Κριτήριο Αξιολόγησης Εναλλακτική Κανονικότητα ΕΠΑΛ

«Εναλλακτική Κανονικότητα»

Η πραγματικότητα του «κορωνοϊού» είναι πρωτόγνωρη και σκληρή για όλους. Ο Covid-19 ήρθε, άλλαξε τις ισορροπίες και έφερε μαζί του πολλά προβλήματα να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες δυσχερείς οικονομικές συνθήκες που βίωναν οι Έλληνες. Οι ειδικοί, εκτός από τα προβλήματα στον τομέα της υγείας, κάνουν λόγο και για σοβαρότατες κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις λόγω της πανδημίας και προβλέπουν ότι οι χειρότερες συνέπειες αυτής θα γίνουν αντιληπτές στο εγγύς μέλλον. Αυτό που κάνει ακόμη πιο δύσκολη την όλη κατάσταση, όπως και σε κάθε κρίση, είναι ο απροσδόκητος χαρακτήρας της. Όλο αυτό ξεκίνησε ξαφνικά. Κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος, ούτε μπορούσε να φανταστεί ότι πόλεις ολόκληρες θα περιορίζονταν μέσα στα σπίτια.
Οι πόλεις ερήμωσαν, οι επιχειρήσεις έκλεισαν, οι αθλητικοί χώροι άδειασαν. Το μέλλον φαντάζει αρκετά αβέβαιο. Κανείς δεν μπορεί να πει το αντίθετο. Το θέμα είναι, ωστόσο, τι θα κάνουμε εμείς από εδώ και πέρα. Τώρα που πλέον τίποτε δεν θα πρέπει να θεωρείται απροσδόκητο. Η ζωή συνεχίζεται και εμείς οφείλουμε να στοχαστούμε ποια θα είναι η στάση και η αντίδρασή μας απέναντι σε όλα αυτά.
Το εύκολο είναι να μεμψιμοιρούμε, να το βάλουμε κάτω και να απογοητευτούμε εγκαταλείποντας τις προσπάθειές μας. Ο Επίκτητος λέει ότι υπάρχουν πράγματα που εξαρτώνται από εμάς (τὰ ἐφ ἡμῖν) και άλλα που δεν εξαρτώνται (τὰ οὐκ ἐφ ἡμῖν), θέση με την οποία υποστηρίζει πως οτιδήποτε δεν μπορούμε να ρυθμίσουμε, καλό είναι να το ανεχόμαστε (ἀνέχου καὶ ἀπέχου). Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό όσον αφορά τον Covid-19 από το να ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες των επιστημόνων και των ειδικών πάντα με αίσθηση κοινωνικής ευθύνης και αγάπης για τον συνάνθρωπο. Από εκεί και πέρα, βέβαια, δεν θα πρέπει να μείνουμε παθητικοί, αδρανείς και στάσιμοι ως προς την προσωπική μας εξέλιξη.
Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι υπάρχουν τα πάνω και τα κάτω. Σε αυτή την περίπτωση δεν επιβιώνει ο πιο ισχυρός, αλλά εκείνος που κατορθώνει να προσαρμοστεί αμεσότερα και πιο αποτελεσματικά (σε επαγγελματικό, οικονομικό και πρωτίστως σε ψυχολογικό επίπεδο) στις μεταβολές των συνθηκών. Αυτό, λοιπόν, καλούμαστε να κάνουμε τώρα. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι και σύγχρονοι ψυχοθεραπευτές διατείνονται ότι η χαρά και η ευτυχία είναι νοητικές κατασκευές που εξαρτώνται από την οπτική που υιοθετεί κανείς για να ερμηνεύσει τα γεγονότα. Υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι τα περισσότερα «πράγματα» αντιμετωπίζονται με την κατάλληλη διανοητική κατάσταση και την κατάλληλη οπτική, οι οποίες επιτρέπουν την επιστράτευση της λογικής στις δυσκολίες, για να δοθούν λύσεις στα δυσχερέστερα προβλήματα της ζωής.
Το πρόβλημα πράγματι υπάρχει και είναι το ίδιο για όλους. Αυτό που αξίζει, ωστόσο, να παρατηρήσουμε και να σκεφτούμε είναι ότι δεν το αντιμετωπίζουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Πώς γίνεται οι ίδιες δυσκολίες και τα ίδια αδιέξοδα κάποιους να τους συντρίβουν, ενώ κάποιους άλλους να τους επηρεάζουν λιγότερο χωρίς να εμποδίζουν την εξέλιξή τους; […]
