Κριτήριο Αξιολόγησης Ελευθερία ΕΠΑΛ

Το ακόλουθο απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο «Αντίσταση» του Αργεντίνου συγγραφέα Ernesto Sabato, δημοσιευμένο το 2000.

Πολλοί όχι μόνο παύουν να αναζητούν την ελευθερία, αλλά και τη φοβούνται ακόμα. Αν συγκρίνει κανείς τη σημερινή ελευθερία με αυτή που υπήρχε πριν από λίγες δεκαετίες, θα αποδειχτεί με πόνο ότι η ελευθερία βρίσκεται σε ύφεση. Εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, και στην πολύ πλούσια χώρα μας,^[1] είναι καταδικασμένοι να δουλεύουν δέκα ή δώδεκα ώρες και να ζουν στοιβαγμένοι μέσα στην εξαθλίωση. Δεν απέχουν και πολύ από την εποχή της δουλείας. Το γεγονός αυτό οδηγεί όσους από μας μπορούμε να ζούμε ελεύθεροι, να είμαστε πιο υπεύθυνοι, γιατί, όπως είπε ο Καμύ[2], «η ελευθερία δεν είναι φτιαγμένη από προνόμια, είναι φτιαγμένη κυρίως από χρέος».

Σαν ελεύθεροι άνθρωποι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, η αποστολή μας είναι να δουλεύουμε γι’ αυτούς, με όλους τους τρόπους που έχουμε στη διάθεσή μας. «Η πραγματική ελευθερία δε θα έρθει από την κατάληψη της εξουσίας από κάποιους, αλλά από την εξουσία που θα έχουν όλοι κάποια μέρα για να αντιπαλέψουν τις καταχρήσεις της αυθαιρεσίας. Η προσωπική ελευθερία θα έρθει ενσταλάζοντας στα πλήθη την πεποίθηση ότι έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν την άσκηση της εξουσίας και να επιβάλλουν τον σεβασμό», διαβεβαίωνε ο Γκάντι,[3] ο άντρας που αγωνίστηκε μέχρι θανάτου για την ελευθερία της πανάρχαιας χώρας του. Ο Γκάντι ήταν πεπεισμένος ότι στον άνθρωπο δε θα δινόταν η εξωτερική ελευθερία, αν δεν είχε καταφέρει προηγουμένως να αναπτύξει την εσωτερική ελευθερία.

[…]Η απώλεια του διαλόγου πνίγει τη δέσμευση που γεννιέται ανάμεσα στα άτομα και μπορεί να μεταβάλει τον ίδιο το φόβο σε δυναμισμό που θα τον κατανικήσει και θα δώσει στους ανθρώπους μεγαλύτερη ελευθερία. Αλλά το σοβαρό πρόβλημα είναι ότι σ’ αυτό τον άρρωστο πολιτισμό δεν υπάρχει μονάχα εκμετάλλευση και εξαθλίωση, αλλά και μια ανάλογη πνευματική εξαθλίωση. Η μεγάλη πλειοψηφία δε θέλει την ελευθερία, τη φοβάται. Ο φόβος είναι σύμπτωμα της εποχής μας. Σε τέτοιο ακραίο βαθμό που, αν ξύσουμε λιγάκι την επιφάνεια, θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε τον πανικό που υποβόσκει στον κόσμο που ζει απαιτώντας δουλειά στις μεγάλες πόλεις. Είναι τέτοια η απαίτηση, που ζούμε αυτόματα, χωρίς ένα ναι ή ένα όχι να έχει προηγηθεί των πράξεων.

Η πλειοψηφία της ανθρωπότητας είναι υπάλληλος μια αφηρημένης εξουσίας. Υπάρχουν υπάλληλοι που κερδίζουν περισσότερα και άλλοι που κερδίζουν λιγότερα. Όμως, ποιος είναι ο ελεύθερος άνθρωπος που παίρνει τις αποφάσεις; Αυτό είναι ένα βασικό ερώτημα που όλοι πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας μέχρι ν’ ακούσουμε, στην ψυχή μας, την ευθύνη την οποία καλούμαστε να αναλάβουμε.

[1][1][1] Ενν. η Αργεντινή.

