Κοινωνική Αγωγή Κριτήριο Αξιολόγησης (Ενιαία Εξέταση)

Γαϊδούρια και γραφικοί: η αιώνια πάλη του καλού με το κακό

Μια φίλη βρέθηκε τις προάλλες σε ακριβό εστιατόριο της Αθήνας. Κάποιοι από την παρέα της, βλέποντας και άλλους τριγύρω να κάνουν το ίδιο, άναψαν τσιγάρο. Εκείνη τους υπενθύμισε ότι απαγορεύεται αλλά εισέπραξε τη γενική αποδοκιμασία. Όταν διαμαρτυρήθηκε στον ιδιοκτήτη, έλαβε την απάντηση «και τι θέλετε να κάνω εγώ, αφού όλοι καπνίζουν;» Η φίλη τηλεφώνησε στην «υπηρεσία καταγγελιών». «Πόσοι καπνίζουν;», τη ρώτησε ο άνθρωπος στην άλλη άκρη της γραμμής. «Ένας, δύο ή περισσότεροι;». Αντιμέτωπη με αυτή την ανόητη απορία η φίλη έκλεισε το τηλέφωνο και παραδόθηκε στη χλεύη των άλλων και τη δική της πικρή σιωπή.

Η μαζική παραβίαση του νόμου, ο οποίος, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι νόμος του κράτους και επιβάλλει την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, είναι μια ακόμη από τις χιλιάδες «μη αντιμετωπίσιμες» πια, βαριές αρρώστιες αυτού του τόπου και των περισσότερων πολιτών του.

Ένας καλός φίλος νομικός, λέει ότι αυτό συμβαίνει, επειδή οι παρανομούντες είναι περισσότεροι από τους νομοταγείς. Τι να σου κάνει, για παράδειγμα, η αστυνομία για την παράνομη στάθμευση, όταν σε όλους τους δρόμους υπάρχουν αυτοκίνητα σταθμευμένα εκεί όπου δεν θα έπρεπε να είναι; Πώς να αντιμετωπιστεί πάλι το φαινόμενο της φοροδιαφυγής, όταν εμπλέκονται σε αυτήν οι περισσότεροι πολίτες;

Έχω γίνει κουραστικός «γκρινιάζοντας» συνέχεια για όλους εκείνους που παρκάρουν σε θέσεις αναπήρων ή κλείνουν ράμπες από τις οποίες πρέπει να περνούν αναπηρικά καροτσάκια ή τις ειδικές διαγραμμίσεις στις πλάκες των πεζοδρομίων για να διευκολύνονται στο περπάτημά τους οι τυφλοί. Αυτή η συμπεριφορά, η γαϊδουρινή, είναι μια από τις μεγαλύτερες προσβολές που μπορεί να αισθάνεται κάποιος, ο οποίος θέλει ακόμα να ζει σε έναν πολιτισμένο τόπο. Και εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για να «κυνηγήσουν» τους παρανομούντες δεν συγκινούνται με μια «πρώτη καταγγελία» και ελπίζουν βάσιμα ότι το θέμα θα ξεχαστεί.

Η Ελλάδα έχει την πιο μεγάλη συλλογή «ξεχασμένων παρανομιών» στον κόσμο. Έχει, επίσης και την πιο μεγάλη συλλογή μη κοινωνικά ευαισθητοποιημένων πολιτών. Όλες οι κοινωνίες που προοδεύουν στηρίζονται εν πολλοίς σε αυτόν ακριβώς το βαθμό της κοινωνικής ευθύνης που έχουν οι πολίτες τους –παντού υπάρχουν ασυνείδητοι- αλλά εκεί είναι λίγοι, μειοψηφία, όχι οι περισσότεροι.

Η κοινωνική ευθύνη προϋποθέτει τη γενικότερη παιδεία που εμείς δεν διαθέτουμε. Την επικαλούμαστε, λέμε ότι «όλα είναι θέμα παιδείας» αλλά δεν την έχουμε. Είναι μια διαρκής και σύνθετη διαδικασία που, όμως, την κατάλληλη στιγμή σου έρχεται αυθόρμητα, δεν είναι μια απλή χριστιανική πράξη ή μια ωραία…φιλανθρωπική ενέργεια. Η κοινωνική ευθύνη ενέχει και την έννοια της αλληλεγγύης, που επίσης εδώ είναι ανύπαρκτη.

