντίες αποδυναμώνουν την ενότητα, τη συνοχή και την συνεκτικότητα του κειμένου. Οι κίνδυνοι διαφαίνονται και στο ύφος του κειμένου αφού η ποικιλία – πληθώρα των αυθεντιών συνοδεύεται κι από το ανάλογο ύφος.
Β3α. Ανάμεσα στην §1 του Κ.Α. και στην §4 υπάρχει μία στενή νοηματική σχέση. Στην §1 ο συγγραφέας διερωτάται για την πρωτοκαθεδρία που έχουν στη ζωή μας τόσο η φρόνηση – λογική όσο και το συναίσθημα. Η § αρχίζει και τελειώνει με το ερώτημα που υποδηλώνει τη δυσκολία να αποφανθούμε για την κυριαρχία του ενός ή του άλλου στοιχείου. Ο αναγνώστης περιμένει μία απάντηση – τελική θέση του συγγραφέα στον διλημματικό χαρακτήρα του προλόγου. Αυτή απάντηση – αφού πρώτα δόθηκαν τα ανάλογα επειχειρήματα στις §3 και 4 – δίνεται με έναν ιδιαίτερο – αγαπητό στον συγγραφέα τρόπο, την επιλογική §.
Με όχημα την Επίκληση στη Λογική και με μέσα Τεκμήρια (παραδείγματα – Το αέτωμα του ναού του Ολυμπίου Διός) και αυθεντίες (Νίτσε) ο συγγραφέας δίνει στην δική του απάντηση. Το παράδειγμα του αετώματος επιχειρηματολογεί υπέρ της συζυγίας των δύο στοιχείων – δυνάμεων και της διακριτής υπεροχής της Λογικής (Απόλλων). Η υψηλή τεχνική του αετώματος αισθητοποιεί και καταφάσκει με έναν μοναδικό τρόπο την αναγκαιότητα της Λογικής έναντι του συναισθήματος που γεννά μόνο έριδες και πολέμους. Η επίκληση στην αυθεντία του Νίτσε, προβάλλει εμφαντικά την ισορροπία των δύο δίδυμων δυνάμεων, που συγκρούονται αλλά και ισορροπούν. Γενικότερα ο συγγραφέας τάσσεται υπέρ της ισορροπίας των δύο αυτών στοιχείων με θετική πρόθεση την προβολή της αξίας της Λογικής.
Β3β. 1. Σκληρού – ανελέητου, 2. Ριζοσπαστική – καινοτόμα – ανατρεπτική, 3. Ψύχραιμο – ατάραχο, 4. Ατοπήματα – λάθη, 5. Ανασκαλεύουν – ιχνηλατούν – ερευνούν.
ΘΕΜΑ Γ.
Ο Καζαντζάκης αρχικά προβάλλει εμφαντικά το ρόλο – λειτουργία του Νου και της Καρδιάς. Με εικόνες παραστατικές και ποιητικές αποδίδει με ευκρίνεια τη συμβολή του Νού και της Καρδιάς στην ερμηνεία του κόσμου και στην απελευθέρωσή του. Τονίζει τη δημιουργική δύναμη του Νου «θέλει να γιομώσει…κρανίο», αλλά και το ανυπότακτο στοιχείο της Καρδιάς που ωθεί τον άνθρωπο στην απαλλαγή από τη δουλεία «Η καρδιά…φτερούγες».
Ωστόσο στη συνέχεια τονίζει πως τόσο ο Νους όσο και η Καρδιά αποτυγχάνουν σε αυτό που υποσχέθηκαν. Η καρδιά γρήγορα καταλαμβάνεται από φόβο «Μα γρήγορα…φόβος», όπως και ο Νους που αδυνατεί να ερμηνεύσει και να υποτάξει τα φαινόμενα του σύμπαντος «που βάνει…ουσία».
Μπροστά σε αυτές τις δύο παραπάνω διαπιστώσεις ο Καζαντζάκης προτείνει την αποδέσμευση τόσο από το Νου όσο κι από την Καρδιά «Καλή…βήμα». Αιτιολογεί αυτή του την πρόταση με τη διαπίστωση πως και τα δύο αυτά στοιχεία δημιουργούν ελπίδες ανεκπλήρωτες «Γλίτωσε…ουσία». Αυτή η πρόταση εδράζεται στη βασική του θέση πως η Ελπίδα συνιστά παράγοντα δέσμευσης και ανελευθερίας. Γι’ αυτό επιγραμματικά σε ύφος προτρεπτικό δηλώνει: «Νίκησε το στερνό…χρέος». Δηλώνει μάλιστα εμφαντικά πως η απελευθέρωση από την ελπίδα συνιστά και χρέος. Η θέση αυτή συμπληρώνει την εμβληματική φράση που υπάρχει και στον τάφο του «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, Είμαι λεύτερος».
Η αισθητοποίηση της προτροπής του Καζαντζάκη καθίσταται εμφανέστερη με τις δυνατές εικόνες «Να ζωγραφίσει…ελευτερίας»,/ «και σε μια αστραπή…φτερούγες» που χαρίζουν ζωντάνια και παραστατικότητα. Διάχυτη, όμως, είναι και η παρουσία των αντιθέσεων που δίνουν και τις δύο πλευρές των λειτουργιών και του ρόλου τόσο του Νου όσο και της Καρδιάς. Τέτοιες περιπτώσεις είναι: «Μα γρήγορα…φόβος» vs «Η καρδιά…φτερούγες». Η αντίθεση υπάρχει και στη σύγκριση του Νου με την Καρδιά, όπως: «Ο νους βολεύεται» vs «Η καρδιά δε βολεύεται». Έτσι και τα δύο εκφραστικά μέσα αποτυπώνουν με αποτελεσματικότητα τόσο τη λειτουργία του Νου και της Καρδιάς όσο και την τελική του πρόταση – προτροπή, όπως: «Παράτα πίσω…βήμα» και «Νίκησε…χρέος».
ΘΕΜΑ Δ.
Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog του συντάκτη στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://iliasgiannakopoulos.blogspot.com/
στο άρθρο «Λογική και Συναίσθημα: Η αέναος πάλη». Βοηθητικά άρθρα και τα: 1. «Η σκέψη είναι το φως του κόσμου», 2. «Σκέψη: Τροφός Ελευθερίας και Δημοκρατίας», 3. «Λογική: Το πρώτο κινούν».
Για να μεταφερθείτε στο Κριτήριο Αξιολόγησης επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:
Λογική και Συναίσθημα Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)
Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Ηλία Γιαννακόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.
Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.
Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:
Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’ Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:
Η ομάδα του filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.