[2] Αλμπέρ Καμύ: ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ού αι. Το 1957 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

[3]  Ινδός πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης ακτιβιστής. Υπήρξε η κεντρική μορφή του εθνικού κινήματος για την ινδική ανεξαρτησία και εμπνευστής της μεθόδου παθητικής αντίστασης χωρίς τη χρήση βίας έναντι των καταπιεστών.

1^η Δραστηριότητα

Α. 1. α. Να αποδώσετε το νόημα των δύο τελευταίων παραγράφων του κειμένου 1 σε 50-60 λέξεις.

Μονάδες 9

Α. 1. β. Να τιτλοφορήσετε το κείμενο 1 με έναν κυριολεκτικό και έναν μεταφορικό τίτλο δηλώνοντάς το σε κάθε περίπτωση.

Μονάδες 6

^2η Δραστηριότητα

Α. 2. α. Στις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου 1 ο συγγραφέας επικαλείται τον Α. Καμύ και τον Γκάντι. Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί αυτή η επιλογή;

Μονάδες 6

Α. 2. β. Να γράψετε για καθεμία επιτονισμένη λέξη μία συνώνυμή της λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν στο κείμενο.

Μονάδες 4

Α. 2. γ. Να μετατραπούν οι σημειωμένες δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου 1  σε αντίστοιχα ονοματικά σύνολα. Να κάνετε όποιες αλλαγές είναι απαραίτητες.

1. i. Αν συγκρίνει κανείς τη σημερινή ελευθερία με αυτή … (1^η παράγραφος)
2. ii. Αλλά το σοβαρό πρόβλημα είναι ότι σ’ αυτό τον άρρωστο πολιτισμό δεν υπάρχει μονάχα εκμετάλλευση και εξαθλίωση, αλλά και μια ανάλογη πνευματική εξαθλίωση. (3^η παράγραφος)

Μονάδες 5

^3η Δραστηριότητα

Α. 3. Προβληματισμένες/-οι  από το κείμενο 1 γράφετε ένα άρθρο στο σχολικό σας περιοδικό. Σε αυτό θα καταγράφετε τις μορφές εκείνες της ελευθερίας που θεωρείτε πιο σημαντικές εξηγώντας τις επιλογές σας. Το κείμενό σας θα έχει έκταση 200-250 λέξεις.

Μονάδες 20

Εισαγωγικό σημείωμα

Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο «Βήματα σε λιθόστρωτο» του Γεράσιμου Δενδρινού (εκδ. Διάπλαση, 2018). Περιγράφει μία δυστοπική κοινωνία του μέλλοντος όπου η πρόοδος της τεχνολογίας είναι ασύλληπτη.

Mens Prudens[1]

Είναι η σειρά μου να μιλήσω. Πριν, κάνοντας λόγο για το έτος 2190, ζήτησες να μάθεις για την τύχη του ζευγαριού που είναι και συγγενείς σου, της Μπιάνκας και του Βιτόριο, τα στοιχεία των οποίων ψάχνεις επίμονα εδώ και τρία χρόνια στ’ αρχεία. Σχετικά όμως με το έτος, έχεις πέσει ολότελα έξω. Το 2195 είναι το πραγματικό.

Ζούσαν στην «Πόλη Ένα», στον έβδομο ουρανοξύστη απ’ τους δέκα κατασκευασμένους με αστρική σκόνη, διάσπαρτους τότε στον τομέα Ζ-22. Την εποχή εκείνη, αν θυμάσαι καλά, στην περιοχή Ολτένια είχαμε Πόλεις-Κράτη, όπως στην αρχαιότητα – αυτή ήταν και η απόφαση της Επιτροπής Χέρκουλες. Εκείνοι μένανε στον 108^ο όροφο κι εγώ στον αμέσως επόμενο. Κάθε ουρανοξύστης αποτελούσε και μια ξεχωριστή πόλη με κάθε λογής ανέσεις. Οι δημόσιες υπηρεσίες στις οποίες εργαζόμασταν ήταν υπόγειες. Δουλεύαμε μέσα σε δυνατό φως που αιχμαλωτιζόταν στην επιφάνεια από τεράστιους συλλέκτες ηλιακών ακτίνων. Κατά τις ώρες εργασίας, αόρατες κάμερες επόπτευαν την κάθε μας κίνηση.