Πριν από τρία χρόνια, πέρασα, χάριν ενός δημοσιογραφικού ρεπορτάζ, τρία βράδια στα επείγοντα περιστατικά και σε νοσηλευτικές μονάδες στο νοσοκομείο ΚΑΤ, του νοσοκομείου των τροχαίων, όπως είναι γνωστό σε πολλούς. Διαπίστωσα ιδίοις όμμασι και άκουσα πολλές φορές αυτά που ήδη ξέρουμε και που κατά καιρούς συζητάμε στις παρέες μας: ότι είναι άπειρες οι οικογένειες της Ελλάδας που έχουν διαλυθεί εξαιτίας τροχαίων που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Μιλάμε για ανθρώπους, για νέα παιδιά, δυστυχώς, που οδηγούσαν υπό την επήρεια αλκοόλ, που κατανάλωσαν σε νυχτερινά κέντρα. Μιλάμε για ανθρώπους που πολλοί οδηγούσαν χωρίς ζώνη ασφαλείας και κράνος. Ανθρώπους που «μάλλον πήραν το δίπλωμά τους πολύ εύκολα», όπως μου είπαν γονείς και συγγενείς με τους οποίους μίλησα.

Κοινωνική ευθύνη είναι, εκτός των άλλων, επιτέλους, και κάποιοι να αντιδράσουν, έντονα και συνεχώς σε όλα αυτά. Κι ας χαρακτηριστούν γραφικοί.

(Κείμενο του δημοσιογράφου Χρ. Μιχαηλίδη στη στήλη Παρατηρητής του περιοδικού Lifo, 30.10.2009,
συντομευμένο και διασκευασμένο)

Ενθάδε κείται Κάλυμνος

Η Κάλυμνος με τα δύο της πρόσωπα… Το πρώτο, εκείνο της ατίθασης πρωτόγονης παρθένας, με τους βοστρύχους ν’ απλώνονται ανέμελα και προκλητικά στη γαλάζια φορεσιά της. Αρωματισμένη μ’ όλα τα καλούδια της φύσης μ’ ένα άρωμα αλισφακιάς και ρίγανης που μεθάει τη φύση. Με κείνα τα ήπια βουνά της στήθια ορθόστητα βατά καί ποθητά να φτάνουν τα ψήλου κι ύστερα νωχελικά να κουρνιάζουν στην αγκαλιά του Αιγαίου…

Το δεύτερο πρόσωπο: Είναι γριάς παράξενης, αλλόκοτης, στριμμένης, κακομοίρας, γκρινιάρας κι αφιλόξενης… Το πρώτο πρόσωπο είναι το δικό της. Λαμπυρίζον κι αστραφτερό… Το δεύτερο είναι το αποκρουστικό προσωπείο που της έφτιαξαν όσοι την μισούν και δυστυχώς την κατοικούν. Σαν να μην θέλουν τον τόπο τους έτσι όμορφο και χαρισματικό καθώς η φύση τους τον παρέδωσε…

Εδώ κάθε Αρχή είναι ανύπαρκτη… Από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως την Αστυνομία και το Λιμενικό…

Εδώ λοιπόν: Το οδικό δίκτυο είναι χειρότερο από υποτυπώδες καθώς σε μεγάλη ζώνη πού οδηγεί στην ενδοχώρα, ξεκινώντας από το λιμάνι, τα πεζοδρόμια είναι ανύπαρκτα. Πεζοί και οδηγοί στον ίδιο δρόμο. Τη νύχτα μάλιστα σ’ ορισμένα σημεία που δεν φωτίζονται, η απειλή για την ανθρώπινη ζωή είναι άμεση.