Αν δούμε, συνεπώς, πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες, αξίζει να αναρωτηθούμε μήπως αυτή η κρίση τελικά μπορεί να αποτελέσει και μία σπουδαία «ευκαιρία» για αναστοχασμό και σταδιακή προσπάθεια ουσιαστικής εσωτερικής ανάπτυξης. Σίγουρα κάποιος θα σκεφτεί εύλογα ότι δεν είναι δυνατόν να πηγαίνουν άσχημα η δουλειά και τα οικονομικά μας κι εμείς να είμαστε χαρούμενοι ή ευτυχισμένοι. Σε αυτό το σημείο ξεσκεπάζεται η ρίζα του κακού. Το πραγματικό πρόβλημα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Ότι ο άνθρωπος, δηλαδή, έχει ταυτίσει την ευτυχία με την ύλη. Πράγματι για όλους (ή σχεδόν για όλους) τα χρήματα είναι αναγκαία συνθήκη για να «ζήσουν καλά». Θα είναι, όμως, ποτέ αυτά αρκετά για να μας εξασφαλίσουν την ευτυχία;
Τόσο καιρό μοχθούμε για την επαγγελματική μας αποκατάσταση και την «ευημερία» μας αφήνοντας τελείως στην άκρη την αληθινή «επιμέλεια του εαυτού». Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει, ωστόσο, ότι η «ευημερία» δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ανεξάρτητα από την φροντίδα του εαυτού μας. Βλέπουμε ότι πολλά πράγματα για τα οποία προσπαθούσαμε μανιωδώς είναι πολύ ρευστά και επουσιώδη μπροστά στην υγεία μας. Φαίνεται, λοιπόν, πως ήρθε η ώρα για μία διαφορετική προσέγγιση, μία διαφορετική προοπτική. Μιλάμε συνεχώς για τον ανθρωπισμό ως στάση ζωής φέρνοντας στο μυαλό μας το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά συγχρόνως έχουμε λησμονήσει ότι οφείλουμε να είμαστε ανθρωπιστές πρώτα ως προς τον ίδιο μας τον εαυτό που χρειάζεται κατ’ επειγόντως αγάπη και φροντίδα. Η εσωτερική ειρήνη και η προσωπική εξέλιξη μπορούν να διασφαλίσουν και να εδραιώσουν την παγκόσμια ειρήνη και πρόοδο και αυτό δεν είναι καθόλου εγωιστικό. Είναι η πραγματικότητα! […]
Τους τελευταίους μήνες ο άνθρωπος φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο από ποτέ για τη σωματική του υγεία και τη διανοητική-πνευματική του ανάπτυξη. Η απειλή του κινδύνου μετέβαλε τον τρόπο ζωής αρκετών και η φροντίδα του «εαυτού» τέθηκε ως προτεραιότητα. Οι διατροφικές συνήθειες μάλλον τροποποιήθηκαν, ενώ κάθε μέρα περισσότεροι άνθρωποι ασκούνται είτε στο σπίτι είτε στη φύση, όσο ο καιρός το επιτρέπει. Βρέθηκε επιτέλους λίγος χρόνος. Κάποιοι παρατήρησαν πόσο προγραμματισμένοι είμαστε. Βρισκόμαστε σε ένα συνεχές τρέξιμο χωρίς να γνωρίζουμε γιατί τρέχουμε. Απλά πρέπει. Έτσι μας έμαθε η κοινωνία.
Υπάρχουν άνθρωποι που μέσα από αυτή την περιπέτεια έχουν αλλάξει θεώρηση για τη ζωή. Αφιερώνουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, ενώ το πιο σημαντικό είναι πως τα άτομα δείχνουν έμπρακτα σεβασμό και αλληλεγγύη, έχουν αίσθηση κοινωνικής ευθύνης και ενδιαφέρονται για το συλλογικό καλό. […]
Αυτή τη δυσμενή περίσταση είναι προτιμότερο να τη δούμε ως μία ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Δεν έχουμε και άλλη επιλογή. Ίσως όλο αυτό αποτελεί μία καλή αφορμή για να «δούμε καθαρότερα» και να επιστρέψουμε σε μία πιο ήπια «φυσική» κανονικότητα που θα έχει στο κέντρο της τον άνθρωπο. Μία «εναλλακτική κανονικότητα» που δε συνεπάγεται τη ροπή προς τη ραθυμία, την οπισθοδρόμηση και τη στασιμότητα. Αντιθέτως, σχετίζεται με την υγεία, την εσωτερική-πνευματική πρόοδο και την εξέλιξη του ατόμου που έχει άμεση επίδραση στο κοινωνικό σύνολο. Η «εναλλακτική κανονικότητα» είναι ένα βήμα πιο κοντά στον τρόπο ζωής που θα έπρεπε να έχουν υιοθετήσει από καιρό οι κοινωνίες, παρέχοντας τη δυνατότητα στον άνθρωπο να συνδεθεί ξανά με το φυσικό περιβάλλον, με τους γύρω του και τον εαυτό του.