Επάνω η γη ήταν κατάφυτη, όπως και σήμερα, και γεμάτη ζώα ωφέλιμα στον άνθρωπο, εκτός από τ’ αρπακτικά και τα γηραιά θηράματα, που τα είχαν απομονώσει μίλια μακριά, στην τεχνητή νησίδα Νόξις. Ελπίζω να θυμάσαι ακόμα εκείνον τον αέρα που έπνεε όταν ο ήλιος έγερνε προς τη δύση του, κι ανάβανε αιφνιδίως οι μεγάλοι προβολείς σε όλο το δάσος. Η δυνατή πνοή του συνέπαιρνε τα δέντρα και τους θάμνους. Κι όσο για τα ζώα, αυτά ησύχαζαν, φοβισμένα κι αποσυρμένα στα πιο απρόσιτα μέρη.

Ο Mens Prudens ήταν ένα κτίριο στην κορυφή του μοναδικού, κεντρικού λόφου, όπου διέμενε το Στρατηγείο Φόρτιτερ. Από κει δεσμίδες φωτός, σε άτακτα χρονικά διαστήματα, έπεφταν πάνω σ’ όλη την «Πόλη Ένα». Μ΄ αυτό το σκανάρισμα, ικανό να διαπερνά ακόμα και τις πιο σκληρές επιφάνειες, πολύ δύσκολα μπορούσε να ξεφύγει κάτι αδήλωτο κι αδιευκρίνιστο, έμψυχο ή άψυχο. Οι κινήσεις μας ήταν λοιπόν ανά πάσα στιγμή προσβάσιμες, και η τιμωρία επιβαλλόταν και για ασήμαντα παραπτώματα, αρκεί να είχες παγιδευτεί από τις ακτίνες όταν έκανες κάτι άλλο που παραβίαζε τους καθημερινούς κανόνες, όπως π.χ. τις καθορισμένες ώρες του φαγητού και του ύπνου. Επίσης, μια γκριμάτσα δυσαρέσκειας ή έκπληξης για κάτι συνηθισμένο ήταν ικανή να σε εκτοπίσει επί μήνες στο γυάλινο οίκημα, όπου η υψηλή θερμοκρασία έκανε αφόρητη την καθημερινότητα. Ξέρεις πως οι αντίθετοι στην πολιτική και στον τρόπο ζωής των Σέσοστριν, που τους είχαν πολεμήσει, εξαχνώνονταν αμέσως, κι ας πιστεύαμε τότε πως είχαν μεταφερθεί σε άλλο γαλαξία ή πλανήτη – εξαφανίζονταν ως νεκροί διά παντός. Αλλά αρχίσαμε να λέμε για τη Μπιάνκα και τον Βιτόριο και πήγαμε αλλού…

Γεράσιμος Δενδρινός, «Βήματα σε λιθόστρωτο», εκδ. Διάπλαση

[1] λατινικά: συνετός νους.

1^η Δραστηριότητα

Β. 1. Να καταγράψετε τα βασικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας που περιγράφεται στο λογοτεχνικό κείμενο (κείμ. 2) σε 60-80 λέξεις.

Μονάδες 15

2^η Δραστηριότητα

Β. 2. α. Να εντοπίσετε στο κείμενο ένα απόσπασμα στο οποίο κυριαρχεί η περιγραφή και έπειτα να σχολιάσετε την επιλογή της από τον συντάκτη. [μονάδες 2 + 7]

Μονάδες 9

Β. 2. β. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της πρώτης με αυτά της δεύτερης στήλης. Περισσεύουν 2 στοιχεία της Β στήλης.

Μονάδες 6

3^η Δραστηριότητα

Β. 3. Ο συγγραφέας τοποθετεί την κοινωνία που περιγράφει πάνω από έναν αιώνα μετά από τη σύγχρονή μας εποχή. Τι φοβάστε αλλά και τι ελπίζετε για τις γενιές που θα ζήσουν έναν αιώνα μετά; Να απαντήσετε σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 20

Για να δείτε τις απαντήσεις στο παρόν Κριτήριο αξιολόγησης πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο:

Κριτήριο Αξιολόγησης Ελευθερία ΕΠΑΛ – Απαντήσεις 

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις των συναδέλφων: Δέσποινα Διαμάντη και  Ελευθερία Γκιώκη, οι οποίες το παραχώρησαν στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τις ευχαριστούμε από καρδιάς και τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική τους ζωή.

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.