Ανύπαρκτος είναι ο έλεγχος της αστυνομίας. Στις δέκα μέρες πήρε το μάτι μου μόνο μία φορά ένα περιπολικό, τη στιγμή που νεαροί, χωρίς δίπλωμα οι περισσότεροι, διασχίζουν επικίνδυνα τους δρόμους. Ταυτόχρονα έχουν πειραγμένες εξατμίσεις πουλώντας τάχαμου ανέξοδη μαγκιά. Σε ώρες κοινής ησυχίας ευδοκιμεί και το είδος που εισήχθη από την Αθήνα. Τα εξωτερικά ηχεία που αναστατώνουν γειτονιές ολόκληρες! Έτσι μπορείς να δεις μεταχειρισμένο… χιουντάι να φέρει ηχητικό εξοπλισμό πανάκριβο για να επιδειχθεί ο…λεβέντης λες κι οι γκόμενες θα πέσουν σαν τα…στάχυα ακούγοντας…Σφακιανάκη στη διαπασών. Στην πλειοψηφία τους όλοι αυτοί αδιαφορούν για τον ΚΟΚ.

Κι έτσι καθώς προσμετράς το χάλι ενός κακόμοιρου νησιού, πέφτεις ξαφνικά σε μια κολώνα για να διαβάσεις το αφελές τετράστιχο:

«Όποιος δουλεύει Κυριακή δεν πάει εκκλησία

όσες τον βρούνε συμφορές μην ψάχνει την αιτία».

Γνωρίζει άραγε ο αφελής θρησκόληπτος πόσες χιλιάδες μετανάστες μετράει σήμερα η Κάλυμνος στο Ντάργουιν;

[Διασκευασμένο κείμενο του Άρη Σκιαδόπουλου, πηγή: kalymnosola]

Μην αναβάλεις

Και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα, βαρέθηκα τα παραμύθια

κι ο θρίαμβος της ομορφιάς κι η κατατρόπωση των τεράτων

και τα ωραία σφριγηλά παιδιά που γέννησες μέσα στον πόνο

ο περιούσιος αυτός λαός που σαλπίζει μπροστά στα τείχη

σαλπίζει μόνο και δε γκρεμίζει και δε βαρέθηκε την περιπλάνηση              5

και πάλι λες πού ξέρεις μπορεί να φτάσουν τα καλά μαντάτα

μα για την ώρα θ’ ανοίγεις δρόμο μέσ’ απ’ τα πλήθη των ακρωτηρια-

σμένων

σίγουρο πια πού υπάρχει ένα κρυφό στρατόπεδο ανάμεσά μας

μας παίρνει κάποτε η μπόχα μα πώς μπορούμε να την εντοπίσουμε

δεν είδαμε δεν ακούσαμε κι όποιος βρέθηκε μέσα είχε τα μάτια δεμένα      10

οι δρόμοι ξετυλίγονται ανυποψίαστοι τη νύχτα πλέουνε στις φωταψίες

ανίδεα φεγγάρια μας προσκαλούν σε βεγγέρες μονότονες χωρίς τραγούδι

η άνοιξη κατάντησε υστερικιά που δεν της δώσαμε όση έπρεπε σημασία

τα δέντρα της αυλής μου καρατομηθήκαν στ’ όνομα μιας καινούριας

αισθητικής

κάποιος καραδοκεί στο πεζοδρόμιο πίσω απ’ την τελευταία πικροδάφνη    15

για το Θεό μην αναβάλεις γι’ αύριο το χάδι που προόριζες σήμερα για

μένα.

Αμαλία Τσακνιά (Αφύλαχτη διάβαση, 1978)

Θέμα Α

Να αποδώσετε συνοπτικά σε ένα κείμενο 70 – 80 λέξεων τις αιτίες που σύμφωνα με το δημοσιογράφο (ΚΕΙΜΕΝΟ Ι) οδηγούν στην παραβίαση των κοινωνικών κανόνων.

Μονάδες 15

Θέμα Β

B1. α) Ποιο είναι το θέμα του Κειμένου Ι που σας δόθηκε, ποιος ο σκοπός της συγγραφής του και σε ποιους / ποιες απευθύνεται;

β) Στα παρακάτω αποσπάσματα του Κειμένου ΙΙ να επισημάνετε με ποια σημασία (κυριολεκτική / δηλωτική ή μεταφορική / συνυποδηλωτική) χρησιμοποιούνται οι υπογραμμισμένες λέξεις και πού αποσκοπεί ο δημοσιογράφος με την επιλογή αυτή:

1. Ανύπαρκτος είναι ο έλεγχος της αστυνομίας
2. Ταυτόχρονα έχουν πειραγμένες εξατμίσεις πουλώντας τάχαμου ανέξοδη μαγκιά
3. Σε ώρες κοινής ησυχίας ευδοκιμεί και το είδος που εισήχθη από την Αθήνα

Μονάδες 15

Β2. «Η Κάλυμνος με τα δύο της πρόσωπα … τον παρέδωσε …». Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου ΙΙ; Πώς ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου και ο τρόπος πειθούς τον βοηθούν να στηρίξει αυτή τη διαπίστωση;

Μονάδες 15

Β3. Ο συντάκτης του Κειμένου Ι χρησιμοποιεί στην τρίτη παράγραφο δύο ευθείες ερωτήσεις. Τι πετυχαίνει με τη χρήση τους ως προς την αντίδραση του αναγνώστη και ως προς την οργάνωση του κειμένου;

Μονάδες 10

Θέμα Γ

«σίγουρο πια πού υπάρχει ένα κρυφό στρατόπεδο ανάμεσά μας

μας παίρνει κάποτε η μπόχα μα πώς μπορούμε να την εντοπίσουμε

δεν είδαμε δεν ακούσαμε κι όποιος βρέθηκε μέσα είχε τα μάτια δεμένα

οι δρόμοι ξετυλίγονται ανυποψίαστοι τη νύχτα πλέουνε στις φωταψίες

ανίδεα φεγγάρια μας προσκαλούν σε βεγγέρες μονότονες χωρίς τραγούδι

η άνοιξη κατάντησε υστερικιά που δεν της δώσαμε όση έπρεπε σημασία

τα δέντρα της αυλής μου καρατομηθήκαν στ’ όνομα μιας καινούριας

αισθητικής»

Ποιες σκέψεις εγείρουν στον αναγνώστη οι συγκεκριμένοι στίχοι του ποιήματος. Συμμερίζεστε, με βάση τις δικές σας εμπειρίες την απαισιοδοξία του ποιητικού υποκειμένου; (150 – 200 λέξεις)

Μονάδες 15

Θέμα Δ

Σε άρθρο που θα φιλοξενηθεί στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο  (blog) του σχολείου σας και με αφορμή την απουσία κοινωνικής ευθύνης και ευαισθησίας από μεγάλη πλειοψηφία των συμπολιτών μας να αναφερθείτε στις αιτίες που ευθύνονται για την καταστρατήγηση αυτών των αξιών στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα (300 – 400 λέξεις).

Μονάδες 30

Για να δείτε τις ενδεικτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του κριτηρίου επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο: 

Ενδεικτικές Απαντήσεις Κριτηρίου

Το κριτήριο αξιολόγησης που μόλις διαβάσατε συντάχθηκε σύμφωνα με τις πρόσφατες αλλαγές στον τρόπο εξέτασης της Νεοελληνικής Έκθεσης & Λογοτεχνίας στην Γ’ Λυκείου και προέρχεται από τις προσωπικές σημειώσεις του συναδέλφου Κωνσταντίνου Μαγκλή, ο οποίος το παραχώρησε στον ιστότοπό μας σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους υπόλοιπους συναδέλφους.

Τον ευχαριστούμε από καρδιάς και του ευχόμαστε κάθε επιτυχία όχι μόνο στον επαγγελματικό στίβο αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Για να μεταφερθείτε σε κάποια από τις σελίδες στις οποίες πραγματοποιείται αναλυτική παρουσίαση επιμέρους στοιχείων Θεωρίας  για την Έκφραση Έκθεση απλώς επιλέξτε τον αντίστοιχο σύνδεσμο από τον παρακάτω πίνακα:

Για να μεταβείτε σε άλλα Σχεδιαγράμματα ή Κριτήρια Αξιολόγησης  της Νεοελληνικής Γλώσσας Γ’  Λυκείου, επιλέξτε το αντίστοιχο θέμα από τον παρακάτω πίνακα:

Η ομάδα του filologika.gr 

Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την προετοιμασία για τις Πανελλήνιες Εξετάσεις ακολουθήστε μας στην επίσημη σελίδα μας στο Facebook.