Διασκευασμένο κείμενο από διαδικτυακό ιστότοπο

1^η Δραστηριότητα

Α1. Το κείμενο έχει αναρτηθεί σε διαδικτυακό ιστότοπο. Διαβάσατε το κείμενο και θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το περιεχόμενό των πέντε τελευταίων παραγράφων («Αν δούμε, συνεπώς, πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες… με το φυσικό περιβάλλον, με τους γύρω του και τον εαυτό του»). Να γράψετε ένα κείμενο 100-120 λέξεων, όπου θα τις παρουσιάζετε με συντομία

Μονάδες 10

A2. Σε καθεμία από τις προτάσεις που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισμό «ΣΩΣΤΟ» ή «ΛΑΘΟΣ», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
α) Σύμφωνα με τον Επίκτητο οι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν και να καθορίσουν τα πάντα.
β) Όλοι αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με τον ίδιο τρόπο.
γ) Η φροντίδα του εαυτού αποτελούσε πάντοτε προτεραιότητα για τους ανθρώπους.
δ) Όλοι οι ψυχολόγοι και οι σύγχρονοι ψυχοθεραπευτές διατείνονται ότι η χαρά και η ευτυχία είναι νοητικές κατασκευές που εξαρτώνται από την οπτική που υιοθετεί κανείς για να ερμηνεύσει τα γεγονότα.
ε) Η «εναλλακτική κανονικότητα» είναι μία μορφή αμφισβήτησης του τρόπου ζωής που έχουν υιοθετήσει οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.

Μονάδες 5

2^η Δραστηριότητα

Α3. α) Στο κείμενο που σας δόθηκε σε πολλά σημεία κυριαρχεί το α’ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο. Τι εξυπηρετεί αυτή η επιλογή του συγγραφέα;

Μονάδες 2,5

β) «Η απειλή του κινδύνου μετέβαλε τον τρόπο ζωής αρκετών.» Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης που χρησιμοποιείται και να εξηγήσετε τι πετυχαίνει με αυτήν ο συγγραφέας. Στη συνέχεια να μετατρέψετε τη σύνταξη στο αντίθετο είδος.

Μονάδες 2,5

Α4. α) Πώς οργανώνεται ο λόγος της πρώτης παραγράφου («Η πραγματικότητα του «κορωνοϊού» είναι πρωτόγνωρη… θα περιορίζονταν μέσα στα σπίτια.»);

Μονάδα 1

β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου; «βέβαια» (τρίτη παράγραφος), «λοιπόν» (τέταρτη παράγραφος), «δηλαδή» (τέταρτη παράγραφος), «ωστόσο» (πέμπτη παράγραφος), «συνεπώς» (έκτη παράγραφος).

Μονάδες 1,5

γ) «Οι πόλεις ερήμωσαν, οι επιχειρήσεις έκλεισαν, οι αθλητικοί χώροι άδειασαν.» (δεύτερη παράγραφος). Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με το ασύνδετο σχήμα;

Μονάδες 1,5

Α5. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου: απροσδόκητο (δεύτερη παράγραφος), κατορθώνει (τέταρτη παράγραφος), μοχθούμε (έβδομη παράγραφος), φροντίδα (έβδομη παράγραφος), τροποποιήθηκαν (όγδοη παράγραφος).

Μονάδες 2,5

β) πρωτόγνωρη, υποστηρίζει, επιτρέπει, εναλλακτική. Χρησιμοποιώντας το δεύτερο συνθετικό αυτών των λέξεων να γράψετε νέες σύνθετες λέξεις (μία για κάθε λέξη).

Μονάδες 2,5

 3^η Δραστηριότητα

Α6. «Τόσο καιρό μοχθούμε για την επαγγελματική μας αποκατάσταση και την “ευημερία” μας αφήνοντας τελείως στην άκρη την “επιμέλεια του εαυτού”. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει, ωστόσο, ότι η “ευημερία” δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ανεξάρτητα από την φροντίδα του εαυτού μας.»
Σε ένα άρθρο (200-250 λέξεις) που θα δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου σας να αναφερθείτε στους λόγους που ωθούν τον σύγχρονο άνθρωπο στην «παραμέληση του εαυτού» καθώς και στους τρόπους με τους οποίους τα άτομα μπορούν να γαλουχηθούν στην ιδέα της «φροντίδας του εαυτού».

Μονάδες 20

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Κ. Π. Καβάφης ήταν Έλληνας ποιητής ο οποίος θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της σύγχρονης εποχής. Γεννήθηκε το 1863 και έζησε στην Αλεξάνδρεια, γι’ αυτό και αναφέρεται συχνά ως «ο Αλεξανδρινός». Δημοσίευσε ποιήματα, ενώ δεκάδες παρέμειναν ως προσχέδια. Τα σημαντικότερα έργα του τα δημιούργησε μετά τα 40 έτη. Το ποίημα «Κεριά» είναι ένα από τα απλούστερα ως προς τη σύλληψή τους ποιήματα, παράλληλα όμως κι ένα από τα πλέον αποτελεσματικά ως προς τη μετάδοση των συναισθημάτων του ποιητή.

«Κεριά»

Του μέλλοντος η μέρες στέκοντ’ εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμένα —
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.

Η περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβυσμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λυωμένα, και κυρτά.

Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ’ αναμένα μου κεριά.

Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τί γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τί γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.

[πηγή: Κ.Π. Καβάφης, Τα ποιήματα. Β΄(1919-1933)]

1^η Δραστηριότητα

Β1. Ποια είναι η κύρια ιδέα του ποιήματος; Να την αναπτύξετε σε ένα κείμενο 50-60 λέξεων.

Μονάδες 10

2^η Δραστηριότητα

Β2. α) Να επισημάνετε την κυρίαρχη λέξη-σύμβολο που υπάρχει στο ποίημα. Να γράψετε τι συμβολίζει και τι πετυχαίνει ο ποιητής με τη χρήση του συμβόλου.

Μονάδες 5

β) Να γράψετε δύο διαφορετικά εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 5

Β3. «Από το 1891 ο Kαβάφης θα στραφεί στη γαλλική ποίηση και θα βρεθεί κάτω από τη διπλή επιρροή του συμβολισμού και του παρνασσισμού». Ο συμβολισμός αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την απομάκρυνση από την παραδοσιακή ποίηση και τη μετάβαση προς τη νεωτερική. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά του ποιήματος που θυμίζουν νεωτερική ποίηση.

Μονάδες 5

Β4. Να σχολιάσετε τη χρήση του α’ ενικού ρηματικού προσώπου στους τελευταίους στίχους του ποιήματος («Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί…μη διω και φρίξω.»).

Μονάδες 5

3^η Δραστηριότητα

Β5. Γράφουν για το ποίημα του Καβάφη: «Στην ουσία, τα “Κεριά” καταφέρνουν και συνθέτουν έναν πίνακα, που συμπυκνώνει καθολικά την ανθρώπινη φύση. Τα άπειρα ανθρώπινα “γιατί”. Το δέος και το φόβο απέναντι στον Θάνατο.». Πώς η ποίηση φιλοσοφικού περιεχομένου αλλά και γενικότερα το διάβασμα, η φιλοσοφία και ο στοχασμός μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να απολαύσουν περισσότερο τα νιάτα και τη ζωή τους; Να αναπτύξετε τις ιδέες σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 20

Για να δείτε τις απαντήσεις στο παρόν Κριτήριο αξιολόγησης πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Κριτήριο Αξιολόγησης Εναλλακτική Κανονικότητα ΕΠΑΛ- Απαντήσεις 

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου στα ΕΠΑ.Λ. και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Μάριου Ζαφειρόπουλου, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.